Επισκόπηση
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός οίνου παγκοσμίως. Μεταξύ του 2016 και του 2020, η μέση ετήσια παραγωγή ανήλθε σε 165 εκατομμύρια εκατόλιτρα. Το 2020 αντιπροσώπευε το 45 % των αμπελουργικών εκτάσεων του πλανήτη, το 64 % της παραγωγής και το 48 % της κατανάλωσης. Ο οίνος είναι ο μεγαλύτερος αγροδιατροφικός τομέας της ΕΕ όσον αφορά τις εξαγωγές (7,6 % της αγροδιατροφικής αξίας που εξήχθη το 2020).
Από την πρώτη κοινή οργάνωση των αγορών (ΚΟΑ) το 1962, η αγορά οίνου έχει αναπτυχθεί σημαντικά. Η τελευταία μεταρρύθμιση του αμπελοοινικού τομέα, η οποία θεσπίστηκε το 2008, αναθεωρήθηκε και συμπεριλήφθηκε στην ενιαία ΚΟΑ του 2013, προέβλεπε τους ακόλουθους τρεις στόχους:
- να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο η ανταγωνιστικότητα των οινοπαραγωγών στην ΕΕ - να ενισχυθεί η φήμη των ευρωπαϊκών οίνων και να ανακτηθεί μερίδιο της αγοράς τόσο εντός όσο και εκτός ΕΕ·
- να γίνουν απλούστεροι, σαφέστεροι και πιο αποτελεσματικοί οι κανόνες διαχείρισης της αγοράς - να επιτευχθεί καλύτερη ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης·
- να διατηρηθούν οι καλύτερες παραδόσεις της ευρωπαϊκής αμπελουργίας και να ενισχυθεί ο κοινωνικός και περιβαλλοντικός της ρόλος στις αγροτικές περιοχές.
Με τον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2018/273, πέραν από τους γενικούς στόχους του για εναρμόνιση, εξορθολογισμό και απλούστευση της νομοθεσίας, το καθεστώς δικαιωμάτων φύτευσης αντικαταστάθηκε το 2015 από ένα σύστημα αδειών για αμπελοφυτεύσεις για την περίοδο από το 2016 έως το 2030, γεγονός που επέτρεψε στους ανταγωνιστικούς παραγωγούς να αυξήσουν την παραγωγή τους εντός ορισμένων ορίων. Με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/2117, η εφαρμογή του συστήματος αδειών παρατάθηκε έως το 2045, ενώ θα διενεργηθούν από την Επιτροπή δύο ενδιάμεσες επανεξετάσεις, το 2028 και το 2040, για την αξιολόγηση της λειτουργίας του συστήματος και, εάν κριθεί κατάλληλο, για την υποβολή προτάσεων.
Μεταρρυθμίσεις της αγοράς οίνου της ΕΕ
Η οργάνωση της αγοράς οίνου της ΕΕ παρείχε, αρχικά, πολύ μεγάλη ελευθερία, χωρίς περιορισμούς στις φυτεύσεις και με ελάχιστα μέσα ρύθμισης της αγοράς, με στόχο την αντιμετώπιση των ετήσιων διακυμάνσεων της παραγωγής. Αργότερα, η ελευθερία σχετικά με τις φυτεύσεις περιορίστηκε, και συνδυάστηκε με τις σχεδόν εγγυημένες πωλήσεις, οδηγώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο σε σημαντικό διαρθρωτικό πλεόνασμα.
- 2013
Η μεταρρύθμιση που ενέκρινε η ΕΕ αποσκοπούσε στην εναρμόνιση, στον εξορθολογισμό και στην απλούστευση των διατάξεων της ΚΓΠ που είχαν εγκριθεί στο πλαίσιο προηγούμενων μεταρρυθμίσεων
- 2008
Η μεταρρύθμιση που ενέκρινε η ΕΕ περιλάμβανε στόχους για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την ενίσχυση της φήμης των οίνων της ΕΕ, την απλούστευση των κανόνων διαχείρισης της αγοράς και τη διατήρηση των καλύτερων παραδόσεων της αμπελουργίας της ΕΕ, καθώς και την ενίσχυση του κοινωνικού και περιβαλλοντικού ρόλου της στις αγροτικές περιοχές
- 1999
Η μεταρρύθμιση ενίσχυσε τον στόχο της επίτευξης καλύτερης ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, καθώς βοήθησε τους παραγωγούς να ευθυγραμμίσουν την παραγωγή με μια αγορά που απαιτούσε υψηλότερη ποιότητα, και βελτίωσε την ανταγωνιστικότητα μακροπρόθεσμα – δεδομένου, ιδίως, του αυξημένου παγκόσμιου ανταγωνισμού μετά τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη διεθνών εμπορικών συμφωνιών – μέσω της χρηματοδότησης της αναδιάρθρωσης μεγάλου τμήματος των υφιστάμενων αμπελώνων.
- Δεκαετία του 1980
Προς το τέλος της δεκαετίας του 1980, τα οικονομικά κίνητρα για την εγκατάλειψη αμπελώνων ενισχύθηκαν, με στόχο τη μείωση της παραγωγής
- 1976-78
Η οργάνωση της αγοράς έγινε πολύ παρεμβατική, με την απαγόρευση φύτευσης και την υποχρέωση απόσταξης του πλεονάσματος.
- 1962
Η πρώτη κοινή οργάνωση των αγορών (ΚΟΑ)
Προγράμματα στήριξης του αμπελοοινικού τομέα
Τα προγράμματα στήριξης του αμπελοοινικού τομέα που θεσπίστηκαν στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της ΚΟΑ οίνου του 2008 αρχικά περιλάμβαναν 13 μέτρα. Με τη μεταρρύθμιση της ΚΟΑ του 2013 σταμάτησε η στήριξη για την απόσταξη πόσιμης αλκοόλης, την απόσταξη κρίσης και τον εμπλουτισμό με τη χρήση συμπυκνωμένου γλεύκους.
Προς αντιστάθμιση, θεσπίστηκε ως νέο μέτρο η καινοτομία στον αμπελοοινικό τομέα, με στόχο την ανάπτυξη νέων προϊόντων, επεξεργασιών και τεχνολογιών όσον αφορά τα αμπελοοινικά προϊόντα. Επιπλέον, επεκτάθηκαν τα μέτρα προώθησης στις χώρες της ΕΕ, με σκοπό την ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με την υπεύθυνη κατανάλωση οίνου και τα συστήματα της ΕΕ που καλύπτουν τις ονομασίες προέλευσης και τις γεωγραφικές ενδείξεις.
Επίσης, η αναδιάρθρωση και μετατροπή αμπελώνων επεκτάθηκε ώστε να συμπεριλαμβάνει και την αναφύτευση αμπελώνων, όταν είναι αναγκαία μετά από υποχρεωτική εκρίζωση για υγειονομικούς ή φυτοϋγειονομικούς λόγους.
Σήμερα, οι οινοπαραγωγοί χώρες της ΕΕ μπορούν να προσφέρουν στήριξη για τα ακόλουθα μέτρα:
- προώθηση σε χώρες εκτός ΕΕ,
- ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με την υπεύθυνη κατανάλωση και τα συστήματα ποιότητας της ΕΕ,
- αναδιάρθρωση και μετατροπή αμπελώνων, συμπεριλαμβανομένης της αναφύτευσης για υγειονομικούς ή φυτοϋγειονομικούς λόγους,
- πρώιμη συγκομιδή,
- ταμεία αλληλοβοήθειας,
- ασφάλιση της συγκομιδής,
- επενδύσεις σε επιχειρήσεις,
- καινοτομία για την ανάπτυξη νέων προϊόντων, επεξεργασιών και τεχνολογιών,
- απόσταξη υποπροϊόντων.
Οι ετήσιες πιστώσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ καθορίζονται ανά χώρα της ΕΕ, λαμβανομένης υπόψη της μεταφοράς ορισμένων χωρών της ΕΕ στο καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης.
| 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014-16 | Από το 2017 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Βουλγαρία | 16 | 21 | 22 | 27 | 27 | 27 | 27 |
| Τσεχία | 3 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Γερμανία | 23 | 31 | 32 | 39 | 39 | 39 | 39 |
| Ελλάδα | 14 | 19 | 20 | 24 | 24 | 24 | 24 |
| Ισπανία | 214 | 284 | 279 | 358 | 353 | 210 | 210 |
| Γαλλία | 172 | 227 | 224 | 284 | 280 | 281 | 281 |
| Κροατία | 12 | 11 | |||||
| Ιταλία | 238 | 298 | 294 | 341 | 337 | 337 | 337 |
| Κύπρος | 3 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Λιθουανία | 0,03 | 0,04 | 0,05 | 0,05 | 0,05 | 0,05 | 0,05 |
| Λουξεμβούργο | 0,3 | 0,5 | 0,5 | 0,6 | 0,6 | ||
| Ουγγαρία | 17 | 23 | 24 | 29 | 29 | 29 | 29 |
| Μάλτα | 0,2 | 0,3 | 0,3 | 0,4 | 0,4 | ||
| Αυστρία | 8 | 11 | 11 | 14 | 14 | 14 | 14 |
| Πορτογαλία | 38 | 52 | 53 | 66 | 65 | 65 | 65 |
| Ρουμανία | 42 | 42 | 42 | 42 | 42 | 48 | 48 |
| Σλοβενία | 4 | 5 | 5 | 6 | 6 | 6 | 6 |
| Σλοβακία | 3 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Ηνωμένο Βασίλειο | 0,2 | 0,2 | 0,2 | 0,3 | 0,3 |
Άδειες αμπελοφυτεύσεων
Οι άδειες αμπελοφυτεύσεων ισχύουν από τις αρχές του 2016. Επιτρέπουν στις χώρες της ΕΕ να διαχειρίζονται το σύστημα των δωρεάν, μη μεταβιβάσιμων αδειών φύτευσης σε εθνικό επίπεδο.
Οι κανόνες περιγράφουν επίσης τον μηχανισμό διασφάλισης για νέες φυτεύσεις: οι άδειες περιορίζονται σε μέγιστη ανάπτυξη 1 % της αμπελουργικής επιφάνειας μιας χώρας της ΕΕ ετησίως, ενώ οι χώρες έχουν την επιλογή να εφαρμόζουν —εφόσον δικαιολογείται επαρκώς— όρια ανάπτυξης σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο, ή για περιοχές με/χωρίς ονομασία προέλευσης ή γεωγραφική ένδειξη.
Στις περιπτώσεις που οι αιτήσεις των αμπελουργών υπερβαίνουν την έκταση που διατίθεται από τη χώρα της ΕΕ, η κατανομή μπορεί να γίνει κατ’ αναλογία και/ή σύμφωνα με ένα ή περισσότερα κριτήρια προτεραιότητας που έχει επιλέξει η εν λόγω χώρα. Τα εναπομένοντα δικαιώματα φύτευσης από το προηγούμενο καθεστώς μπορούν να μετατραπούν σε άδειες έως τις 31 Δεκεμβρίου 2022. Μετά την ημερομηνία αυτή, μια έκταση που αντιστοιχεί στα εναπομένοντα, μη μετατραπέντα, παλαιά δικαιώματα φύτευσης μπορεί να καταστεί διαθέσιμη από τις χώρες της ΕΕ υπό τη μορφή πρόσθετων αδειών φύτευσης.
- 10 ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ 2022
Εμπορικές συμφωνίες
Προκειμένου να διευκολυνθεί το εμπόριο μεταξύ της ΕΕ και των χωρών εκτός ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διεξάγει διμερείς και πολυμερείς διαπραγματεύσεις βάσει μιας εντολής διαπραγμάτευσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, οι οποίες οδηγούν στη σύναψη διμερών συμφωνιών και συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών.
Προστατευόμενες ονομασίες οίνων
Η βάση δεδομένων eAmbrosia αποτελείται από το μητρώο των προστατευόμενων ονομασιών προέλευσης και των προστατευόμενων γεωγραφικών ενδείξεων της ΕΕ, καθώς και από καταλόγους των γεωγραφικών ενδείξεων και των ονομασιών προέλευσης τρίτων χωρών που προστατεύονται στην ΕΕ σύμφωνα με τις διμερείς συμφωνίες για το εμπόριο οίνου.
Σχετικές πληροφορίες
Νομικές βάσεις
Για τη ρύθμιση του αμπελοοινικού τομέα χρησιμοποιείται μια νομοθετική δέσμη που αποτελείται από έναν βασικό κανονισμό, κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμούς, εκτελεστικούς κανονισμούς και συμπληρώνεται από κατευθυντήριες γραμμές και νομική ερμηνεία.
Οι κατάλογοι στον τομέα του οίνου είναι πίνακες που περιέχουν:
- τα στοιχεία επικοινωνίας των επίσημων αρμόδιων φορέων και των αρχών του αμπελοοινικού τομέα·
- πληροφορίες σχετικά με τις αμπελουργικές εκτάσεις και το αμπελουργικό μητρώο·
- τις ποικιλίες αμπέλου που επιτρέπονται για την παραγωγή και την επισήμανση.
Η δημοσίευση αυτών των καταλόγων απαιτείται βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ και απευθύνεται στους ενδιαφερόμενους εντός και εκτός της ΕΕ.
Σχετικές πληροφορίες
Κατάλογοι της ΕΕ στον τομέα του οίνου
- 10 ΟΚΤΩΒΡΊΟΥ 2022
Παρακολούθηση της αγοράς
Το παρατηρητήριο της αγοράς οίνου περιλαμβάνει τα πλέον πρόσφατα στοιχεία παρακολούθησης της αγοράς όσον αφορά την παραγωγή, τα αποθέματα, το εμπόριο, τις περιοχές και την κατανάλωση. Περιέχει επίσης πληροφορίες σχετικά με τα ενωσιακά και τα εθνικά προγράμματα στήριξης του αμπελοοινικού τομέα προς ανάλυση και αξιολόγηση.
Επιτροπές
Οι τομεακές επιτροπές διαχείρισης έχουν αντικατασταθεί από μία ενιαία διαχειριστική επιτροπή για την κοινή οργάνωση των γεωργικών αγορών.
Οι ομάδες διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών βοηθούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συμβάλλουν στη διεξαγωγή τακτικού διαλόγου με τους ενδιαφερόμενους για όλα τα θέματα που αφορούν την κοινή γεωργική πολιτική, συμπεριλαμβανομένης της αγροτικής ανάπτυξης, και την εφαρμογή της.
