Overzicht
Het doel van marktmaatregelen is landbouwmarkten te stabiliseren, te voorkomen dat marktcrisissen escaleren, de vraag te stimuleren en de landbouwsectoren van de EU te helpen zich beter aan te passen aan marktveranderingen. De marktmaatregelen maken deel uit van de gemeenschappelijke marktordening (GMO). Die vormt het kader voor de EU-landbouw binnen de eengemaakte markt. Marktinterventiemaatregelen worden gefinancierd via het Europees Landbouwgarantiefonds.
Openbare interventie
Bij openbare interventie worden producten aangekocht en opgeslagen door regeringen van EU-landen of hun agentschappen, en later opnieuw op de markt gebracht. Dat voorkomt dat prijzen onhoudbaar dalen.
Openbare interventie is momenteel van toepassing in een aantal sectoren die gevoelig zijn voor prijsschommelingen. De EU hanteert een mechanisme dat de impact van prijsschommelingen op boeren moet verzachten tijdens jaren met bijzonder lage prijzen. De volgende sectoren kunnen profiteren van openbare interventie:
Voor de opgeslagen goederen gelden strenge kwaliteitsnormen.
Openbare interventie werkt via een mechanisme van vaste prijzen of via aanbestedingen. Bij het vasteprijsmechanisme bepaalt de EU een prijs waartegen een hoeveelheid van een bepaald product wordt gekocht. Dat creëert een bodemprijs die voorkomt dat de marktprijs onhoudbaar daalt. Bij het aanbestedingsmechanisme kunnen marktdeelnemers een bod doen op een bepaalde hoeveelheid voor een prijs die lager ligt dan de door de EU vastgelegde prijs. De aangekochte producten worden dan via het aanbestedingsmechanisme op een latere datum weer verkocht, wanneer de marktvoorwaarden gunstiger zijn.
Opslag door de privésector
Tijdens periodes van lage marktprijzen kan de EU marktdeelnemers uit de privésector steunen door te betalen voor de tijdelijke opslag van hun producten. Dat vermindert tijdelijk de impact van een te groot aanbod op korte termijn. De volgende sectoren komen in aanmerking voor steun voor productopslag:
- witte suiker
- olijfolie
- rundvlees
- boter, kaas, en mageremelkpoeder
- varkensvlees
- schapen- en geitenvlees
- vezelvlas.
Uitzonderlijke maatregelen
Wanneer zich een crisis voordoet of dreigt voor te doen, zijn uitzonderlijke maatregelen van toepassing om een plotse prijsdaling te voorkomen of de gevolgen ervan te beperken. Door zulke maatregelen kan de Europese Commissie snel actie ondernemen in de volgende situaties:
- een periode met een sterk onevenwicht tussen vraag en aanbod,
- een verminderd vertrouwen van de consument door gezondheidsrisico’s voor mensen, dieren of planten,
- een specifiek probleem.
Rechtsgrondslag
De rechtsgrondslag voor het gebruik van uitzonderlijke maatregelen op landbouwmarkten is Verordening (EU) 1308/2013.
Markttransparantie en -monitoring
Markttransparantie en -monitoring heeft tot doel:
- het verstrekken van toegankelijke informatie aan alle deelnemers aan de voedselvoorzieningsketen, met name wie beperkte middelen heeft, zoals landbouwers en onderzoekers. Dit stelt hen in staat met kennis van zaken beslissingen te nemen, waardoor de goede werking van de landbouwmarkten wordt gewaarborgd.
- toezicht houden op de ontwikkeling van de landbouwmarkten en tijdig mogelijke dreigende verstoringen in kaart brengen, zodat de Commissie onverwijld passende EU-marktmaatregelen kan nemen wanneer die nodig zijn.
De Europese Commissie verzamelt informatie van de EU-landen en belanghebbenden om de ontwikkeling van de landbouwmarkten te volgen en ervoor te zorgen dat die markten correct functioneren. Die informatie is een aanvulling op de EU-marktmaatregelen en moet meer markttransparantie bieden. Ze wordt verzameld en beschikbaar gesteld via marktobservatoria en het dataportaal voor agrovoedingsmiddelen.
Rechtsgrondslag
De toepassing van marktmaatregelen ter ondersteuning van de landbouwsector wordt geregeld in de volgende wetgeving:
- artikelen 11-16 van Verordening (EU) 1308/2013 over het gebruik van openbare interventie op landbouwmarkten;
- artikelen 17-21 van Verordening (EU) 1308/2013 over steun voor de particuliere opslag van landbouwproducten op landbouwmarkten;
- artikelen 219-222 van Verordening (EU) 1308/2013 over het gebruik van uitzonderlijke maatregelen op landbouwmarkten;
- artikelen 222bis-223 van Verordening (EU) nr. 1308/2013 betreffende markttransparantie en markttoezicht.
