Na czym polega wsparcie dochodu?

Cele wsparcia dochodu rolników

Unia Europejska (UE) zapewnia rolnikom wsparcie dochodu czyli „płatności bezpośrednie”, aby: 

• dawać zabezpieczenie i zwiększać rentowność rolnictwa
• zagwarantować bezpieczeństwo żywnościowe w Europie
• wspierać rolników w produkcji bezpiecznej, zdrowej i przystępnej cenowo żywności
• wynagradzać rolników za dostarczanie dóbr publicznych, za które zwykle nie wynagradzają ich rynki, takich jak dbałość o tereny wiejskie i środowisko naturalne.

Wysokość wsparcia dochodu otrzymywanego przez rolników zależy zazwyczaj od wielkości ich gospodarstwa w hektarach. Wszystkie kraje UE muszą oferować płatność podstawową, płatność na rzecz klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt, która służy propagowaniu zrównoważonych praktyk rolniczych (tzw. ekoschematy). Ponieważ kraje UE mają obowiązek zapewnienia tych płatności, często nazywa się je płatnościami obowiązkowymi. Ekoschematy są obowiązkowe dla krajów UE, ale dobrowolne dla rolników. 

Kraje UE mogą się także zdecydować na wprowadzenie innych płatności, które będą ukierunkowane na konkretne sektory lub rodzaje rolnictwa. Istnieją specjalne programy, których celem jest dalsza pomoc małym i średnim gospodarstwom rolnym, młodym rolnikom oraz rolnikom prowadzącym działalność na obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub w sektorach zmagających się z trudnościami. 

Nowa WPR na lata 2023–2027

Reforma wspólnej polityki rolnej (WPR) na lata 2023–27 została przyjęta przez Parlament Europejski i Radę UE w dniu 2 grudnia 2021 r.

Kraje UE wdrażają nową WPR na lata 2023–2027 za pomocą swojego krajowego planu strategicznego WPR. Każdy plan obejmuje szereg ukierunkowanych interwencji uwzględniających szczególne potrzeby danego kraju UE i przynoszących wymierne rezultaty w odniesieniu do celów na szczeblu UE.

Więcej informacji

Podstawowe wsparcie dochodu do celów zrównoważoności (BISS)

Ekoschematy

Młodzi rolnicy

Inne systemy wsparcia

Uzależnienie wsparcia od przestrzegania przepisów

UE uzależnia większość wsparcia dochodów rolników od:

• liczby uprawianych hektarów, a nie od wyprodukowanych ilości. Rolnicy muszą reagować na potrzeby rynku, aby zwiększyć swoje zyski. Oddzielenie (uniezależnienie) płatności od wyprodukowanej ilości pozwala uniknąć nadprodukcji.

• poszanowania środowiska, zdrowia roślin oraz zdrowia i dobrostanu zwierząt, które przyczynia się do zrównoważonego rolnictwa. Do 2022 r. nazywano to „zasadą wzajemnej zgodności”, a w WPR na lata 2023–2027 mowa jest o „wzmocnionej warunkowości”. Rolnicy nieprzestrzegający przepisów UE mogą się spodziewać ograniczenia lub całkowitego wstrzymania płatności. 

Więcej informacji

Warunkowość

Zrównoważone rolnictwo

Wspólna polityka rolna (WPR) 2023-2027

Dlaczego rolnicy potrzebują wsparcia?

Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego w Europie ma zasadnicze znaczenie, a jednym z celów WPR określonym w art. 39 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), jest zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej przez podniesienie indywidualnego dochodu rolników. Średni dochód gospodarstwa rolnego utrzymuje się na znacznie niższym poziomie w porównaniu ze średnimi dochodami w pozostałych sektorach gospodarki UE. 

Działalność rolnicza jest ryzykowna i nieraz kosztowna. Rolnictwo w stopniu większym niż inne obszary działalności zależy od warunków pogodowych i klimatu. W rolnictwie nie da się reagować natychmiast na sygnały dotyczące popytu – uprawa większej ilości pszenicy lub produkcja większej ilości mleka wymaga czasu i inwestycji.  

Unijni rolnicy są pod presją coraz bardziej rozwiniętego światowego handlu produktami spożywczymi i liberalizacji handlu. Rozwój sytuacji na rynkach światowych zwiększa konkurencję, ale stwarza też nowe możliwości dla europejskiego sektora rolno-spożywczego. Skutkiem globalizacji oraz zmienności podaży i popytu jest również odnotowana w ostatnich latach zmienność cen na rynku rolnym, co stanowi kolejny problem, z którym borykają się rolnicy. 

Tego rodzaju niepewność gospodarcza w rolnictwie oraz znaczenie zapewnienia produkcji spożywczej w UE uzasadniają ważną rolę sektora publicznego w zagwarantowaniu rolnikom dochodu.

Wsparcie dochodu w praktyce

Co roku rolnicy muszą złożyć wniosek o pomoc, zgłaszając w nim wszystkie działki rolne należące do ich gospodarstwa.  

Chociaż podstawowe przepisy dotyczące wsparcia dochodu przyjmuje się na poziomie UE, każdy kraj UE samodzielnie wdraża je w praktyce. W danym kraju za zarządzanie wsparciem dochodu rolników i za kontrolowanie tego wsparcia odpowiedzialne są organy krajowe („zarządzanie dzielone”). 

Ramy prawne UE przewidują, że każdy kraj ma również pewną swobodę w zakresie przyznawania takich płatności, aby można było uwzględnić krajowe warunki rolnicze, które są bardzo zróżnicowane na terytorium UE. 

Więcej informacji

Zarządzanie funduszami WPR

Warunki udzielania wsparcia

Aby uzyskać wsparcie dochodu, rolnicy muszą spełnić warunki kwalifikowalności. 

Co do zasady rolnicy muszą spełniać szereg kryteriów. 

• Ich gospodarstwo musi znajdować się w UE.

• Muszą spełniać minimalne wymogi umożliwiające otrzymanie wsparcia dochodu. Nie przyznaje się go w przypadku kwot niższych niż 100–500 euro (w zależności od kraju UE) lub gdy powierzchnia kwalifikowalna jest mniejsza niż 0,3–5 ha.

• Muszą prowadzić działalność rolniczą (produkcja, chów lub uprawa produktów rolnych itp. lub utrzymywanie gruntów w dobrym stanie rolniczym) na gruntach rolnych (obejmujących grunty orne, uprawy trwałe i trwałe użytki zielone), które są w ich posiadaniu. 

• Muszą spełniać wymogi definicji „rolnika aktywnego zawodowo”. Wymogi te są określane przez kraje UE i odnoszą się do minimalnych poziomów działalności rolniczej, wykazów niekwalifikowalnych rodzajów działalności gospodarczej, rolników prowadzących działalność rolniczą i nierolniczą lub prowadzących działalność rolniczą w niepełnym wymiarze godzin oraz do zmniejszenia obciążeń administracyjnych. 

Więcej informacji

Przepisy UE dotyczące wsparcia dochodów rolników

Dostępny poziom wsparcia

Ze wsparcia dochodu korzysta ok. 6 mln gospodarstw rolnych w całej UE i często stanowi ono istotną część dochodów z działalności rolniczej. W ciągu ostatnich 10 lat wsparcie dochodu stanowiło średnio prawie połowę dochodów rolników. 

Poziom wsparcia dochodu może się znacznie różnić między poszczególnymi gospodarstwami, krajami UE lub regionami. 

UE stosuje mechanizm „konwergencji zewnętrznej”, którego celem jest stopniowe dostosowywanie płatności w ramach wsparcia dochodu na hektar w każdym kraju – w górę albo w dół – aby zbliżyć je do średniego poziomu UE. 

Budżet krajów UE, w których średnia płatność jest niższa niż 90 proc. średniej UE, wzrośnie o maksymalnie połowę różnicy między ich obecną stawką a poziomem odpowiadającym 90 proc. średniej unijnej płatności. Wartość płatności wynosi co najmniej 200 euro za hektar w 2023 r. i wzrośnie do 215 euro za hektar w 2027 r. 

Koszt wsparcia dochodu

Na lata 2023–27 planowany budżet UE na wsparcie dochodu wynosi prawie 188 mld euro.

Więcej informacji

WPR w skrócie: jak jest opłacana?

Podstawa prawna

Unijne wsparcie dochodu w rolnictwie regulują następujące przepisy:

• przepisy dotyczące wsparcia dochodu rolników (rozporządzenie (UE) 1307/2013, rozporządzenie delegowane (UE) 639/2014, rozporządzenie wykonawcze (UE) 641/2014)
• przepisy dotyczące zarządzania wspólną polityką rolną oraz jej finansowania i monitorowania (rozporządzenie (UE) 1306/2013, rozporządzenie delegowane (UE) 640/2014, rozporządzenie wykonawcze (UE) 809/2014)
• przepisy dotyczące wsparcia krajowych planów strategicznych WPR (rozporządzenie (UE) 2021/2115)
• przepisy dotyczące niektórych rodzajów interwencji określonych przez kraje UE w ich planach strategicznych WPR na lata 2023–2027 (rozporządzenie delegowane (UE) 2022/126)