Udział WPR w budżecie UE
Wieloletnie ramy finansowe Unii Europejskiej (WRF) na lata 2021–2027, przyjęte 17 grudnia 2020 r., opiewają na 1,21 bilionów euro (w cenach bieżących) i zakładają dodatkowe wsparcie w kwocie 808 mld euro z Instrumentu Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy (NextGenerationEU). Na cele wspólnej polityki rolnej przeznaczono łącznie 386,6 mld euro, które pochodzą z dwóch funduszy (określanych często jako dwa filary wspólnej polityki rolnej):
Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG)
Środki przydzielone z EFRG (pierwszy filar wspólnej polityki rolnej) wynoszą 291,1 mld euro, z czego kwota do 270 mld euro ma zasilić systemy wsparcia dochodu. Pozostała część środków przeznaczona zostanie na wspieranie rynków rolnych.
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)
Łączna kwota przydzielona z EFRROW (drugi filar wspólnej polityki rolnej) sięga 95,5 mld euro, w tym 8,1 mld euro z NextGenerationEU. Środki te mają pomóc sprostać wyzwaniom związanym z pandemią COVID-19. W 2021 r. udostępniono blisko 30 proc. tych środków na odbudowę, zaś w 2022 r. pozostałe 70 proc.
W pierwszych dwóch latach WRF na lata 2021–2027 środki na wspólną politykę rolną wypłacono na podstawie rozporządzenia przejściowego przyjętego 23 grudnia 2020 r. Zapewniło to niezakłócony proces przechodzenia na plany strategiczne WPR, których wdrażanie rozpoczęto 1 stycznia 2023 r.
Plany strategiczne WPR zapewniają większą elastyczność w korzystaniu ze wspomnianych dwóch funduszy i uwzględniają ambitne założenia Europejskiego Zielonego Ładu, w szczególności strategii „Od pola do stołu”. Zakłada się, że wydatki na działania w dziedzinie klimatu wyniosą 40 proc. łącznych wydatków na wspólną politykę rolną.
W planach strategicznych WPR zachowano bez zmian cele finansowania wspólnej polityki rolnej. Doprecyzowano natomiast cele uwzględniające problemy dotyczące sektora rolnego i rozwoju obszarów wiejskich w Unii Europejskiej. Plany strategiczne WPR opierają się na dziewięciu celach szczegółowych:
- cel szczegółowy nr 1: wspieranie godziwych dochodów gospodarstw rolnych i ich odporności w całej Unii w celu zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego
- cel szczegółowy nr 2: polityka bardziej ukierunkowana na rynek i większa konkurencyjność
- cel szczegółowy nr 3: poprawa pozycji rolników w łańcuchu wartości
- cel szczegółowy nr 4: łagodzenie skutków zmian klimatu i przystosowywania się do nich, a także do zrównoważonej produkcji energii
- cel szczegółowy nr 5: wspieranie zrównoważonego rozwoju i wydajnego gospodarowania zasobami naturalnymi, takimi jak woda, gleba i powietrze
- cel szczegółowy nr 6: ochrona różnorodności biologicznej, wzmacnianie usług ekosystemowych oraz ochrona siedlisk i krajobrazu
- cel szczegółowy nr 7: zachęty dla młodych rolników i ułatwianie rozwoju działalności gospodarczej na obszarach wiejskich
- cel szczegółowy nr 8: promowanie zatrudnienia, wzrostu, włączenia społecznego i rozwoju lokalnego na obszarach wiejskich, w tym biogospodarki i zrównoważonego leśnictwa
- cel szczegółowy nr 9: zadbanie o to, by rolnictwo w UE lepiej zaspokajało potrzeby społeczne dotyczące żywności i zdrowia, w tym bezpiecznej, bogatej w składniki odżywcze i zrównoważonej żywności, jak też dobrostanu zwierząt
- cel przekrojowy: dodatkowo cel przekrojowy zakłada wspieranie wiedzy, innowacji i cyfryzacji w rolnictwie.
Więcej informacji
Wsparcie dla sektora rolnego i sektora spożywczego podczas pandemii koronawirusa
Grafiki przedstawiające wydatki w ramach WPR
Aktualny budżet i budżety z wcześniejszych lat
Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG)
Z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji finansowane jest przede wszystkim wsparcie dochodu dla rolników i środki rynkowe. Wydatki w tych obszarach wyniosły w 2022 r. 40,95 mld euro.
Wsparcie dochodu
Plany strategiczne WPR zakładają wsparcie dla rolników w UE ze środków EFRG za pomocą różnego rodzaju interwencji w postaci płatności bezpośrednich niezwiązanych i związanych z produkcją. Płatności bezpośrednie niezwiązane z produkcją obejmują podstawowe wsparcie dochodu do celów zrównoważoności, uzupełniające redystrybucyjne wsparcie dochodów do celów zrównoważoności, uzupełniające wsparcie dochodów dla młodych rolników oraz schematy na rzecz klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt. Płatności związane z produkcją obejmują wsparcie dochodów związane z produkcją oraz płatności specyficzne w odniesieniu do bawełny.
Na czym polega wsparcie dochodu?
Środki rynkowe
Ze środków EFRG finansowane są interwencje w niektórych sektorach w ramach planów strategicznych WPR. Interwencje przewidziane są w następujących sektorach:
- owoce i warzywa
- pszczelarstwo
- wino
- chmiel
- oliwa z oliwek i oliwki stołowe
- inne sektory (art. 42 lit. f) rozporządzenia 2021/2115).
Interwencje na rynku – podstawowe informacje
Więcej informacji
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)
Z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) finansowany jest wkład z WPR na zrównoważony rozwój obszarów wiejskich zgodnie z trzema celami długoterminowymi:
- zwiększenie konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa
- zapewnienie zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi, podejmowanie działań w dziedzinie klimatu
- osiągnięcie zrównoważonego rozwoju terytorialnego gospodarek i społeczności wiejskich.
Plany strategiczne WPR zakładają, że wspomniane cele osiągane są za pomocą interwencji współfinansowanych z EFRROW i budżetów krajów UE.
EFRROW zapewnia także wsparcie inwestycyjne dla przedsiębiorstw i projektów na obszarach wiejskich w formie instrumentów finansowych, takich jak pożyczki, gwarancje czy kapitał własny. Więcej informacji o instrumentach finansowych dostępnych w ramach EFRROW można znaleźć na platformie fi-compass.
Rozwój obszarów wiejskich – podstawowe informacje
Więcej informacji
Zarządzanie funduszami WPR
Komisja ponosi ogólną odpowiedzialność za zarządzanie finansami związanymi ze wspólną polityką rolną, lecz nie dokonuje płatności na rzecz beneficjentów. Budżet wspólnej polityki rolnej jest w znacznej części wykonywany przez Komisję i kraje UE (zarządzanie dzielone). Niewielka część tego budżetu jest wykonywana bezpośrednio przez Komisję (zarządzanie bezpośrednie).
Zarządzanie dzielone
99,3 proc. budżetu wspólnej polityki rolnej, w tym środki przydzielone na wsparcie dochodu, środki rynkowe i rozwój obszarów wiejskich, jest wykonywane przez Komisję i kraje UE zgodnie z metodą zarządzania dzielonego.
Rola krajów UE
Zgodnie z metodą zarządzania dzielonego zadania związane z wykonywaniem budżetu przypisane są krajom UE, które powinny podjąć wszelkie niezbędne środki, aby chronić interesy finansowe Unii. Kraje UE odpowiadają za ustanowienie systemu zarządzania płatnościami i ich kontroli, który jest zgodny z rozporządzeniami unijnymi. Kraje UE muszą również dopilnować, aby taki system działał sprawnie i umożliwiał zapobieganie nieprawidłowościom, ich wykrywanie i eliminowanie. Oprócz tego kraje UE muszą posiadać systemy informatyczne umożliwiające gromadzenie i zgłaszanie danych dotyczących wydatków w ramach planów strategicznych WPR.
Rola Komisji Europejskiej
Komisja nadzoruje, czy ustalenia dotyczące systemu zarządzania i kontroli są zgodne z przepisami. W tym celu sprawdza, czy system działa sprawnie, i w razie potrzeby dokonuje korekt finansowych.
Kraje UE realizują płatności na rzecz beneficjentów wspólnej polityki rolnej za pośrednictwem oficjalnie wyznaczonych agencji płatniczych, które są akredytowane na podstawie szczegółowych kryteriów określonych przez Komisję. Agencje płatnicze muszą dopilnować, aby wszystkie wnioski o finansowanie spełniały kryteria kwalifikowalności, oraz zadbać o prawidłową realizację płatności na rzecz rolników i innych beneficjentów wspólnej polityki rolnej.
W swoich rocznych sprawozdaniach finansowych agencje płatnicze ewidencjonują wszystkie wydatki, które następnie podlegają kontrolom i audytom w ramach procesu kontroli wydatków.
Zarządzanie bezpośrednie
Komisja zarządza bezpośrednio około 0,5 proc. budżetu wspólnej polityki rolnej (w tym przydzielone środki na delegatury Unii i agencje wykonawcze). Takie finansowanie przeznaczone jest na:
- działania administracyjne i wsparcie techniczne konieczne do realizacji wspólnej polityki rolnej, w tym prowadzenie ankiet i monitorowanie, audyt i środki kontroli, a także prowadzenie systemów informacyjnych rachunkowości rolniczej
- promowanie unijnych produktów rolnych przez organizacje międzynarodowe, agencje wykonawcze i samą Komisję.
Komisja przyznaje także dotacje na kampanie informacyjne na temat wspólnej polityki rolnej oraz zawiera umowy z zewnętrznymi dostawcami usług, takich jak oceny i badania, pomoc techniczna i szkolenia, doradztwo, organizowanie konferencji i reklama. Przed zawarciem umów publikowane są zaproszenia do składania ofert.
Zaproszenia do składania ofert
Dotacje na działania informacyjne
Podstawa prawna
Rozporządzenie (UE) 2021/2116 w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej
Rozporządzenie (UE) 2021/2115 ustanawiające przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)
Rozporządzenie (UE) 2021/2117 zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych, (UE) nr 1151/2012 w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych, (UE) nr 251/2014 w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina i (UE) nr 228/2013 ustanawiające szczególne środki w dziedzinie rolnictwa na rzecz regionów najbardziej oddalonych w Unii Europejskiej
Rozporządzenie finansowe
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046
