Zrównoważona środowiskowo wspólna polityka rolna

Zrównoważenie środowiskowe we wspólnej polityce rolnej

Wspólna polityka rolna (WPR) ma trzy jasne cele środowiskowe, z których każdy znajduje odzwierciedlenie w Europejskim Zielonym Ładzie. Te cele to:

• przeciwdziałanie zmianie klimatu
• ochrona zasobów naturalnych
• zwiększanie różnorodności biologicznej.

WPR przyczynia się do realizacji każdego z tych celów, m.in. wspierając rolnictwo ekologiczne i odpowiedzialne zarządzanie środkami produkcji rolnej, np. pestycydami i nawozami.

W ramach WPR dąży się do osiągnięcia celów środowiskowych w sposób zrównoważony pod względem społecznym i gospodarczym z korzyścią dla rolników, społeczności wiejskich i całej UE.

Cele środowiskowe we wspólnej polityce rolnej

Trzon wspólnej polityki rolnej stanowią środki wspierające rolnictwo ekologiczne i narzucające stosowanie przepisów ekologicznych:

• w myśl zasady warunkowości wsparcie finansowe (płatności bezpośrednie) jest uzależnione od stosowania przepisów UE dotyczących środowiska oraz zdrowia ludzi, roślin i zwierząt
• w ramach ekoschematów wspiera się rolników, którzy stosują praktyki rolnicze zgodne z celami UE w zakresie klimatu i środowiska
• interwencje na rzecz rozwoju obszarów wiejskich wspierają zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatyczne, zrównoważoną gospodarkę leśną, inwestycje, współpracę, transfer wiedzy i inną działalność rolniczą, która sprzyja działaniom na rzecz klimatu, zrównoważonemu zarządzaniu zasobami naturalnymi i różnorodności biologicznej.

WPR na lata 2023–2027

WPR na lata 2023–2027 weszła w życie 1 stycznia 2023 r. W jej ramach podejmuje się dalsze działania w kierunku stworzenia ekologicznego i zrównoważonego systemu rolnictwa w UE. Działania te obejmują:

• prostsze i bardziej elastyczne i ukierunkowane podejście
• zaostrzenie warunków i norm środowiskowych wymaganych od rolników
• szerszy wachlarz dobrowolnych projektów środowiskowych dostępnych dla rolników w ramach ekoschematów i polityki rozwoju obszarów wiejskich.

Dodatkowe informacje

Przeciwdziałanie zmianie klimatu

WPR jest ważnym narzędziem uwalniania potencjału rolnictwa w walce ze zmianą klimatu. Szacuje się, że na działania mające znaczenie dla klimatu przeznaczono łącznie 25 proc. środków finansowych WPR w latach 2014–2020, czyli 104 mld euro. Działania te to między innymi:

• ograniczenie emisji gazów cieplarnianych poprzez zachęcanie do lepszego gospodarowania zwierzętami gospodarskimi i ich hodowlą, a także inwestowanie w przechowywanie i przetwarzanie nawozu naturalnego
• poprawa w zakresie pochłaniania i składowania dwutlenku węgla poprzez środki i inwestycje w takich dziedzinach jak ochrona gleby i odbudowa lasów
• pomoc rolnikom w dostosowaniu się do wyzwań związanych ze zmianą klimatu poprzez wdrożenie odporniejszych na nią praktyk rolniczych, inwestycje i doradztwo w zakresie nowych metod i technologii.

Dzięki tym działaniom emisje gazów cieplarnianych z rolnictwa spadły o 28,9 proc. w 2021 r. w porównaniu z 1990 r. bez konieczności ograniczania poziomu produkcji. WPR na lata 2023-2027 obejmuje zwiększone wsparcie na rzecz łagodzenia zmiany klimatu, co ma się przyczyniać do realizacji celu w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu przewidzianego w Zielonym Ładzie, tj. osiągnięcia zerowej emisji gazów cieplarnianych netto w całej UE do 2050 r.

Dodatkowe informacje

Przeciwdziałanie zmianie klimatu

Ochrona zasobów naturalnych

W celu ochrony zasobów naturalnych ważnych dla rolnictwa, wspólna polityka rolna:

• uwzględnia kwestię ilości i jakości wody używanej w rolnictwie poprzez tworzenie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych, wspieranie regeneracyjnych praktyk rolniczych, bardziej wydajne systemy nawadniania oraz poprawę egzekwowania przepisów w strefach narażonych na zanieczyszczenia azotanami
• określa obowiązkowe normy minimalnej pokrywy glebowej i stwarza zachęty do innych praktyk ograniczających erozję gleby i sprzyjających zachowaniu materii organicznej w glebie
• chroni jakość powietrza poprzez tworzenie zachęt do redukcji emisji amoniaku i ograniczenia dotyczące spalania pozostałości i rozpylania pestycydów podczas wietrznej pogody.

W ramach interwencji związanych z rozwojem obszarów wiejskich WPR przyczynia się również do realizacji strategii leśnej UE poprzez wspieranie ochrony, nasadzania i odbudowy lasów oraz zrównoważonego zarządzania nimi w całej Europie.

Przez ochronę zasobów naturalnych niezbędnych dla rolnictwa i leśnictwa WPR przyczynia się do realizacji celu zielonego ładu, tj. eliminowania zanieczyszczeń w całej UE.

Dodatkowe informacje

Ochrona zasobów naturalnych

Zwiększanie różnorodności biologicznej

Wspólna polityka rolna ma chronić ekosystem użytków rolnych, w związku z czym jest ściśle powiązana z dyrektywami UE dotyczącymi ochrony przyrody i sprzyja realizacji celów Komisji określonych w zaktualizowanej strategii na rzecz bioróżnorodności, stanowiącej część zielonego ładu.

WPR ma chronić różnorodność biologiczną na różne sposoby:

• stosowanie zasady warunkowości w kontekście dyrektywy ptasiej i siedliskowej, a także środków na rzecz zachowania cech krajobrazu i ograniczenia stosowania pestycydów
• budowanie i zachowanie elementów krajobrazu i ugorowanie większej powierzchni gruntów, co sprzyja różnorodności biologicznej poprzez ułatwianie zapylania i ochronę siedlisk, zaś dodatkowe praktyki sprzyjające różnorodności biologicznej można wspierać w ramach ekoschematów i interwencji rolnośrodowiskowych w dziedzinie klimatu
• rolnictwo ekologiczne wspierane w ramach ekoschematów lub programów rozwoju obszarów wiejskich
• interwencje związane z rozwojem obszarów wiejskich, które zachęcają do działań chroniących i zwiększających różnorodność biologiczną – chodzi np. o zapewnianie funduszy na wspieranie praktyk agroekologicznych oraz systemów rolnictwa o wysokiej wartości przyrodniczej i planów gospodarowania przyrodą, które faworyzują powstawanie obszarów przyjaznych dla dzikiej fauny i flory.

Dodatkowe informacje

Zwiększanie różnorodności biologicznej
Sprawozdanie Wspólnego Centrum Badawczego na temat klasyfikacji i ilościowego ujęcia elementów krajobrazu
Sprawozdanie Wspólnego Centrum Badawczego na temat podejmowanych przez państwa UE decyzji dotyczących elementów krajobrazu

Zachęty dla rolnictwa niskonakładowego

Pestycydy, nawozy i antybiotyki są powszechnie stosowane w całej UE i mają pomóc rolnikom w produkcji żywności i innych podstawowych materiałów dla społeczeństwa. Jednak nadmierne i niewłaściwe ich stosowanie może mieć negatywny wpływ na środowisko, a także na zdrowie roślin, zwierząt i ludzi.

Jednym z celów WPR jest zatem zachęcenie do ograniczonego i odpowiedzialnego stosowania tych środków poprzez:

• promowanie rolnictwa ekologicznego
• pomaganie rolnikom w odpowiedzialnym stosowaniu pestycydów i nawozów oraz stosowaniu przyjaznych dla środowiska technik gospodarowania, metod alternatywnych i nowych technologii
• ograniczenie zapotrzebowania na antybiotyki przez inwestycje i doradztwo korzystne dla zdrowia i dobrostanu zwierząt.

Dodatkowe informacje

Rolnictwo niskonakładowe

Ocena środków ochrony środowiska

Komisja Europejska na bieżąco ocenia skuteczność WPR pod kątem celów środowiskowych:

• kompleksowy zbiór wskaźników gromadzonych na potrzeby wspólnych ram monitorowania i oceny (CMEF/PMEF) zawiera również wiele danych dotyczących środowiska
• dodatkowy zestaw 28 wskaźników rolnośrodowiskowych umożliwia monitorowanie uwzględniania kwestii środowiskowych we WPR
• w ramach PMEF oceny i badania zewnętrzne dotyczące zrównoważenia środowiskowego są przeprowadzane w imieniu Komisji przez niezależnych ekspertów.

Dane gromadzone przez Komisję umożliwiają uzyskanie kompleksowych informacji na następujące tematy:

• stan środowiska wiejskiego w UE i jego zmiany w czasie
• wpływ rolnictwa na klimat, zasoby naturalne i różnorodność biologiczną
• wdrażanie środków ochrony środowiska w ramach WPR w całej UE
• realizacja celów środków ochrony środowiska oraz ich szerszy wpływ wykraczający poza wyznaczone cele.

Przy ocenie środków ochrony środowiska w ramach WPR uwzględnia się złożone powiązania między środkami polityki, zmianami w praktykach rolniczych, poprawą stanu środowiska, a także wieloma innymi czynnikami, takimi jak zdarzenia pogodowe, wpływ tendencji rynkowych oraz różnice w warunkach środowiskowych w poszczególnych krajach i regionach UE.

Rola wiedzy i innowacji

Wiedza, badania naukowe i innowacje są ważnym czynnikiem sprzyjającym rolnictwu zrównoważonemu środowiskowo w UE:

• badania naukowe i innowacje przyczyniają się do rozwoju nowych technologii przyjaznych dla środowiska w rolnictwie
• system doradztwa rolniczego służy informowaniu rolników o wykorzystaniu nowych badań, metod i technologii na potrzeby rolnictwa przyjaznego dla środowiska
• europejskie partnerstwo innowacyjne w dziedzinie rolnictwa (EIP-AGRI) działa na rzecz promowania innowacyjnych pomysłów służących rozwojowi zrównoważonego rolnictwa i leśnictwa w UE
• projekt iMAP ma dostarczać dowodów naukowych dotyczących wpływu praktyk rolniczych na środowisko i klimat w celu wsparcia wdrażania, monitorowania i oceny tych celów w planach strategicznych WPR.