Melk en zuivelproducten

De Europese Unie is een belangrijke producent van melk en zuivelproducten. Deze zijn opgenomen in de gemeenschappelijke marktordening (GMO).

Melk wordt in alle lidstaten van de EU geproduceerd en vertegenwoordigt een aanzienlijk percentage van de waarde van de landbouwproductie in de EU. De totale EU-productie bedraagt zo’n 155 miljoen ton per jaar. Duitsland, Frankrijk, Polen, Nederland, Italië en Ierland zijn de belangrijkste producenten, en zijn samen goed voor bijna 70 % van de melkproductie in de EU.

De afgelopen jaren is de melkveestapel van de EU kleiner geworden omdat de melkopbrengst per koe is toegenomen. In 2020 telde de EU ongeveer 20 miljoen koeien, die elk gemiddeld 7.300 kg melk produceerden.

De grootte en ook de opbrengsten van landbouwbedrijven en melkveestapels variëren enorm. Naarmate de zuivelsector zich in de hele EU ontwikkelt, nemen de verschillen in opbrengst en andere technische factoren echter af; minder ontwikkelde zuivelproducenten halen hun achterstand nu snel in op eerder geherstructureerde en gemoderniseerde bedrijven.

Marktinterventie

Er zijn een aantal mechanismen voorhanden om de melksector in tijden van zware marktverstoring te beschermen. Indien de markt ernstig wordt verstoord, zorgt vooral marktinterventie voor een vangnet, en wel in de vorm van openbare interventie en steun voor particuliere opslag.

Openbare interventie

Openbare interventie houdt in dat de overheid een bepaald goed opkoopt en in openbare opslag plaatst zolang dat nodig is, totdat de marktomstandigheden van die aard zijn dat het goed opnieuw op de markt kan worden gebracht. In het geval van de zuivelsector is openbare interventie beschikbaar voor boter en mageremelkpoeder.

Van 1 maart tot en met 30 september van elk jaar kunnen particuliere marktdeelnemers een maximumhoeveelheid van 109.000 ton mageremelkpoeder en 50.000 ton boter (die aan specifieke kwaliteitseisen moeten voldoen) aanbieden, die tegen een vaste prijs moeten worden gekocht. Zodra die hoeveelheden bereikt zijn, loopt de interventie door via inschrijving, tot het einde van de interventieperiode.

Daarna worden de openbare-interventievoorraden weer op de markt verkocht, via een inschrijvingsprocedure die door de Europese Commissie wordt geopend.

De betaalorganen van de EU-landen staan in voor het beheer en de controle van de interventieverrichtingen in de sector melk en zuivelproducten.

Steun voor particuliere opslag

Een ander mechanisme waarmee de EU de zuivelsector beschermt tegen marktverstoringen, is steun voor particuliere opslag. In de zuivelsector is deze steun beschikbaar voor boter, mageremelkpoeder en kazen met een beschermde oorsprongsbenaming (BOB) of beschermde geografische aanduiding (BGA).

De steun dient om een deel van de opslagkosten te dekken gedurende de periode waarin de producten tijdelijk uit de markt worden genomen. In tegenstelling tot openbare interventie komt steun voor particuliere opslag niet automatisch beschikbaar, maar moet de Commissie daartoe een verordening vaststellen.

Doorgaans dekken de regelingen voor particuliere opslag van boter en mageremelkpoeder de opslagkosten voor een periode van ten minste 90 en ten hoogste 210 dagen (dit wordt bepaald in de verordening van de Commissie tot opening van de regeling). De steun omvat gewoonlijk een vast tarief per ton plus een dagelijks bedrag per ton.

Handel met landen buiten de EU

De EU is een belangrijke exporteur van zuivelproducten en is wereldwijd de grootste exporteur van kaas en mageremelkpoeder. Voor de uitvoer van zuivel in het kader van bepaalde contingenten die door niet-EU-landen worden geopend, moet een uitvoercertificaat worden verstrekt.

Voor de invoer van zuivelproducten in de EU is een invoerregeling van toepassing. Voor preferentiële invoer moet een invoercertificaat worden verstrekt, en in het algemeen ook een invoertarief worden betaald. Verschillende multilaterale en bilaterale handelsovereenkomsten hebben geresulteerd in preferentiële invoer tegen verlaagde tarieven of nultarieven, voornamelijk in de vorm van invoercontingenten.

De vereisten voor de in- en uitvoerregelingen voor zuivelproducten zijn vastgelegd in Gedelegeerde Verordening (EU) 2020/760 en Uitvoeringsverordening (EU) 2020/761 van 17 december 2019.

Het in 2012 ingevoerde “zuivelpakket” omvatte een reeks instrumenten om de toeleveringsketen in de zuivelsector te verbeteren en de veerkracht ervan te vergroten na de afschaffing van de quotaregeling in 2015.

Schriftelijke contracten tussen producenten en verwerkers van melk

De landen van de EU kunnen het gebruik van schriftelijke contracten tussen landbouwers en verwerkers verplicht stellen en melkkopers verplichten de landbouwers een contract met een minimumduur aan te bieden. De contracten moeten vóór de levering worden gesloten en specifieke elementen bevatten, zoals:

• prijs
• hoeveelheid
• looptijd
• betalingsgegevens
• inzameling
• voorschriften bij overmacht

De partijen onderhandelen in alle vrijheid over al deze elementen en landbouwers hebben het recht om een voorgestelde minimale looptijd te weigeren.

Collectieve onderhandelingen via producentenorganisaties

Landbouwers kunnen zich verenigen in producentenorganisaties die collectief kunnen onderhandelen over de contractvoorwaarden, inclusief de prijs van de rauwe melk. Om de mededinging niet te verstoren, doen ze dat binnen bepaalde kwantitatieve grenzen.

Zie ook:

Bekendmaking van de geproduceerde hoeveelheden rauwe melk

Regels voor brancheorganisaties

Specifieke EU-voorschriften voor brancheorganisaties in de zuivelsector zorgen ervoor dat de in de bevoorradingsketen actieve partijen met elkaar in dialoog kunnen gaan en een aantal gezamenlijke activiteiten kunnen uitoefenen. Deze activiteiten zijn onder meer:

• afzetbevordering
• onderzoek
• innovatie
• kwaliteitsverbetering

Hiermee wordt gestreefd naar meer transparantie en een betere productie‑ en marktkennis.

Regulering van het aanbod van BOB/BGA-kazen

De landen van de EU mogen, onder bepaalde voorwaarden, op verzoek van een producentenorganisatie, een brancheorganisatie of een BOB/BGA-groep voorschriften vaststellen om het aanbod van kazen met een BOB of BGA te reguleren. Deze maatregel moet de toegevoegde waarde en kwaliteit waarborgen van kazen met een BOB of een BGA, die van groot belang zijn voor kwetsbare plattelandsgebieden.

Momenteel geldt dit instrument voor de volgende kazen:

• Asiago (IT)
• Beaufort (FR)
• Comté (FR)
• Grana Padano (IT)
• Gruyère (FR)
• Parmigiano Reggiano (IT)
• Pecorino Romano (IT)
• Reblochon (FR)
• Morbier (FR)
• Abondance (FR)
• Emmental de Savoie (FR)
• Tomme de Savoie (FR)

Meer informatie

Geografische aanduidingen en kwaliteitsregelingen

Verslag over het zuivelpakket 2016

Ontwikkeling van de situatie op de zuivelmarkt en werking van de bepalingen van het “zuivelpakket”

Ontwikkeling van de marktsituatie voor melk en zuivelproducten

De rechtsgrondslagen voor de sector melk en zuivelproducten van de EU zijn Verordening (EU) nr. 1308/2013 tot vaststelling van een gemeenschappelijke ordening van de landbouwmarkten, en de volgende verordeningen:

• Uitvoeringsverordening (EU) nr. 511/2012 inzake de sector melk en zuivelproducten;
• Gedelegeerde Verordening (EU) nr. 880/2012 inzake de grensoverschrijdende samenwerking en de contractuele onderhandelingen van producentenorganisaties in de sector melk en zuivelproducten.

Uitzonderlijke maatregelen

In tijden van ernstige marktverstoring kunnen er ad hoc uitzonderlijke maatregelen komen. De rechtsgrondslag daarvoor is vervat in de artikelen 219 tot en met 222 van de GMO-verordening (Verordening (EU) nr. 1308/2013).

In het licht van de ongekende situatie als gevolg van de coronacrisis heeft de Commissie tijdelijke afwijkingen van de EU-mededingingsregels goedgekeurd, die voor alle landbouwers in alle EU-landen beschikbaar waren. Elk EU-land moest laten weten of het van die afwijkingen gebruikmaakte. Frankrijk heeft meegedeeld dat het dergelijke maatregelen voor de zuivelsector heeft getroffen.

• Coronacrisis: maatregelen in de Franse zuivelsector

Handelsnormen

Naast de handelsnormen voor smeerbare vetten gelden ook specifieke definities, aanduidingen en verkoopbenamingen voor de volgende producten:

• melk en zuivelproducten
• consumptiemelk
• smeerbare vetten

Het EU-melkmarktobservatorium verschaft gegevens en informatie over de zuivelsector. Het volgt en analyseert vroegere en huidige trends op mondiaal en Europees niveau met betrekking tot bijvoorbeeld:

• productie
• vraag en aanbod
• productiekosten
• marktvooruitzichten

Diverse comités van regeringsvertegenwoordigers komen onder leiding van een vertegenwoordiger van de Commissie regelmatig bijeen zodat de Commissie onder supervisie van de EU-landen uitvoeringshandelingen kan nemen.

Het Comité voor de gemeenschappelijke ordening van de landbouwmarkten buigt zich regelmatig over onderwerpen zoals de ontwikkeling van de marktprijzen, de productie en de handel in de EU en daarbuiten.