Wspólne ramy monitorowania i ewaluacji (CMEF)

CMEF w skrócie

Komisja Europejska wprowadziła wspólne ramy monitorowania i ewaluacji (CMEF), aby umożliwić ocenę realizacji celów wspólnej polityki rolnej (WPR) w latach 2014–2020 i zwiększyć jej skuteczność. Wprowadzono rozporządzenie przejściowe przedłużające okres obowiązywania większości przepisów WPR na lata 2014–2020 do końca 2022 r.

Wyniki monitorowania i ewaluacje są źródłem cennych informacji. Wyniki monitorowania i ewaluacje:

• stanowią solidną podstawę analityczną dla kształtowania polityki
• stanowią pomoc w zakresie ustalania celów polityki i programów, a następnie są wykorzystywane do pomiaru zakresu, w jakim cele te są osiągane w perspektywie długoterminowej
• przyczyniają się do poprawy rozliczalności wydatków publicznych, odgrywając istotną rolę w udzielaniu odpowiedzi na pytania obywateli i reagowaniu na ich obawy dotyczące wydatkowania pieniędzy podatników.

Aby zapewnić właściwe monitorowanie i ewaluację, cele polityczne muszą być związane z planowanymi środkami. Cele WPR:

• rentowna produkcji żywności, z akcentem na dochód z działalności rolniczej, wydajność rolnictwa i stabilność cen
• zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi i działaniami na rzecz klimatu, z akcentem na emisję gazów cieplarnianych, różnorodność biologiczną, gleby i wodę
• zrównoważony rozwój terytorialny ze szczególnym uwzględnieniem zatrudnienia na obszarach wiejskich, wzrostu gospodarczego i ubóstwa na obszarach wiejskich.

Ramy monitorowania i ewaluacji wspólnej polityki rolnej na lata 2014–2020

Monitorowanie

Monitorowanie w ramach CMEF dostarcza kluczowych informacji na temat wdrażania WPR. Komisja monitoruje bieżące zmiany na rynkach rolnych, rozwój obszarów wiejskich i wykorzystanie funduszy WPR.

Dla ułatwienia oceny realizacji celów WPR opracowano szereg różnego rodzaju wskaźników:

• wskaźniki kontekstu zawierające ogólne informacje istotne dla polityki (takie jak informacje o dostępnym areale gruntów rolnych czy o średnim wieku zarządzających gospodarstwami)
• wskaźniki produktu dotyczące wsparcia dochodu i środków rynkowych dostarczające na przykład informacji na temat liczby beneficjentów wsparcia dochodu w ramach WPR
• wskaźniki produktu monitorujące polityki UE w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich uwzględniające na przykład publiczne wydatki na inwestycje
• wskaźniki rezultatu w odniesieniu do wsparcia dochodu w ramach WPR pozwalające ocenić bezpośrednie i natychmiastowe skutki interwencji (takie jak odsetek dochodów rolników pochodzący ze wsparcia dochodu)
• wskaźniki rezultatu w odniesieniu do rozwoju obszarów wiejskich pozwalające ocenić efekty polityki rozwoju obszarów wiejskich, takie jak zapobieganie erozji gleby czy poprawa gospodarowania glebami. Większość z tych wskaźników to jednocześnie wskaźniki docelowe. Uzupełniające wskaźniki rezultatu w zakresie rozwoju obszarów wiejskich mają ponadto na celu ocenę efektu netto interwencji WPR (aktualizacja z 2021 r.)
• wskaźniki docelowe służące do wyznaczania celów ilościowych na początku okresu programowania w odniesieniu do polityki rozwoju obszarów wiejskich (spośród których część odpowiada wskaźnikom rezultatu)
• wskaźniki oddziaływania służące do pomiaru wpływu interwencji w ramach polityki w długiej perspektywie czasowej i poza skutkami natychmiastowymi (spośród których część uwzględniono również w zestawie wskaźników kontekstu).

Wybrane wskaźniki są przedstawione w interaktywnej tabeli według tematu, np.: wsparcie dochodu z rolnictwa, zmiana klimatu i jakość powietrza, ukierunkowanie na rynek czy produkcja ekologiczna.

Komisja zapewnia coroczną aktualizację danych (pod warunkiem, że dane są dostępne) dla szeregu wskaźników kontekstu odzwierciedlających aspekty ogólnych tendencji mogących mieć wpływ na wdrażanie, osiągnięcia i skuteczność WPR.

Więcej informacji

Roczny zestaw wskaźników kontekstu

Ewaluacje i badania

Ewaluacja jest narzędziem CMEF służącym do badania oddziaływania interwencji w ramach polityki. Dostarcza faktów potrzebnych w procesie decyzyjnym oraz poprawia efektywność, użyteczność i skuteczność interwencji w ramach WPR. Przyczynia się ponadto do poprawy przejrzystości, zdobywania wiedzy i zwiększania rozliczalności.

Ewaluacje środków dotyczących wsparcia dochodu rolników, pomocy na zachowanie zgodności z zasadami zrównoważonego rozwoju rolnictwa oraz wsparcia rynkowego są przeprowadzane przez niezależnych wykonawców zewnętrznych. Należą do nich instytuty badawcze, uczelnie wyższe i firmy konsultingowe. Odpowiedzialność za te ewaluacje ponosi Komisja na podstawie wieloletniego planu ewaluacji. Kontrakty na przeprowadzenie ewaluacji i badań zawierane są w ramach procedury udzielania zamówień publicznych. Ogłoszenia o zamówieniach i zaproszenia do składania ofert publikowane są w serwisie Tenders Electronic Daily.

Cel, zakres i terminy poszczególnych ewaluacji podawane są w planach ewaluacji, do których każdy może zgłaszać uwagi lub komentarze.

Ewaluację programów rozwoju obszarów wiejskich przeprowadzają kraje UE. Komisja sporządza syntezy ewaluacji ex ante i ex post opracowanych przez poszczególne kraje.

Aby mieć pewność, że ewaluacje są brane pod uwagę przy tworzeniu polityki i że spełnione są ustalone kryteria, Komisja opracowała wytyczne i zestaw instrumentów z myślą o lepszym stanowieniu prawa i określiła w nich wymogi i najlepsze praktyki dotyczące ewaluacji wspólnej polityki rolnej.

Sprawozdania z ewaluacji oraz ich wyniki są pogrupowane według sześciu kategorii:

• rolnicy i rolnictwo
• środowisko i klimat zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju
• obszary wiejskie
• badania, innowacje i technologia
• produkty i rynki
• przepisy i ich upraszczanie.

Sprawozdania dotyczące CMEF

Komisja Europejska publikuje sprawozdania na temat wdrażania CMEF oraz ocenę realizacji celów WPR.

Pierwsze sprawozdanie z monitorowania i ewaluacji WPR w latach 2014–2020 przedstawiono Parlamentowi Europejskiemu i Radzie UE w 2018 r. (COM/2018/790 final). Zostało ono uzupełnione drugim sprawozdaniem opublikowanym w grudniu 2021 r.

W kierunku PMEF

6 grudnia 2021 r. przyjęto rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 ustanawiające przepisy dotyczące wsparcia na rzecz planów strategicznych WPR. Ustanowiono w nim ramy realizacji celów, monitorowania i ewaluacji (PMEF), które mają zastosowanie do WPR w latach 2023–2027.

PMEF wspiera zmianę ukierunkowania polityki ze zgodności z przepisami na skuteczność i wyniki. Ten nowy model realizacji oparty na wynikach wykorzystuje zestaw wspólnych wskaźników realizacji celów.

Zestaw wspólnych wskaźników realizacji celów obejmuje:

• wskaźniki produktu, które będą wykorzystywane do monitorowania wdrażania WPR
• wskaźniki rezultatu, które będą wykorzystywane do monitorowania postępów państw UE w realizacji wyznaczonych wcześniej celów
• wskaźniki kontekstu i oddziaływania, które będą wykorzystywane do oceny ogólnych wyników polityki w odniesieniu do celów WPR.

Dalsze wytyczne dotyczące sposobu planowania i zgłaszania wskaźników produktu i rezultatu znajdują się w piśmie przewodnim.

Dane do celów monitorowania i ewaluacji

6 września 2022 r. przyjęto rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2022/1475 ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania ewaluacji planów strategicznych WPR oraz dostarczania informacji na potrzeby monitorowania i ewaluacji. Rozporządzenie ustanawia wspólny zbiór przepisów dotyczących gromadzenia danych, które zostaną wykorzystane do przeprowadzenia monitorowania i ewaluacji działań w okresie realizacji WPR od 2023 do 2027 r.

Dane te są podstawowym elementem PMEF i modelu realizacji opartego na wynikach. W ramach danych do celów monitorowania i ewaluacji gromadzi się pięć rodzajów danych:

• dane zdezagregowane o interwencjach i beneficjentach, tj. dane stanowiące podstawę rocznego sprawozdania z realizacji celów
• wskaźnik trwałych użytków zielonych ustanawiany każdego roku zgodnie z art. 48 ust. 2 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2022/126
• dane o interwencjach w niektórych sektorach, o których mowa w tytule III rozdział III rozporządzenia (UE) 2021/2115
• dane o grupach operacyjnych europejskiego partnerstwa innowacyjnego (EPI), o których mowa w art. 127 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2021/2115
• dane o lokalnych grupach działania i ich działaniach na rzecz LEADER w rozumieniu art. 3 pkt 15 rozporządzenia (UE) 2021/2115.

Dalsze wytyczne dotyczące sposobu gromadzenia i zgłaszania poszczególnych rodzajów danych znajdują się w następujących dokumentach: