Fondsen van het gemeenschappelijk landbouwbeleid

Het GLB in de EU-begroting

Het meerjarig financieel kader (MFK) van de EU voor 2021-2027, dat is vastgesteld op 17 december 2020, bedraagt 1,21 biljoen euro (in lopende prijzen), met nog eens 808 miljard euro uit het herstelinstrument NextGenerationEU. De totale toewijzing voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) bedraagt 386,6 miljard euro, verdeeld over twee fondsen (vaak de “twee pijlers” van het GLB genoemd):

Europees Landbouwgarantiefonds (ELGF)

De toewijzing voor het ELGF (de “eerste pijler” van het GLB) bedraagt 291,1 miljard euro. Tot 270 miljard euro zal worden verstrekt voor inkomenssteunregelingen, en de rest is bestemd voor het ondersteunen van de landbouwmarkten.

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (Elfpo)

Voor het Elfpo (de “tweede pijler” van het GLB) bedraagt de totale toewijzing 95,5 miljard euro. Dit omvat 8,1 miljard euro uit het herstelinstrument NextGenerationEU om de uitdagingen van de COVID-19-pandemie te helpen aanpakken. Ongeveer 30 % van de herstelmiddelen is in 2021 beschikbaar gekomen; de resterende 70 % is in 2022 vrijgegeven.

Tijdens de eerste twee jaar van het MFK 2021-2027 zijn de GLB-toewijzingen uitgevoerd in het kader van de overgangsverordening, die op 23 december 2020 is vastgesteld, met het oog op een soepele overgang naar de strategische GLB-plannen, waarvan de uitvoering op 1 januari 2023 van start is gegaan.

De strategische GLB-plannen zorgen voor meer flexibiliteit tussen de twee fondsen en houden rekening met de ambities van de Europese Green Deal, en in het bijzonder de “van boer tot bord”-strategie. In totaal moet 40 % van de totale GLB-uitgaven voor klimaatactie worden bestemd.

In het kader van de strategische GLB-plannen blijven de financieringsdoelstellingen van het GLB dezelfde, maar zijn specifiekere doelstellingen vastgesteld die aansluiten bij wat er op het spel staat voor de landbouwsector en de plattelandsontwikkeling van de EU. De strategische GLB-plannen zijn opgebouwd rond de volgende negen specifieke doelstellingen (SD):

• SD1: Bieden van steun met het oog op een levensvatbaar landbouwinkomen en veerkracht in de hele Unie om de voedselzekerheid te vergroten;
• SD2: Verbeteren van de marktgerichtheid en vergroten van het concurrentievermogen;
• SD3: Verbeteren van de positie van de landbouwers in de waardeketen;
• SD4: Bijdragen tot matiging van en aanpassing aan klimaatverandering en tot duurzame energie;
• SD5: Bevorderen van duurzame ontwikkeling en efficiënt beheer van natuurlijke hulpbronnen, zoals water, bodem en lucht;
• SD6: Bijdragen tot de bescherming van de biodiversiteit, versterken van ecosysteemdiensten en in stand houden van habitats en landschappen;
• SD7: Aantrekken van jonge landbouwers en vergemakkelijken van bedrijfsontwikkeling in plattelandsgebieden;
• SD8: Bevorderen van de werkgelegenheid, groei, sociale inclusie en lokale ontwikkeling in plattelandsgebieden, met inbegrip van bio-economie en duurzame bosbouw;
• SD9: De EU-landbouw beter laten inspelen op de maatschappelijke verwachtingen inzake voedsel en gezondheid, onder meer wat betreft veilig, voedzaam en duurzaam voedsel en dierenwelzijn;
• Horizontale doelstelling: daarnaast is er een horizontale doelstelling die gericht is op het bevorderen van kennis, innovatie en digitalisering in de landbouw.

Meer informatie

Ondersteuning van de landbouw- en levensmiddelensector tijdens de coronacrisis

Een sterke begroting voor het GLB

Grafieken van de GLB-uitgaven

Huidige en vorige begrotingen

Europees Landbouwgarantiefonds

Het ELGF financiert voornamelijk inkomenssteun voor landbouwers en marktmaatregelen. In 2022 bedroegen de uitgaven op deze gebieden 40,95 miljard euro.

Inkomenssteun

In het kader van de strategische GLB-plannen ondersteunt het ELGF EU-landbouwers via verschillende interventietypen in de vorm van ontkoppelde en gekoppelde rechtstreekse betalingen. Ontkoppelde betalingen zijn de basisinkomenssteun voor duurzaamheid, de aanvullende herverdelende inkomenssteun voor duurzaamheid, de aanvullende inkomenssteun voor jonge landbouwers en de regelingen voor klimaat, milieu en dierenwelzijn. Gekoppelde betalingen zijn de gekoppelde inkomenssteun en de gewasspecifieke betaling voor katoen.

Inkomenssteun uitgelegd

Marktmaatregelen

Het ELGF financiert ook interventies in bepaalde sectoren in het kader van de strategische GLB-plannen.  De interventies zijn gepland in de volgende sectoren:

• groenten en fruit;
• bijenteelt;
• wijn;
• hop;
• olijfolie en tafelolijven;
• en andere sectoren (artikel 42, punt f), van Verordening (EU) 2021/2115).

Marktmaatregelen uitgelegd

Meer informatie

Financiële verslagen ELGF

Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling

Het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo) financiert de bijdrage van het GLB aan de duurzame ontwikkeling van plattelandsgebieden door middel van drie langetermijndoelstellingen:

• het concurrentievermogen van de land- en de bosbouwsector bevorderen;
• zorgen voor klimaatactie en een duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen;
• een evenwichtige territoriale ontwikkeling van plattelandseconomieën en -gemeenschappen realiseren.

In het kader van de strategische GLB-plannen worden deze doelstellingen verwezenlijkt door middel van interventies die worden medegefinancierd door het Elfpo en de nationale begrotingen van de EU-landen.

Het Elfpo kan ook investeringssteun verlenen aan plattelandsondernemingen en -projecten door middel van financieringsinstrumenten, zoals leningen, garanties of eigen vermogen. Details over financiële instrumenten die in het kader van het Elfpo beschikbaar zijn, zijn te vinden op het onlineadviesplatform Fi-Compass.

Plattelandsontwikkeling uitgelegd

Meer informatie

Financiële verslagen Elfpo

Beheer van GLB-middelen

Hoewel de Commissie de algemene verantwoordelijkheid draagt voor het financiële beheer van het GLB, verricht zij normaal geen betalingen aan begunstigden. Het grootste deel van de GLB-begroting wordt uitgevoerd onder zogeheten “gedeeld beheer” tussen de Commissie en de EU-landen. Een klein deel van de GLB-begroting wordt uitgevoerd onder “direct beheer”, d.w.z. rechtstreeks door de Commissie.

Gedeeld beheer

99,3 % van de GLB-begroting — inclusief toewijzingen voor inkomenssteun, marktmaatregelen en plattelandsontwikkeling — wordt uitgevoerd volgens het beginsel van gedeeld beheer tussen de Commissie en de EU-landen.

Rol van de EU-landen

Bij gedeeld beheer worden taken in verband met de uitvoering van de begroting gedelegeerd aan de EU-landen, die alle nodige maatregelen nemen om de financiële belangen van de Unie te beschermen. De EU-landen zijn verantwoordelijk voor het opzetten van een beheers- en controlesysteem voor betalingen dat strookt met de EU-regelgeving. Ze moeten ervoor zorgen dat dit systeem doeltreffend functioneert en in staat is onregelmatigheden te voorkomen, op te sporen en te corrigeren. Daarnaast moeten de landen over IT-systemen beschikken om de prestatiegegevens voor de uitgaven in het kader van de strategische GLB-plannen te verzamelen en te rapporteren.

De rol van de Europese Commissie

De Commissie speelt een toezichthoudende rol en zorgt ervoor dat de regelingen voor het beheers- en controlesysteem in overeenstemming zijn met de voorschriften. Zij doet dit door de doeltreffende werking van dit systeem te verifiëren en waar nodig financiële correcties op te leggen.

De EU-landen verrichten betalingen aan GLB-begunstigden via officieel aangewezen instanties die “betaalorganen” worden genoemd. De betaalorganen zijn geaccrediteerd volgens gedetailleerde criteria die door de Commissie zijn vastgesteld; ze moeten de subsidiabiliteit van alle financieringsaanvragen waarborgen en ervoor zorgen dat betalingen aan landbouwers en andere GLB-begunstigden correct worden uitgevoerd.

Alle uitgaven worden geregistreerd in de jaarrekening van de betaalorganen en zijn onderworpen aan verdere niveaus van controles en audits in het kader van het proces van financiële zekerheid.

Direct beheer

Ongeveer 0,5 % van de GLB-begroting wordt rechtstreeks beheerd door de Commissie (met inbegrip van toewijzingen aan EU-delegaties en uitvoerende agentschappen van de EU). Deze financiering voorziet in:

• administratieve en technische ondersteuningsactiviteiten die nodig zijn voor de uitvoering van het GLB, met inbegrip van enquêtes en monitoring, audit- en inspectiemaatregelen en het onderhoud van IT-systemen voor landbouwboekhouding;
• afzetbevorderingsactiviteiten voor landbouwproducten van de EU door internationale organisaties, uitvoerende agentschappen en de Commissie zelf.

De Commissie verstrekt ook subsidies voor voorlichtingsmaatregelen met betrekking tot het GLB en geeft contracten uit voor diensten van derden, zoals evaluaties en studies, technische bijstand en opleiding, consultancy, conferenties en publiciteit. Contracten voor diensten worden gesloten na aanbestedingen.

Aanbestedingen

Subsidies voor voorlichtingsmaatregelen

Rechtsgrondslag

Verordening (EU) nr. 2021/2116 inzake de financiering, het beheer en de monitoring van het gemeenschappelijk landbouwbeleid

Verordening (EU) 2021/2115 tot vaststelling van voorschriften inzake steun voor de strategische plannen die de lidstaten in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid opstellen (strategische GLB-plannen) en die uit het Europees Landbouwgarantiefonds (ELGF) en het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo)

Verordening (EU) 2021/2117 tot wijziging van de Verordeningen (EU) nr. 1308/2013 tot vaststelling van een gemeenschappelijke ordening van de markten voor landbouwproducten, (EU) nr. 1151/2012 inzake kwaliteitsregelingen voor landbouwproducten en levensmiddelen, (EU) nr. 251/2014 inzake de definitie, de aanduiding, de aanbiedingsvorm, de etikettering en de bescherming van geografische aanduidingen van gearomatiseerde wijnbouwproducten en (EU) nr. 228/2013 houdende specifieke maatregelen op landbouwgebied ten behoeve van de ultraperifere gebieden van de Unie

Financieel reglement

Verordening (EU, Euratom) 2018/1046 van het Europees Parlement en de Raad