Informacje ogólne
Interwencje na rynku mają na celu stabilizację rynków rolnych, zapobieganie eskalacji kryzysów rynkowych, pobudzanie popytu i wspieranie sektorów rolnych w UE w dostosowaniu się do zmian na rynku. Podejmowane są na mocy rozporządzenia o wspólnej organizacji rynków rolnych, które określa ramy funkcjonowania rolnictwa UE na jednolitym rynku. Środki interwencji rynkowej są finansowane z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji.
Interwencja publiczna
Interwencja publiczna ma miejsce wtedy, gdy rządy krajów UE lub agencje rządowe dokonują zakupu produktów i przechowują je do momentu ich sprzedaży na rynku w późniejszym terminie. Ma to na celu zapobiegnięcie spadkowi cen do zbyt niskich poziomów.
Obecnie interwencja publiczna jest możliwa w kilku sektorach, które są podatne na wahania cen. Aby przeciwdziałać tej niestabilności, UE przyjęła mechanizm mający na celu złagodzenie wpływu, jaki mają na rolników lata, w których poziom cen jest szczególnie niski. Sektory, które kwalifikują się do interwencji publicznej, to:
- pszenica zwyczajna, pszenica durum, jęczmień i kukurydza
- ryż
- wołowina i cielęcina
- masło
- odtłuszczone mleko w proszku.
Do jakości towarów, które można przechowywać, mają zastosowanie surowe normy.
Interwencji publicznej można dokonać przy pomocy mechanizmu ceny stałej lub przetargów. Mechanizm ceny stałej oznacza, że UE ustala cenę stałą, po której zostanie zakupiona pewna ilość danego produktu. Pełni ona rolę ceny minimalnej, która pomaga zapobiec spadkowi ceny rynkowej poniżej zbyt niskiego poziomu. Mechanizm przetargowy oznacza, że podmioty gospodarcze oferują określoną cenę, a ilości poniżej ceny ustalonej przez UE po złożeniu ofert są skupowane po cenie oferowanej przez podmioty gospodarcze. Ilości te są następnie sprzedawane za pomocą mechanizmu przetargowego w późniejszym terminie, kiedy poprawią się warunki rynkowe.
Przechowywanie produktów przez sektor prywatny
W okresie niższych cen rynkowych UE może również wspierać podmioty sektora prywatnego w pokrywaniu kosztów przechowywania produktów przez określony czas. Ogranicza to czasowo skutki krótkoterminowej nadwyżki podaży. Obecnie dopłaty do prywatnego przechowywania mogą zostać przyznane w następujących sektorach:
- cukier biały
- oliwa z oliwek
- wołowina
- masło, ser i odtłuszczone mleko w proszku
- mięso ze świń
- mięso baranie i kozie
- włókno lniane.
Nadzwyczajne środki
Nadzwyczajne środki są stosowane, kiedy wystąpi kryzys lub groźba kryzysu i konieczna jest konkretna reakcja, aby nie dopuścić do nagłego spadku cen lub złagodzić jego konsekwencje. Środki takie pozwalają Komisji Europejskiej na szybkie podjęcie proporcjonalnych działań w przypadku:
- okresu poważnego zakłócenia równowagi na rynkach
- utraty zaufania konsumentów z powodu zagrożeń dla zdrowia publicznego bądź zdrowia zwierząt lub roślin
- szczególnego problemu.
Podstawa prawna
Podstawę prawną dla zastosowania środków wyjątkowych na rynkach rolnych stanowi rozporządzenie (UE) nr 1308/2013.
Przejrzystość rynku i jego monitorowanie
Przejrzystość rynku i jego monitorowanie służą:
- przekazaniu dostępnych informacji wszystkim uczestnikom łańcucha dostaw żywności, zwłaszcza tym, którzy dysponują ograniczonymi zasobami, takim jak rolnicy i naukowcy; dzięki temu mogą oni podejmować świadome decyzje biznesowe, co sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu rynków rolnych
- śledzeniu rozwoju rynków rolnych i rozpoznawaniu na czas ryzyka zakłóceń, co pozwala Komisji w razie potrzeby natychmiast wprowadzić odpowiednie środki rynkowe na poziomie UE.
Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie rynków rolnych i monitorować ich rozwój, Komisja Europejska gromadzi informacje od krajów UE i zainteresowanych podmiotów. Informacje te stanowią uzupełnienie dla unijnych interwencji na rynku i mają na celu zapewnienie większej przejrzystości rynku. Dane są kompilowane i udostępniane za pośrednictwem centrów monitorowania rynków i portalu danych rolno-spożywczych.
Podstawa prawna
Interwencje na rynku służące wspieraniu sektora rolnego zostały uregulowane w następujących przepisach:
- art. 11–16 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013, dotyczące zasad interwencji publicznej na rynkach rolnych
- art. 17–21 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 dotyczące przyznawania dopłat do prywatnego przechowywania produktów rolnych na rynkach rolnych
- art. 219–222 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 dotyczące stosowania na rynkach rolnych środków wyjątkowych
- art. 222a-223 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 dotyczące przejrzystości rynku i monitorowania rynku.
