Cele wspólnej polityki rolnej
Wspólna polityka rolna (WPR), zapoczątkowana w 1962 r., jest partnerstwem między sektorem rolnym i społeczeństwem, między Europą i rolnikami. Jej cele to:
- wspieranie rolników i poprawa wydajności rolnictwa przez zapewnienie stabilnych dostaw żywności po przystępnych cenach
- zapewnienie unijnym rolnikom odpowiedniego standardu życia
- wspieranie zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi i przeciwdziałania zmianie klimatu
- ochrona obszarów wiejskich i krajobrazów w całej UE
- kultywowanie gospodarki wiejskiej przez promowanie zatrudnienia w rolnictwie, przemyśle rolno-spożywczym i w sektorach powiązanych.
WPR jest wspólną polityką, która dotyczy wszystkich krajów UE. Jest zarządzana i finansowana na poziomie europejskim ze środków pochodzących z budżetu UE.
WPR na lata 2023–2027
Z myślą o umocnieniu przyszłej roli europejskiego rolnictwa na przestrzeni lat modyfikowano WPR, dostosowując ją do zmieniających się warunków gospodarczych i potrzeb obywateli.
WPR na lata 2023–2027 weszła w życie 1 stycznia 2023 r. Wsparcie dla rolników i zainteresowanych podmiotów z obszarów wiejskich w 27 państwach UE opiera się na ramach prawnych WPR na lata 2023–2027 oraz na rozwiązaniach szczegółowo opisanych w planach strategicznych WPR zatwierdzonych przez Komisję. Zatwierdzone plany mają przyczynić się w znacznym stopniu do realizacji założeń Europejskiego Zielonego Ładu, strategii „Od pola do stołu” i strategii na rzecz różnorodności biologicznej.
WPR w praktyce
Rolnictwo różni się od większości innych rodzajów działalności gospodarczej pod wieloma względami:
- pomimo znaczenia produkcji żywności dochody rolników są o około 40 proc. niższe niż dochody z działalności pozarolniczej
- rolnictwo w stopniu większym niż wiele innych obszarów działalności zależy od warunków pogodowych i klimatu
- w rolnictwie nie da się reagować natychmiast na sygnały dotyczące popytu – uprawa większej ilości pszenicy lub produkcja większej ilości mleka bez wątpienia wymaga czasu.
Działalność rolnicza musi być opłacalna a jednocześnie zrównoważona i przyjazna dla środowiska. Rolnicy muszą też utrzymywać gleby w dobrym stanie i chronić różnorodność biologiczną.
Ze względu na nieprzewidziane okoliczności oraz wpływ rolnictwa na środowisko sektor publiczny odgrywa istotną rolę w tym obszarze. WPR to następujące działania:
- wsparcie dochodów za pomocą płatności bezpośrednich zapewniających stabilność tych dochodów oraz wynagradzających rolników za przyjazną dla środowiska działalność i dostarczanie usług publicznych, za które z reguły nie otrzymują wynagrodzenia, np. za dbanie o obszary wiejskie
- środki wspierania rynku, tj. działania w celu zaradzenia trudnym sytuacjom na rynku, takim jak nagły spadek popytu z powodu zagrożenia dla zdrowia lub spadek cen na skutek tymczasowej nadwyżki produktu
- środki na rzecz rozwoju obszarów wiejskich wraz z programami krajowymi i regionalnymi mające na celu zaspokojenie szczególnych potrzeb i sprostanie wyzwaniom, przed którymi stoją obszary wiejskie.
Finansowanie w ramach WPR
Poziom wsparcia z ogólnego budżetu UE odzwierciedla liczne działania związane z zapewnieniem stałego dostępu do wysokiej jakości żywności, które obejmują m.in. wsparcie dochodu rolników, przeciwdziałanie zmianie klimatu i utrzymanie dynamicznych społeczności wiejskich.
W ramach budżetu UE WPR jest finansowana z dwóch funduszy:
- Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG) zapewnia bezpośrednie wsparcie i środki rynkowe
- Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) finansuje rozwój obszarów wiejskich.
Płatnościami zarządza na szczeblu krajowym każdy kraj UE. Zgodnie z unijnymi zasadami przejrzystości każdy kraj publikuje informacje na temat beneficjentów płatności w ramach WPR.
Więcej informacji
Budżet roczny UE na poszczególnych etapach
Korzyści wynikające ze wspólnej polityki rolnej
WPR określa warunki, które umożliwiają rolnikom wypełnianie ich funkcji w społeczeństwie.
Produkcja żywności
- W UE znajduje się około 10 milionów gospodarstw rolnych, a 17 miliony osób pracują w tym sektorze na stałe. Rolnicy zapewniają bardzo różnorodne, przystępne cenowo, bezpieczne produkty wysokiej jakości.
- UE jest znana na całym świecie ze swoich tradycji kulinarnych oraz jest jednym z głównych światowych producentów i eksporterów produktów rolno-spożywczych. Dzięki wyjątkowym zasobom rolnym UE może i powinna odgrywać pierwszorzędną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego na całym świecie.
Rozwój społeczności wiejskich
- Obszary wiejskie i cenne zasoby naturalne oferują wiele miejsc pracy w sektorach powiązanych z rolnictwem. Rolnicy potrzebują maszyn, budynków, paliwa, nawozów i opieki weterynarzy dla swoich zwierząt. Są to tzw. sektory wyższego szczebla.
- Inne zajęcia to czynności wykonywane na pozostałych etapach łańcucha produkcji, związane na przykład z przygotowywaniem, przetwarzaniem i pakowaniem żywności, jak również przechowywaniem, transportem i sprzedażą detaliczną żywności. Są to tzw. sektory niższego szczebla. Sektory rolnictwa i produktów spożywczych łącznie zapewniają niemal 40 mln miejsc pracy w UE.
- Aby sektor rolny mógł działać skutecznie a zarazem być nowoczesny i produktywny, sektory wyższego i niższego szczebla muszą mieć zapewniony szybki dostęp do najnowszych informacji na temat kwestii związanych z rolnictwem, metod produkcji rolnej i zmian na rynku. W okresie 2014–2020 WPR miała zapewnić 18 mln mieszkańców obszarów wiejskich (tj. 6,4 proc. ludności wiejskiej w UE) poprawę dostępu do szybkich technologii, infrastruktury i usług internetowych.
Rolnictwo zrównoważone pod względem środowiskowym
- Przed rolnikami stoi podwójne wyzwanie: produkowanie żywności oraz ochrona przyrody i różnorodności biologicznej. Rozważne korzystanie z zasobów naturalnych ma zasadnicze znaczenie dla produkcji żywności oraz dla jakości życia – dla ludzi żyjących współcześnie, w najbliższej przyszłości oraz dla przyszłych pokoleń.
Najważniejsze podmioty biorące udział w kształtowaniu WPR
Aby jak najlepiej kształtować prawo i politykę w dziedzinie rolnictwa, Komisja Europejska regularnie konsultuje się z grupami dialogu obywatelskiego i komitetami rolniczymi. Komisji Europejskiej pomagają również grupy ekspertów, np. Grupa Zadaniowa ds. Rynków Rolnych pomaga jej w kwestiach dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych.
Podczas planowania, przygotowywania i proponowania nowych przepisów europejskich Komisja przeprowadza oceny skutków. Służą one zbadaniu, czy istnieje potrzeba podjęcia działań na szczeblu UE, oraz przeanalizowaniu ewentualnego wpływu dostępnych rozwiązań. Oceny skutków stanowią kluczowy element unijnego programu lepszego stanowienia prawa. W obszarze rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich oceny skutków przeprowadzono w 2003 r. (przegląd śródokresowy), w 2008 r. (ocena funkcjonowania – SEC (2008) 1885), w 2011 r. („WPR do 2020 r.” – SEC (2011) 1153 final) oraz w 2018 r. (wsparcie na podstawie planów strategicznych po 2020 r. – SWD(2018) 301 final).
Europejski Trybunał Obrachunkowy również odgrywa ważną rolę w nadzorowaniu wydatków w sektorze rolnictwa.
Komisja regularnie publikuje badania opinii publicznej (zwane również „badaniami Eurobarometr”) dotyczące opinii Europejczyków na temat rolnictwa i WPR. Badania Eurobarometr prowadzone we wszystkich krajach UE dostarczają cennych informacji na temat postrzegania WPR przez obywateli, m.in. ich wiedzy na temat wsparcia oferowanego w ramach tej polityki, jej znaczenia i skuteczności, kwestii jakości, środowiska itp.
Ocena WPR
Ocena WPR 2023–2027
Zgodnie ze swoimi wymogami w zakresie przejrzystości i monitorowania Komisja stworzyła internetową tabelę wyników przedstawiającą cele wyznaczone na poziomie krajowym przez każde państwo UE w zatwierdzonym planie strategicznym WPR.
Przepisy WPR obejmują 44 „wskaźniki rezultatu” powiązane z celami szczegółowymi. Nie wszystkie 44 cele muszą zostać umieszczone w każdym planie strategicznym WPR. Cele uwzględniają potrzeby i planowane środki ustalone na poziomie krajowym.
Ocena WPR 2014–2020
Komisja ocenia WPR za pomocą wspólnych ram monitorowania i oceny.
Wspólne ramy monitorowania i oceny mają zaprezentować osiągnięcia WPR w latach 2014–2020 i poprawić jej skuteczność przy pomocy wskaźników WPR.
Podstawy prawne
Podstawę prawną wspólnej polityki rolnej stanowi Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
WPR na lata 2023–2027 jest objęta trzema rozporządzeniami, które zasadniczo obowiązują od 1 stycznia 2023 r.:
- rozporządzenie (UE) 2021/2116, uchylające rozporządzenie (UE) 1306/2013 w sprawie finansowania WPR, zarządzania nią i monitorowania jej
- rozporządzenie (UE) 2021/2115 ustanawiające przepisy dotyczące wsparcia krajowych planów strategicznych WPR i uchylające rozporządzenia 1305/2013 i 1307/2013
- rozporządzenie (UE) 2021/2117 zmieniające rozporządzenia (UE) 1308/2013 w sprawie wspólnej organizacji rynków rolnych, (UE) nr 1151/2012 w sprawie systemów jakości produktów rolnych, (UE) nr 251/2014 w sprawie oznaczeń geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina i (UE) nr 228/2013 ustanawiające środki w dziedzinie rolnictwa na rzecz regionów najbardziej oddalonych w UE.
Poszczególne elementy działań w ramach WPR 2014–2020 przedstawiono w czterech rozporządzeniach:
- rozporządzenie (UE) 1307/2013 określające przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników
- rozporządzenie (UE) 1308/2013 ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych
- rozporządzenie (UE) 1305/2013 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich
- rozporządzenie (UE) 1306/2013 sprawie finansowania WPR, zarządzania nią i monitorowania jej.
W latach 2021–2022 obowiązywało rozporządzenie przejściowe (rozporządzenie (UE) 2020/2220). Rozporządzenie to określało warunki wsparcia z EFRG i EFRROW w tych latach oraz przedłużało i zmieniało przepisy określone w poprzednich rozporządzeniach. Pozostawało ono w mocy do czasu inauguracji nowej WPR.
Wspólną polityką rolną zarządza Dyrekcja Generalna Komisji ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich. Może ona przyjmować akty delegowane i wykonawcze mające na celu wdrażanie tej polityki.
Więcej informacji
Ramy czasowe
- 2023
The CAP Strategic Plans are being implemented in all EU countries since 1 January 2023.
- 2022Celebrating 60 years of the CAP
The history of the CAP from its origin 60 years ago to the policy we have now can be discovered in the factsheet that talks about the CAP since 1962.
- 2021-22
During these years, a transitional regulation is in force. The regulation extends most of the CAP rules that were in place during the 2014-20 period, while also ensuring a smooth transition to the future framework of the CAP Strategic Plans.
- 2021
After extensive negotiations, the European Parliament, the Council of the EU and the European Commission agree on further reform of the CAP. This provisional political agreement paves the way for the formal approval of the necessary legislation by the European Parliament and the Council in the autumn of 2021.
- 2013
The CAP is reformed to strengthen the competitiveness of the sector, promote sustainable farming and innovation, support jobs and growth in rural areas and to move financial assistance towards the productive use of land. The reformed CAP is in place for the 2014-20 programming period.
- 2003
The CAP provides income support. A new CAP reform cuts the link between subsidies and production. Farmers now receive an income support, on condition that they look after the farmland and fulfil food safety, environmental, animal health and welfare standards.
- 1992
The CAP shifts from market support to producer support. Price support is scaled down and replaced with direct payments to farmers. They are encouraged to be more environmentally friendly.
The reform coincides with the 1992 Rio Earth Summit, which launches the principle of sustainable development.
- 1984
Farms become so productive that they grow more food than needed. Several measures are introduced to bring production levels closer to what the market needs.
- 1962
The common agricultural policy is born. The CAP is conceived as a common policy, with the objectives of providing affordable food for EU citizens and a fair standard of living for farmers.
