Zrównoważenie środowiskowe we wspólnej polityce rolnej
Wspólna polityka rolna (WPR) ma trzy jasne cele środowiskowe, z których każdy znajduje odzwierciedlenie w Europejskim Zielonym Ładzie i strategii „Od pola do stołu”. Te cele to:
- przeciwdziałanie zmianie klimatu
- ochrona zasobów naturalnych
- zwiększanie różnorodności biologicznej.
Każdy z tych celów jest wspierany w ramach WPR przez promowanie rolnictwa ekologicznego i odpowiedzialne zarządzanie środkami produkcji takimi jak pestycydy czy nawozy.
W ramach WPR dąży się do osiągnięcia celów środowiskowych w sposób zrównoważony pod względem społecznym i gospodarczym z korzyścią dla rolników, społeczności wiejskich i całej UE.
Cele środowiskowe we wspólnej polityce rolnej
Trzon wspólnej polityki rolnej stanowią środki wspierające rolnictwo ekologiczne i narzucające stosowanie przepisów ekologicznych:
- zasada wzajemnej zgodności uzależnia wsparcie finansowe od stosowania przepisów UE dotyczących środowiska oraz zdrowia ludzi, roślin i zwierząt
- płatności z tytułu zazieleniania przyznawane są na podstawie obowiązkowych działań (utrzymywanie trwałych użytków zielonych, różnorodność upraw i obszary proekologiczne), które mają chronić środowisko i przeciwdziałać zmianie klimatu
- polityka rozwoju obszarów wiejskich wspiera inwestycje i działalność rolniczą, które przyczyniają się do przeciwdziałania zmianie klimatu i do zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi.
WPR na lata 2023–2027
WPR na lata 2023–2027 weszła w życie 1 stycznia 2023 r. W jej ramach podejmuje się dalsze działania w kierunku stworzenia ekologicznego i zrównoważonego systemu rolnictwa w UE. Działania te obejmują:
- prostsze i bardziej elastyczne i ukierunkowane podejście
- zaostrzenie warunków i norm środowiskowych wymaganych od rolników
- szerszy wachlarz dobrowolnych projektów środowiskowych dostępnych dla rolników w ramach ekoprogramów i polityki rozwoju obszarów wiejskich.
Dodatkowe informacje
Przeciwdziałanie zmianie klimatu
WPR jest ważnym narzędziem uwalniania potencjału rolnictwa w walce ze zmianą klimatu. Szacunkowa łączna kwota 104 mld euro (lub 25 proc.) przewidziana na finansowanie WPR w latach 2014–2020 została przeznaczona na działania mające znaczenie dla klimatu, takie jak:
- ograniczenie emisji gazów cieplarnianych poprzez zachęcanie do lepszego gospodarowania zwierzętami gospodarskimi i ich hodowlą, a także inwestowanie w przechowywanie i przetwarzanie nawozu naturalnego
- poprawa w zakresie pochłaniania i składowania dwutlenku węgla poprzez środki i inwestycje w takich dziedzinach jak ochrona gleby i odbudowa lasów
- pomoc rolnikom w dostosowaniu się do wyzwań związanych ze zmianą klimatu poprzez inwestycje i doradztwo w zakresie nowych metod i technologii.
Dzięki tym działaniom emisje z rolnictwa spadły o 21 proc. w 2017 r. w porównaniu z 1990 r. bez konieczności ograniczania poziomu produkcji. WPR na lata 2023-2027 obejmuje zwiększone wsparcie na rzecz łagodzenia zmiany klimatu, co ma się przyczyniać do realizacji celu w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu przewidzianego w Zielonym Ładzie, tj. osiągnięcia zerowej emisji gazów cieplarnianych netto w całej UE do 2050 r.
Dodatkowe informacje
Przeciwdziałanie zmianie klimatu
Ochrona zasobów naturalnych
W celu ochrony zasobów naturalnych ważnych dla rolnictwa, wspólna polityka rolna:
- uwzględnia kwestię ilości i jakości wody używanej w rolnictwie poprzez tworzenie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych, wspieranie bardziej wydajnych systemów nawadniania oraz poprawę egzekwowania przepisów w strefach narażonych na zanieczyszczenia azotanami
- określa obowiązkowe normy minimalnej pokrywy glebowej i stwarza zachęty do innych praktyk ograniczających erozję gleby i sprzyjających zachowaniu materii organicznej w glebie
- chroni jakość powietrza poprzez tworzenie zachęt do redukcji emisji amoniaku i ograniczenia dotyczące spalania pozostałości i rozpylania pestycydów podczas wietrznej pogody.
W ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich WPR przyczynia się również do realizacji strategii leśnej UE poprzez wspieranie ochrony, nasadzania i odbudowy lasów oraz zrównoważonego zarządzania nimi w całej Europie.
Przez ochronę zasobów naturalnych niezbędnych dla rolnictwa i leśnictwa WPR przyczynia się do realizacji celu zielonego ładu, tj. eliminowania zanieczyszczeń w całej UE.
Dodatkowe informacje
Zwiększanie różnorodności biologicznej
Wspólna polityka rolna ma chronić ekosystem użytków rolnych, w związku z czym jest ściśle powiązana z dyrektywami UE dotyczącymi dzikiej fauny i flory i sprzyja realizacji celów Komisji określonych w zaktualizowanej strategii na rzecz bioróżnorodności, stanowiącej część zielonego ładu.
WPR ma chronić różnorodność biologiczną na różne sposoby:
- zasady wzajemnej zgodności obejmują dyrektywę ptasią, siedliskową, a także środki mające na celu zachowanie cech krajobrazu i ograniczenie stosowania pestycydów
- tworzenie obszarów proekologicznych z wykorzystaniem płatności bezpośrednich z tytułu zazieleniania prowadzi do zachowania cech krajobrazu i większej liczby gruntów ugorowanych, co sprzyja różnorodności biologicznej dzięki dodatkowym możliwościom zapylania i ochronie siedlisk
- w ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich zachęca się do działań, które chronią i zwiększają różnorodność biologiczną, takich jak finansowanie tworzenia i zachowywania elementów krajobrazu i „korytarzy ekologicznych” oraz wspieranie systemów rolnictwa o wysokiej wartości przyrodniczej i planów gospodarowania przyrodą, które faworyzują powstawanie obszarów przyjaznych dla dzikiej przyrody.
Dodatkowe informacje
Zwiększanie różnorodności biologicznej
Sprawozdanie Wspólnego Centrum Badawczego na temat klasyfikacji i ilościowego ujęcia elementów krajobrazu
Sprawozdanie Wspólnego Centrum Badawczego na temat podejmowanych przez państwa UE decyzji dotyczących elementów krajobrazu
Zachęty dla rolnictwa niskonakładowego
Pestycydy, nawozy i antybiotyki są powszechnie stosowane w całej UE i mają pomóc rolnikom w produkcji żywności i innych podstawowych materiałów dla społeczeństwa. Jednak nadmierne i niewłaściwe ich stosowanie może mieć negatywny wpływ na środowisko, a także na zdrowie roślin, zwierząt i ludzi.
Jednym z celów WPR jest zatem zachęcenie do ograniczonego i odpowiedzialnego stosowania tych środków poprzez:
- promowanie rolnictwa ekologicznego
- pomaganie rolnikom w odpowiedzialnym stosowaniu pestycydów i nawozów oraz stosowaniu przyjaznych dla środowiska technik gospodarowania, metod alternatywnych i nowych technologii
- ograniczenie zapotrzebowania na antybiotyki przez inwestycje i doradztwo korzystne dla zdrowia i dobrostanu zwierząt.
Dodatkowe informacje
Ocena środków ochrony środowiska
Komisja Europejska na bieżąco ocenia skuteczność WPR pod kątem celów środowiskowych:
- kompleksowy zbiór wskaźników gromadzonych w ramach wspólnych ram monitorowania i oceny (CMEF) zawiera również wiele danych dotyczących środowiska
- dodatkowy zestaw 28 wskaźników rolnośrodowiskowych umożliwia monitorowanie uwzględniania kwestii środowiskowych we WPR
- w ramach CMEF oceny i badania zewnętrzne dotyczące zrównoważenia środowiskowego są przeprowadzane w imieniu Komisji przez niezależnych ekspertów.
Dane gromadzone przez Komisję umożliwiają uzyskanie kompleksowych informacji na następujące tematy:
- stan środowiska wiejskiego w UE i jego zmiany w czasie
- wpływ rolnictwa na klimat, zasoby naturalne i różnorodność biologiczną
- wdrażanie środków ochrony środowiska w ramach WPR w całej UE
- realizacja celów środków ochrony środowiska oraz ich szerszy wpływ wykraczający poza wyznaczone cele.
Przy ocenie środków ochrony środowiska w ramach WPR uwzględnia się złożone powiązania między środkami polityki, zmianami w praktykach rolniczych, poprawą stanu środowiska, a także wieloma innymi czynnikami, takimi jak zdarzenia pogodowe, wpływ tendencji rynkowych oraz różnice w warunkach środowiskowych w poszczególnych krajach i regionach UE.
Rola wiedzy i innowacji
Wiedza, badania naukowe i innowacje są ważnym czynnikiem sprzyjającym rolnictwu zrównoważonemu środowiskowo w UE:
- badania naukowe i innowacje przyczyniają się do rozwoju nowych technologii przyjaznych dla środowiska w rolnictwie
- system doradztwa rolniczego służy informowaniu rolników o wykorzystaniu nowych badań, metod i technologii na potrzeby rolnictwa przyjaznego dla środowiska
- europejskie partnerstwo innowacyjne w dziedzinie rolnictwa (EIP-AGRI) działa na rzecz promowania innowacyjnych pomysłów służących rozwojowi zrównoważonego rolnictwa i leśnictwa w UE.
- projekt iMAP ma dostarczać dowodów naukowych dotyczących wpływu praktyk rolniczych na środowisko i klimat w celu wsparcia wdrażania, monitorowania i oceny tych celów w planach strategicznych WPR.
W ramach projektu iMAP opracowuje się również studia przypadków dotyczące praktyk rolniczych na poziomie gospodarstw i obszarów rolniczych oraz dodatkowe informacje na temat praktyk rolniczych związanych z dobrostanem zwierząt i stosowaniem środków przeciwdrobnoustrojowych.
