Wspólna polityka rolna: 2023–2027

Nowy sposób działania

WPR 2023–2027 jest nowoczesną polityką, kładącą duży nacisk na wyniki i efektywność.

2 grudnia 2021 r. oficjalnie przyjęto porozumienie w sprawie reformy wspólnej polityki rolnej (WPR). Nowe przepisy, które weszły w życie 1 stycznia 2023 r., przygotowują grunt pod sprawiedliwszą, bardziej ekologiczną i w większym stopniu opartą na wynikach wspólną politykę rolną.

Jej celem jest zapewnienie zrównoważonej przyszłości europejskim rolnikom i bardziej ukierunkowanego wsparcia mniejszym gospodarstwom oraz umożliwienie krajom UE większej elastyczności w dostosowywaniu środków do warunków lokalnych.

Rolnictwo i obszary wiejskie mają kluczowe znaczenie dla Europejskiego Zielonego Ładu, a WPR na lata 2023–2027 będzie ważnym narzędziem realizacji założeń strategii „Od pola do stołu” i strategii na rzecz różnorodności biologicznej.

Cele szczegółowe

Polityka koncentruje się na dziesięciu celach szczegółowych związanych ze wspólnymi celami UE w zakresie zrównoważonego rozwoju społecznego, środowiskowego i gospodarczego w rolnictwie i na obszarach wiejskich.

Krajowe plany strategiczne

Każdy kraj UE opracował krajowy plan strategiczny WPR, obejmujący finansowanie z tytułu wsparcia dochodu, rozwoju obszarów wiejskich i środków rynkowych. Opracowując swoje plany strategiczne, kraje UE przyczyniły się do realizacji dziesięciu celów szczegółowych za pomocą zestawu szeroko zakrojonych środków politycznych udostępnionych przez Komisję, które można kształtować w zależności od krajowych potrzeb i zdolności.

Wyniki i efektywność jako podstawa

W prawodawstwie dotyczącym WPR ustanowiono wspólny zestaw wskaźników w ramach nowych ram realizacji celów, monitorowania i oceny. Wskaźniki będą monitorowane za pomocą rocznych sprawozdań z realizacji celów i półrocznego przeglądu wyników planów strategicznych WPR w celu oceny postępów krajów UE w osiąganiu ich celów końcowych i celów WPR.

Kluczowe obszary reform

WPR 2023–2027 obejmuje szereg reform politycznych mających na celu wspieranie przejścia na zrównoważone rolnictwo i leśnictwo w UE.

Bardziej ekologiczna WPR

WPR 2023–2027 w znacznie większym stopniu wspiera rolnictwo w realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu.

• Większe ambicje ekologiczne: plany WPR są zgodne z przepisami dotyczącymi środowiska i klimatu. W swoim planie strategicznym WPR każdy kraj UE musi wykazać się większymi ambicjami w zakresie działań na rzecz środowiska i klimatu w porównaniu z poprzednim okresem programowania (brak regresu) i jest zobowiązany do aktualizacji planu w przypadku zmiany przepisów dotyczących klimatu i środowiska.
• Wkład w realizację celów Zielonego Ładu: krajowe plany strategiczne WPR przyczyniają się do osiągnięcia celów Zielonego Ładu (w zaleceniach WPR określono, jakiego wkładu się oczekuje).
• Wzmocniona warunkowość: płatności beneficjentów WPR są powiązane z surowszym zestawem obowiązkowych wymogów. Na przykład w każdym gospodarstwie co najmniej 3 proc. gruntów ornych jest przeznaczone na różnorodność biologiczną i elementy nieprodukcyjne, z możliwością otrzymania wsparcia za pośrednictwem ekoschematów w celu osiągnięcia 7 proc. Chronione są również tereny podmokłe i torfowiska.
• Ekoschematy: co najmniej 25 proc. budżetu na płatności bezpośrednie jest przeznaczone na ekoschematy, co zapewni silniejsze zachęty do stosowania przyjaznych dla klimatu i środowiska praktyk i podejść rolniczych (takich jak rolnictwo ekologiczne, agroekologia, rolnictwo regeneratywne), a także do poprawy dobrostanu zwierząt.
• Rozwój obszarów wiejskich: co najmniej 35 proc. środków jest przeznaczone na działania wspierające klimat, różnorodność biologiczną, środowisko i dobrostan zwierząt.
• Programy operacyjne: w sektorze owoców i warzyw programy operacyjne przeznaczają co najmniej 15 proc. swoich wydatków na ochronę środowiska.
• Klimat i różnorodność biologiczna: 40 proc. budżetu WPR musi być związane z klimatem i zdecydowanie wspierać ogólne zobowiązanie do przeznaczenia 10 proc. budżetu UE na cele związane z różnorodnością biologiczną do końca okresu obowiązywania wieloletnich ram finansowych UE (WRF).

Sprawiedliwsza WPR

W ramach WPR 2023–2027 udziela się wsparcia tym, którzy najbardziej go potrzebują:

• Redystrybucja wsparcia dochodów: kraje UE muszą przeznaczyć co najmniej 10 proc. swoich płatności bezpośrednich na narzędzie redystrybucji wsparcia dochodu, aby lepiej zaspokoić potrzeby w zakresie dochodów mniejszych i średnich gospodarstw.
• Rolnicy czynni zawodowo: nowe przepisy zawierają obowiązkową, ale elastyczną definicję rolnika aktywnego zawodowo, która ma zostać ustanowiona przez kraje UE, w tym poziom podejmowanych działań. Tylko rolnicy czynni zawodowo mogą otrzymać określone wsparcie UE.
• Warunkowość społeczna: płatności w ramach WPR są powiązane z przestrzeganiem niektórych unijnych norm pracy, a beneficjentów zachęca się do poprawy warunków pracy w gospodarstwach rolnych.
• Konwergencja płatności: w WPR 2023–2027 poziomy wsparcia dochodu są bardziej zbieżne, zarówno w poszczególnych krajach UE, jak i między nimi.
• Wsparcie dla młodych rolników: kraje UE muszą przeznaczyć co najmniej 3 proc. swojego budżetu na płatności bezpośrednie dla młodych rolników w formie wsparcia dochodów lub inwestycji, lub pomocy na rozpoczęcie działalności.
• Poprawa równowagi płci: równość płci i zwiększenie udziału kobiet w rolnictwie są po raz pierwszy częścią celów planów strategicznych WPR. Kraje UE muszą ocenić te kwestie i zająć się zidentyfikowanymi wyzwaniami.

Poprawa konkurencyjności

WPR 2023–2027 wzmocni pozycję rolników w łańcuchu dostaw i zwiększy konkurencyjność sektora rolno-spożywczego.

• Większa siła przetargowa: nowe przepisy zakładają ściślejszą współpracę producentów, zachęcając rolników do współpracy i umożliwiając im tworzenie równoważącej siły na rynku.
• Orientacja rynkowa: WPR 2023–2027 utrzymuje ogólną orientację rynkową wynikającą z poprzednich reform, zachęcając gospodarstwa w UE do dostosowania podaży do popytu w Europie i poza nią.
• Rezerwa na wypadek kryzysów: aby w przyszłości poradzić sobie z kryzysami, zreformowana WPR obejmuje nową rezerwę finansową w wysokości co najmniej 450 mln euro rocznie.
• Wsparcie w sektorze wina: uzgodniono szczegółowe przepisy mające na celu poprawę wsparcia dla sektora wina.

Silny budżet

WPR będzie nadal korzystać z solidnego długoterminowego budżetu.

Finansowanie WPR

Na WPR na lata 2021–2027 przeznaczone zostanie 387 mld euro. Źródłem środków są dwa różne fundusze: Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG), którego wysokość ustalono na 291,1 mld euro (w cenach bieżących); oraz Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), który wyniesie 95,5 mld euro.

Next Generation EU

Budżet EFRROW obejmuje 8 mld euro z Next Generation EU, aby pomóc obszarom wiejskim w przeprowadzeniu zmian strukturalnych niezbędnych do osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu i transformacji cyfrowej.

Przeniesienia między przydziałami

Aby umożliwić państwom UE lepsze dostosowanie polityki do priorytetów ich sektorów rolnych, upoważnia się je do dokonywania przesunięć do 25 proc. środków przydzielonych w ramach WPR z filaru wsparcia dochodu do filaru rozwoju obszarów wiejskich i odwrotnie. Państwa UE mogą stosować dodatkowe uelastycznienia w określonych celach, takich jak wspieranie celów środowiskowych i klimatycznych lub wspieranie młodych rolników, oraz jeżeli w tych państwach płatności bezpośrednie są poniżej średniej.

Wiedza, badania naukowe i innowacje

Rozwój badań naukowych, dzielenie się wiedzą i innowacje mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia inteligentnego i zrównoważonego sektora rolnictwa.

W ramach swojego zobowiązania do wspierania badań naukowych i innowacji w rolnictwie Komisja zaproponowała przeznaczenie 10 mld euro z programu „Horyzont Europa” na projekty związane z żywnością, rolnictwem, rozwojem obszarów wiejskich i biogospodarką.

Zreformowana WPR korzysta na tych zwiększonych inwestycjach, obejmujących silniejsze systemy wiedzy i innowacji w dziedzinie rolnictwa (AKIS), aby pobudzić rozwój innowacyjnych projektów, rozpowszechniać ich wyniki i zachęcać do ich jak najszerszego wykorzystania. Usługi doradcze dla rolników są kluczowym narzędziem dzielenia się nową wiedzą i pomysłami.

Podstawa prawna

Reforma obejmuje trzy rozporządzenia, które są zasadniczo stosowane od 1 stycznia 2023 r.:

• Rozporządzenie horyzontalne
• Rozporządzenie dotyczące planu strategicznego
• Rozporządzenie w sprawie wspólnej organizacji rynku

Na lata 2021 i 2022 obowiązywało rozporządzenie przejściowe, które wypełniało lukę między obecnymi i nowymi przepisami.