Overzicht
De EU, die een van ’s werelds grootste graanproducenten en -handelaren is, steunt haar landbouwers met inkomenssteun, marktinterventie en handelsbeleid via het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). De steun is niet langer gebaseerd op wat of hoeveel wordt geproduceerd, maar is nu volledig “ontkoppeld” (de betalingen zijn dus niet meer gekoppeld aan de geproduceerde hoeveelheid).
De verschillende akkerbouwgewassen zijn nu geïntegreerd in één integrale gemeenschappelijke marktordening en het EU-beleid is beperkt tot twee belangrijke gebieden:
- interventie van de Europese Commissie en steun voor particuliere opslag
Oorspronkelijk werden voorraden graan en rijst voor openbare opslag aangekocht om de landbouwers te beschermen tegen lage marktprijzen, maar nu wordt interventie enkel nog in noodgevallen toegepast om landbouwers een vangnet te bieden. - handelsmaatregelen
Jaarlijks wordt ongeveer 20% van de tarweoogst van de EU uitgevoerd, terwijl oliehoudende zaden, diervoeders en rijst in grote hoeveelheden worden ingevoerd. Voor deze sectoren kunnen invoer- en uitvoercertificaten worden geëist, evenals de betaling van een handelstarief. Dankzij de verbintenissen van de EU in het kader van de Wereldhandelsorganisatie zijn echter een aantal invoercontingenten met vaste tarieven ingesteld waarvoor een verlaagd recht of een nulrecht geldt.
Granen
Meer dan de helft van de in de EU geteelde granen zijn tarwegewassen. De overige 50% bestaat vooral uit maïs en gerst, die elk ongeveer een derde daarvan vertegenwoordigen. Het laatste derde deel omvat granen die in kleinere hoeveelheden worden geteeld, zoals rogge, haver en spelt.
Het graan van de EU wordt vooral gebruikt voor diervoeder (bijna twee derde), een derde is bestemd voor menselijke consumptie en slechts 3% wordt gebruikt voor biobrandstoffen.
Oliehoudende zaden en eiwithoudende gewassen
Het belangrijkste oliehoudende zaad van de EU is koolzaad (59%), gevolgd door zonnebloempitten en sojabonen. Er bestaan geen specifieke steunmaatregelen voor oliehoudende zaden. Twee derde van de jaarlijkse consumptie daarvan in Europa wordt in de EU geproduceerd. Toch wordt jaarlijks ongeveer de helft van de in diervoeder gebruikte oliehoudende zaden in de EU ingevoerd. Daarvoor zijn de invoertarieven op nul vastgesteld.
Oliehoudende zaden worden gebruikt voor voedingsmiddelen, diervoeders, brandstof en de industrie. Door de zaden fijn te malen, worden plantaardige olie en meel verkregen. Plantaardige olie wordt doorgaans gebruikt in de levensmiddelenindustrie of voor de productie van biodiesel, terwijl meel van oliehoudende zaden een belangrijk bestanddeel van diervoeder is.
De voornaamste eiwithoudende gewassen die in de EU worden geteeld, zijn voedererwten, tuin- en veldbonen en lupine. Sinds 2012 is er geen specifieke steun voor eiwithoudende gewassen. De invoertarieven zijn op nul vastgesteld.
Zie ook:
Ontwikkeling van plantaardige eiwitten in de EU
Rijst
Ongeveer twee derde van de door Europeanen verbruikte rijst wordt in de EU geteeld. De rest wordt aangevuld met invoer van verschillende variëteiten uit bijvoorbeeld India of Cambodja. Een kleine hoeveelheid EU-rijst wordt uitgevoerd.
Rijst mag alleen in de EU worden ingevoerd als hij vergezeld van een gelijkwaardigheidsverklaring, afgegeven door een instantie die door het derde land van oorsprong is aangewezen of, wanneer deze niet bestaat in het land van oorsprong, door een al aangewezen instantie buiten het land van oorsprong van het product.
Rechtsgrondslag
De rechtsgrondslag voor de marktsectoren granen, oliehoudende zaden en eiwithoudende gewassen, en rijst bestaat uit wetgeving met betrekking tot de gemeenschappelijke marktordening voor landbouwproducten, interventie en handel voor granen en rijst, en horizontale handel.
EU-wetgeving betreffende granen, oliehoudende zaden, eiwithoudende gewassen en rijst
Markttoezicht
Het EU-marktobservatorium voor gewassen biedt een grote verscheidenheid aan gegevens en informatie over de sectoren granen, oliehoudende zaden en eiwithoudende gewassen. Het volgt en analyseert de voorbije en huidige ontwikkelingen op mondiaal en Europees niveau, de productie, het evenwicht tussen vraag en aanbod, de productiekosten, de marktvooruitzichten en andere factoren.
Het dataportaal voor agrovoedingsmiddelen bevat marktgegevens over de nationale en de EU-landbouw, zoals procedés, productie, handel en tariefcontingenten.
Rijst en ethylalcohol
Meer informatie is te vinden in het overzicht betreffende rijst in de EU, invoer- en uitvoercertificaten en de balansen voor ethylalcohol.
Studies
Er zijn studies uitgevoerd door en voor de Europese Commissie over specialistische aandachtsgebieden met betrekking tot granen, oliehoudende zaden, eiwithoudende gewassen en rijst.
In november 2018 werd een door de Commissie gefinancierde studie over marktontwikkelingen en beleidsevaluatieaspecten van de sector plantaardige eiwitten in de EU voorgesteld.
In november 2017 werd namens de Commissie een studie over opslagcapaciteit en logistieke infrastructuur voor de EU-handel in landbouwproducten uitgebracht.
Comités
Diverse comités van regeringsvertegenwoordigers komen onder leiding van een vertegenwoordiger van de Europese Commissie regelmatig bijeen zodat de Commissie onder supervisie van de EU-landen uitvoeringsbesluiten kan nemen.
Het comité voor de gemeenschappelijke ordening van de landbouwmarkten vergadert regelmatig, onder meer over de ontwikkeling van de marktprijzen, de productie en de handel in de EU en daarbuiten.
De deskundigengroep inzake landbouwgrondstoffenderivaten- en spotmarkten vertegenwoordigt de EU-landen en Europese verenigingen van verschillende landbouwsectoren die de diensten van de Commissie deskundig advies moeten verstrekken met betrekking tot:
- de werking van de derivaten- en spotmarkten voor landbouwgrondstoffen
- de uitvoering van bestaande wetgeving en bestaand beleid van de EU
- de voorbereiding van wetgevingsvoorstellen en beleidsinitiatieven
