Δαπάνες της ΚΓΠ

Το γράφημα αυτό δείχνει την εξέλιξη των δαπανών της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) με την πάροδο των ετών, ως ποσοστό του προϋπολογισμού της ΕΕ. Το μερίδιο μειώθηκε τα τελευταία 40 έτη, από 65,5 % το 1981 σε περίπου 23,5 % το 2022. Η μείωση αυτή συνεχίστηκε και μετά τις διαδοχικές διευρύνσεις της ΕΕ.

Η πτωτική τάση του μεριδίου της ΚΓΠ στις δαπάνες της ΕΕ οφείλεται κυρίως στις μεταρρυθμίσεις της ΚΓΠ και στο αυξανόμενο μερίδιο άλλων πολιτικών της ΕΕ στις δαπάνες της ΕΕ. Οι μεγαλύτερες μειώσεις το 2021 και το 2022 συνδέονται με πρόσθετες συνολικές δαπάνες της ΕΕ για τα κονδύλια του Next Generation EU.

^{Πηγή: Δαπάνες της ΚΓΠ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης (Δημοσιονομική Έκθεση). Δαπάνες της ΕΕ: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΓΔ Προϋπολογισμού}

Το γράφημα αυτό δείχνει την εξέλιξη των δαπανών της ΚΓΠ και την αλλαγή πολιτικής.

• Στη δεκαετία του 1980, οι δαπάνες για την ΚΓΠ αφορούσαν κυρίως τη στήριξη των τιμών μέσω μηχανισμών της αγοράς (δημόσιες αγορές, οι οποίες αναφέρονται επίσης ως παρέμβαση, και εξαγωγικές επιδοτήσεις), οι οποίες αυξήθηκαν έως το τέλος της δεκαετίας λόγω των γεωργικών πλεονασμάτων.
• Στη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ του 1992, η στήριξη των τιμών της αγοράς μειώθηκε και αντικαταστάθηκε από τη στήριξη των παραγωγών υπό τη μορφή άμεσων ενισχύσεων. Αυξήθηκαν επίσης οι δαπάνες για μέτρα αγροτικής ανάπτυξης.
• Με την Ατζέντα 2000 συνεχίστηκε η μεταρρυθμιστική διαδικασία. Η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης θεσπίστηκε ως δεύτερος πυλώνας.
• Με τη μεταρρύθμιση του 2003, οι περισσότερες άμεσες ενισχύσεις αποσυνδέθηκαν από την τρέχουσα παραγωγή, καθώς βασίζονταν στα ιστορικά έσοδα του γεωργού. Οι δαπάνες αγροτικής ανάπτυξης συνέχισαν να αυξάνονται.
• Ο διαγνωστικός έλεγχος του 2008 συνέχισε την πορεία της μεταρρύθμισης της ΚΓΠ, μειώνοντας περαιτέρω τη στήριξη της αγοράς.
• Η μεταρρύθμιση του 2013 διατήρησε την προσανατολισμένη στην αγορά μεταρρυθμιστική πορεία, ενισχύοντας παράλληλα τη σύνδεση της αποσυνδεδεμένης άμεσης στήριξης με περιβαλλοντικά και κλιματικά μέτρα.
• Παρά τις διαδοχικές διευρύνσεις, οι συνολικές δαπάνες της ΚΓΠ ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) μειώθηκαν στην πραγματικότητα από 0,54 % τη δεκαετία του 1990 σε 0,36 % το 2022. Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου οδήγησε σε σχετική αύξηση στο 0,38 % του ΑΕΠ της ΕΕ το 2021.

^{Πηγές: Δαπάνες της ΚΓΠ: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης (Δημοσιονομική Έκθεση). Προϋπολογισμός 2023: ΓΔ Προϋπολογισμού. ΑΕΠ: Eurostat. Ετήσια ποσά σε τρέχουσες τιμές.
*2023: ποσά του προϋπολογισμού}

Το γράφημα αυτό δείχνει την εξέλιξη των δαπανών της ΚΓΠ από το 1980.

• Από το 2015 οι άμεσες ενισχύσεις περιλαμβάνουν τόσο υποχρεωτικά όσο και εθελοντικά συστήματα, ανάλογα με τις επιλογές των χωρών της ΕΕ.
• Οι σκιασμένοι τομείς του γραφήματος καταδεικνύουν την εστίαση στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Η σκιασμένη έκταση αντιπροσωπεύει την ενίσχυση οικολογικού προσανατολισμού (2015-2022) και τα οικολογικά προγράμματα (2023), καθώς και το μερίδιο του κονδυλίου αγροτικής ανάπτυξης που προορίζεται για δράσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον και το κλίμα.
• Οι δαπάνες για άλλες ενισχύσεις της αγοράς τα τελευταία χρόνια περιλαμβάνουν κυρίως δαπάνες για εθνικά αμπελοοινικά προγράμματα, οργανώσεις παραγωγών στον τομέα των οπωροκηπευτικών, το πρόγραμμα για την προώθηση της κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και γάλακτος στα σχολεία, την προώθηση των γεωργικών προϊόντων διατροφής και της μελισσοκομίας.

^{Πηγές: Δαπάνες της ΚΓΠ για τα προηγούμενα έτη: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης (δημοσιονομική έκθεση), Προϋπολογισμός 2023: ΓΔ Προϋπολογισμού. ΑΕΠ: Eurostat και Global Insight
*2023: ποσά του προϋπολογισμού}

Το γεωργικό εισόδημα συντελεστών παραγωγής αντιπροσωπεύει το εισόδημα που παράγεται από τη γεωργία και το οποίο χρησιμοποιείται για την καταβολή αμοιβής σε: 

• συντελεστές παραγωγής που αποτελούν αντικείμενο δανεισμού ή μίσθωσης (κεφάλαιο, μισθοί και μισθώματα γης), και
• σε συντελεστές παραγωγής της εκμετάλλευσης, (ίδια εργασία, ίδιο κεφάλαιο και ιδιόκτητη γη).

Αυτή η έννοια του εισοδήματος είναι κατάλληλη για την αξιολόγηση του αντικτύπου των αλλαγών στο επίπεδο της δημόσιας στήριξης (δηλαδή των άμεσων ενισχύσεων) στην ικανότητα των γεωργών να επιστρέφουν κεφάλαιο, να καταβάλλουν μισθούς και μισθώματα, καθώς και να αμείβουν τους συντελεστές παραγωγής τους. Αυτός ο δείκτης εισοδήματος επιτρέπει τη σύγκριση, καθώς το μερίδιο των ιδίων και των εξωτερικών συντελεστών παραγωγής συχνά διαφέρει σημαντικά μεταξύ των χωρών της ΕΕ.

Σημειωτέον ότι:

• Πολλοί παραγωγοί της ΕΕ εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη δημόσια στήριξη (π.χ. άμεσες ενισχύσεις, ταμεία αγροτικής ανάπτυξης). Το μέσο μερίδιο άμεσων ενισχύσεων στην ΕΕ στο γεωργικό εισόδημα συντελεστών παραγωγής κατά την περίοδο 2017-21 ανήλθε σε 23 %. Ωστόσο, κάτω από το ποσοστό αυτό υφίστανται σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών της ΕΕ, οι οποίες κυμαίνονται από 20 % ή λιγότερο στην Κύπρο, την Ιταλία, τη Μάλτα, τις Κάτω Χώρες και την Ισπανία, και πάνω από 40 % στην Τσεχική Δημοκρατία, την Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, τη Σλοβακία και τη Σουηδία. Λαμβανομένων υπόψη όλων των επιδοτήσεων, η συνολική στήριξη της ΕΕ στο γεωργικό εισόδημα ανήλθε κατά μέσο όρο στο 32 % του γεωργικού εισοδήματος στην ΕΕ.
• Αυτή η μεγάλη διακύμανση του μεριδίου της δημόσιας στήριξης στο γεωργικό εισόδημα αντικατοπτρίζει την τρέχουσα κατανομή της στήριξης μεταξύ των χωρών της ΕΕ (κυρίως με βάση τις διαφορές στη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων σε καθεμία από αυτές). Αυτό αντικατοπτρίζει επίσης την εξειδίκευση των χωρών της ΕΕ σε διάφορους τομείς και τις διαφορές στην ανταγωνιστικότητα της γεωργίας σε ολόκληρη την ΕΕ.

<sup>Πηγές: Δαπάνες της ΚΓΠ: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης (Δημοσιονομική Έκθεση).
* Τα εν λόγω κράτη μέλη έλαβαν πληρωμές στο πλαίσιο του Next Generation EU το 2021.</sup>