Wydatki na WPR

Udział wydatków na WPR w całkowitym budżecie UE

Na tym wykresie widać, jak na przestrzeni lat zmieniały się wydatki w ramach wspólnej polityki rolnej (WPR) wyrażone jako odsetek budżetu UE. W ciągu ostatnich 40 lat udział tych wydatków spadł z 73,2 proc. w 1980 r. do ok. 24,6 proc. w 2023 r. Tendencja spadkowa utrzymała się w kolejnych latach, również po kolejnych rozszerzeniach UE.

Malejący udział wydatków na WPR w budżecie UE wynika głównie z reform WPR i wzrostu wydatków na inne polityki UE. Większy spadek odnotowywany od 2021 r. jest związany z przeznaczeniem dodatkowych środków UE na fundusze Next Generation EU.

^{Listopad 2024 r. - Źródła: Wydatki na WPR: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (sprawozdanie finansowe). Wydatki UE: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.}

Wydatki na WPR i ścieżka reform WPR

Ten wykres przedstawia ewolucję wydatków na WPR oraz zmiany polityki.

• W latach 80. środki z WPR przeznaczano głównie na wsparcie cenowe wykorzystujące mechanizmy rynkowe (zakupy publiczne, zwane również interwencjami, oraz dopłaty eksportowe). Wydatki wzrosły pod koniec dekady z powodu nadwyżek rolnych.
• Reforma WPR z 1992 r. ograniczyła wsparcie cenowe na rzecz płatności bezpośrednich, które miały stanowić pomoc dla producentów. Zwiększono też środki na rozwój obszarów wiejskich.
• Reformy kontynuowano w ramach Agendy 2000. Polityka na rzecz rozwoju obszarów wiejskich stała się wówczas drugim filarem WPR.
• Wraz z reformą z 2003 r. większość płatności bezpośrednich oddzielono od produkcji bieżącej i uzależniono je od spełnienia określonych warunków. Wydatki na rozwój obszarów wiejskich nadal rosły.
• W 2008 r., po dokonaniu oceny dotychczasowych reform, nadal wprowadzano zmiany, które polegały na jeszcze większym ograniczeniu wsparcia dla rynku.
• W reformach z lat 2013 i 2023 utrzymano kurs zorientowany na rynek, a przy tym bardziej uzależniono bezpośrednią pomoc, niezwiązaną już z wielkością produkcji, od działań na rzecz środowiska i klimatu.
• Z czasem, choć do UE przystępowały kolejne kraje, całkowite wydatki na WPR wyrażone jako odsetek produktu krajowego brutto (PKB) zmniejszyły się z 0,54 proc. w latach 90. do 0,36 proc. w 2023 r. Wskutek brexitu w 2021 r. ich udział w PKB UE względnie wzrósł do 0,38 proc.

^{Listopad 2024 r. - Źródła: Wydatki na WPR: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (sprawozdanie finansowe). Budżet na rok 2024: Dyrekcja Generalna ds. Budżetu PKB: Eurostat. Wydatki roczne w cenach bieżących:
*2024 r.: kwoty budżetu}

Wydatki na WPR i ścieżka reform WPR po 2013 r.

Wykres przedstawia ewolucję wydatków na WPR od 1980 r.

• Od 2015 r. kraje UE mogą wybrać między systemem obowiązkowym i dobrowolnym, ponieważ oba są objęte płatnościami bezpośrednimi.
• Zakreskowane obszary na wykresie podkreślają duże znaczenie kwestii równowagi w środowisku. Przedstawiają płatności z tytułu zazieleniania (lata 2015–23) i ekoschematy (2024 r.), a także część puli środków na rozwój obszarów wiejskich zarezerwowanej na działania związane ze środowiskiem i klimatem.
• Wydatki na pozostałe rodzaje wsparcia rynku w ciągu ostatnich kilku lat to głównie środki przeznaczane na krajowe programy winiarskie, organizacje producentów w sektorze owoców i warzyw, program „Owoce, warzywa i mleko w szkole”, promocję produktów rolno-spożywczych oraz pszczelarstwo.

^{Listopad 2024 r. – 1980-2023: faktyczne wydatki
Źródła: Wydatki na WPR w poprzednich latach: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (sprawozdanie finansowe). Budżet na rok 2024: Dyrekcja Generalna ds. Budżetu PKB: Eurostat i Global Insight.
*2024 r.: kwoty budżetu.}