Οι στόχοι της εισοδηματικής στήριξης των γεωργών
Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχει στους γεωργούς εισοδηματική στήριξη μέσω «άμεσων ενισχύσεων» που έχουν ως στόχο:
- να λειτουργούν ως δίχτυ ασφαλείας και να καθιστούν τη γεωργία πιο επικερδή·
- να εγγυώνται την επισιτιστική ασφάλεια της Ευρώπης·
- να τους βοηθούν να παράγουν ασφαλή, υγιεινά και οικονομικά προσιτά τρόφιμα·
- να ανταμείβουν τους γεωργούς για την παροχή δημόσιων αγαθών, όπως η φροντίδα της υπαίθρου και του περιβάλλοντος, τα οποία συνήθως δεν πληρώνονται από την αγορά.
Οι γεωργοί κατά κανόνα λαμβάνουν εισοδηματική στήριξη βάσει του μεγέθους της εκμετάλλευσής τους σε εκτάρια. Όλες οι χώρες της ΕΕ πρέπει να προσφέρουν μια βασική ενίσχυση, μια ενίσχυση για το κλίμα, το περιβάλλον και την καλή διαβίωση των ζώων για την προώθηση βιώσιμων γεωργικών πρακτικών (οικολογικά προγράμματα). Οι χώρες της ΕΕ είναι υποχρεωμένες να παρέχουν τις ενισχύσεις αυτές, οι οποίες συχνά αποκαλούνται «υποχρεωτικές ενισχύσεις». Είναι υποχρεωτική η παροχή οικολογικών προγραμμάτων από τις χώρες της ΕΕ στους γεωργούς, αλλά είναι προαιρετική η συμμετοχή των γεωργών σε αυτά.
Επιπλέον, οι χώρες της ΕΕ μπορούν να επιλέξουν να παρέχουν άλλες ενισχύσεις, εστιασμένες σε συγκεκριμένους κλάδους ή μορφές γεωργίας. Υπάρχουν ειδικά καθεστώτα σχεδιασμένα για την παροχή περαιτέρω βοήθειας στις μικρές και μεσαίες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, στους νέους γεωργούς, στους γεωργούς που δραστηριοποιούνται σε περιοχές με φυσικούς περιορισμούς και/ή κλάδους που αντιμετωπίζουν δυσκολίες.
Νέα ΚΓΠ: 2023-27
Η μεταρρύθμιση της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) που ισχύει για τα έτη 2023-27 εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ στις 2 Δεκεμβρίου 2021.
Οι χώρες της ΕΕ εφαρμόζουν την νέα ΚΓΠ για την περίοδο 2023-27 μέσω ενός στρατηγικού σχεδίου της ΚΓΠ σε εθνικό επίπεδο. Κάθε σχέδιο συνδυάζει ευρύ φάσμα στοχευμένων παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών της συγκεκριμένης χώρας της ΕΕ και την επίτευξη απτών αποτελεσμάτων σε σχέση με τους στόχους σε επίπεδο ΕΕ.
Στο πλαίσιο της νέας ΚΓΠ 2023-27, στο σύστημα εισοδηματικής στήριξης θα συμπεριληφθούν μέτρα που διασφαλίζουν τη δικαιότερη κατανομή της χρηματοδοτικής στήριξης για τους γεωργούς και τους εργαζομένους σε ολόκληρη την ΕΕ.
Σχετικές πληροφορίες
Βασική εισοδηματική στήριξη για τη βιωσιμότητα (BISS)
Σύνδεση της στήριξης με την τήρηση των κανόνων
Η ΕΕ συνδέει το μεγαλύτερο μέρος της εισοδηματικής στήριξης για τους γεωργούς με δύο κύρια κριτήρια.
- Τα καλλιεργούμενα εκτάρια, όχι τις παραγόμενες ποσότητες. Οι γεωργοί, για να αυξήσουν τα κέρδη τους, πρέπει να ανταποκρίνονται στη ζήτηση της αγοράς. Χάρη στην αποσύνδεση των ενισχύσεων από την παραγόμενη ποσότητα αποφεύγεται η υπερπαραγωγή.
- Τον σεβασμό του περιβάλλοντος, της υγείας των φυτών και της υγείας και καλής διαβίωσης των ζώων, με αποτέλεσμα τη συμβολή στη βιώσιμη γεωργία. Αυτό αναφερόταν ως «πολλαπλή συμμόρφωση» έως το 2022 και μετατράπηκε σε ενισχυμένη «αιρεσιμότητα» στην ΚΓΠ για το 2023-27. Η μη συμμόρφωση των γεωργών με τους κανόνες της ΕΕ συνεπάγεται μείωση ή διακοπή των ενισχύσεων που λαμβάνουν.
Σχετικές πληροφορίες
Κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) για το 2023-27
Γιατί χρειάζονται στήριξη οι γεωργοί
Η διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας στην Ευρώπη είναι ουσιώδης και ένας από τους στόχους της ΚΓΠ, όπως ορίζεται στο άρθρο 39 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), είναι η διασφάλιση δίκαιου βιοτικού επιπέδου για τον γεωργικό πληθυσμό, με την αύξηση του ατομικού εισοδήματος των γεωργών. Το μέσο γεωργικό εισόδημα παραμένει σημαντικά χαμηλότερο από τα μέσα εισοδήματα στους άλλους τομείς της οικονομίας της ΕΕ.
Η γεωργική δραστηριότητα ενέχει κινδύνους και είναι συχνά δαπανηρή. Η γεωργία εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες και το κλίμα περισσότερο από ό,τι άλλοι τομείς. Αναπόφευκτα μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα ανάμεσα στη ζήτηση της αγοράς και την ικανότητα των γεωργών να αυξήσουν την προσφορά, καθώς η καλλιέργεια περισσότερου σιταριού ή η παραγωγή περισσότερου γάλακτος απαιτούν χρόνο και επενδύσεις.
Η αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου τροφίμων και η απελευθέρωση του εμπορίου ασκούν πιέσεις στους γεωργούς της ΕΕ. Οι εξελίξεις στις παγκόσμιες αγορές αυξάνουν τον ανταγωνισμό αλλά δημιουργούν και νέες ευκαιρίες για τον ευρωπαϊκό αγροδιατροφικό τομέα. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια η παγκοσμιοποίηση και οι διακυμάνσεις στην προσφορά και στη ζήτηση έχουν αυξήσει την αστάθεια των τιμών στην αγορά γεωργικών προϊόντων, προκαλώντας επιπρόσθετες ανησυχίες στους γεωργούς.
Αυτές οι επιχειρηματικές αβεβαιότητες που αντιμετωπίζει η γεωργία, και η σημασία της διασφάλισης της παραγωγής τροφίμων στην ΕΕ, δικαιολογούν τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει ο δημόσιος τομέας στην ανάπτυξη ενός δικτύου ασφαλείας για το εισόδημα των γεωργών.
Η εισοδηματική στήριξη στην πράξη
Κάθε χρόνο οι γεωργοί πρέπει να υποβάλλουν αίτηση ενίσχυσης στην οποία δηλώνουν όλα τα αγροτεμάχια της εκμετάλλευσής τους.
Ενώ οι βασικοί κανόνες που διέπουν την εισοδηματική στήριξη καθορίζονται σε επίπεδο ΕΕ, κάθε χώρα της ΕΕ τους εφαρμόζει στην πράξη. Οι εθνικές αρχές είναι αρμόδιες για τη διαχείριση και τον έλεγχο της εισοδηματικής στήριξης των γεωργών στη χώρα τους («επιμερισμένη διαχείριση»).
Εντός του νομοθετικού πλαισίου της ΕΕ, κάθε χώρα έχει έναν ορισμένο βαθμό ευελιξίας στον τρόπο που χορηγεί αυτές τις ενισχύσεις, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι εθνικές συνθήκες στον τομέα της γεωργίας, οι οποίες διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των χωρών της ΕΕ.
Σχετικές πληροφορίες
Προϋποθέσεις της παροχής στήριξης
Προκειμένου να λάβουν εισοδηματική στήριξη, οι γεωργοί οφείλουν να τηρούν ορισμένους όρους επιλεξιμότητας.
Κατά γενικό κανόνα, οι γεωργοί πρέπει να πληρούν ορισμένα κριτήρια.
- Η εκμετάλλευσή τους πρέπει να βρίσκεται εντός της ΕΕ.
- Πρέπει να πληρούνται οι ελάχιστες απαιτήσεις για τη λήψη εισοδηματικής στήριξης. Δεν χορηγείται εισοδηματική στήριξη για ποσά μικρότερα από 100 έως 500 EUR (ανάλογα με τη χώρα της ΕΕ) και/ή όταν η επιλέξιμη έκταση είναι μικρότερη από 0,3 έως 5 εκτάρια.
- Πρέπει να ασκούν γεωργική δραστηριότητα (παραγωγή, εκτροφή ή καλλιέργεια γεωργικών προϊόντων κ.λπ. ή διατήρηση της γης σε καλή γεωργική κατάσταση) στη γεωργική έκταση (στην οποία περιλαμβάνονται η αρόσιμη γη, οι μόνιμες καλλιέργειες και οι μόνιμοι βοσκότοποι) που έχουν στη διάθεσή τους.
- Πρέπει να ανταποκρίνονται στον ορισμό του «ενεργού γεωργού». Οι απαιτήσεις καθορίζονται από τις χώρες της ΕΕ και συνδέονται με τα ελάχιστα επίπεδα γεωργικής δραστηριότητας, τους καταλόγους μη επιλέξιμων οικονομικών δραστηριοτήτων, τους γεωργούς με πολλαπλές δραστηριότητες και τους γεωργούς μερικής απασχόλησης, καθώς και με τη μείωση του διοικητικού φόρτου.
Σχετικές πληροφορίες
Κανόνες της ΕΕ για την εισοδηματική στήριξη των γεωργών
Επίπεδο της διαθέσιμης στήριξης
Περίπου 6 εκατ. γεωργικές εκμεταλλεύσεις σε όλη την ΕΕ λαμβάνουν εισοδηματική στήριξη, η οποία συχνά αντιπροσωπεύει σημαντικό μερίδιο του γεωργικού εισοδήματος. Την τελευταία δεκαετία, η εισοδηματική στήριξη αντιπροσώπευε κατά μέσο όρο περίπου το ήμισυ του εισοδήματος των γεωργών.
Το επίπεδο της εισοδηματικής στήριξης μπορεί να διαφέρει σημαντικά μεταξύ των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, των χωρών της ΕΕ ή των περιφερειών.
Η ΕΕ χρησιμοποιεί τον λεγόμενο μηχανισμό «εξωτερικής σύγκλισης» που αποσκοπεί στη σταδιακή προσαρμογή των ενισχύσεων εισοδηματικής στήριξης ανά εκτάριο σε κάθε χώρα, είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω, ώστε να προσεγγίσουν το μέσο επίπεδο της ΕΕ.
Στις χώρες της ΕΕ όπου η μέση ενίσχυση είναι χαμηλότερη από το 90 % του μέσου όρου της ΕΕ, σημειώνεται αύξηση του προϋπολογισμού έως και κατά το ήμισυ της διαφοράς μεταξύ του τρέχοντος επιπέδου και του 90 % του μέσου όρου της ΕΕ. Το 2023 οι ενισχύσεις ανέρχονται σε τουλάχιστον 200 EUR/εκτάριο, ενώ το 2027 θα αυξηθούν σε 215 EUR/εκτάριο.
Το κόστος της εισοδηματικής στήριξης
Για την περίοδο 2023-27, ο προβλεπόμενος προϋπολογισμός της ΕΕ για εισοδηματική στήριξη ανέρχεται σε σχεδόν 188 δισ. EUR.
Σχετικές πληροφορίες
Η ΚΓΠ με μια ματιά: πώς χρηματοδοτείται
Νομική βάση
Η εισοδηματική στήριξη που παρέχει η ΕΕ στον τομέα της γεωργίας διέπεται από τους ακόλουθους κανόνες.
- Κανόνες για τη στήριξη του εισοδήματος των γεωργών [Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1307/2013, Κατ’ εξουσιοδότηση Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 639/2014 Εκτελεστικός Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 641/2014]
- κανόνες για τη διαχείριση, τη χρηματοδότηση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής (Κανονισμός (ΕΕ) 1306/2013, Κατ’ εξουσιοδότηση Κανονισμός (ΕΕ) 640/2014, Εκτελεστικός Κανονισμός (ΕΕ) 809/2014)
- Κανόνες για τη στήριξη των εθνικών στρατηγικών σχεδίων της ΚΓΠ [κανονισμός (ΕΕ) 2021/2115]
- Κανόνες για ορισμένους τύπους παρέμβασης που καθορίζονται από τις χώρες της ΕΕ στα στρατηγικά τους σχέδια για την ΚΓΠ για την περίοδο 2023 έως 2027 (Κατ’ εξουσιοδότηση Κανονισμός (ΕΕ) 2022/126)
