Plattelandsontwikkeling, de “tweede pijler” van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), ondersteunt de “eerste pijler” van inkomenssteun en marktmaatregelen door de sociale, ecologische en economische duurzaamheid van het platteland te verbeteren.
Het GLB bevordert de duurzame ontwikkeling van het platteland op basis van drie langetermijndoelstellingen:
- versterking van de concurrentiekracht van land- en bosbouw
- klimaatactie en een duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen
- een evenwichtige territoriale ontwikkeling van plattelandseconomieën en -gemeenschappen, onder meer door werkgelegenheid te scheppen en te behouden
GLB-steun voor plattelandsontwikkeling
Het GLB helpt de EU bij haar doelstellingen voor plattelandsontwikkeling via het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo). De Elfpo-begroting voor 2021-2027 bedraagt 95,5 miljard euro, waarvan 8,1 miljard euro bestemd is voor NextGenerationEU, het Europees herstelinstrument om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen.
De uitgaven voor plattelandsontwikkeling in de periode 2021-2022 zijn geregeld in de overgangsverordening voor het GLB die op 23 december 2020 is aangenomen. Die verordening verlengt vooral de bestaande regels (oorspronkelijk bedoeld voor de periode 2014-2020) en voegt daar een aantal elementen aan toe voor een vlotte overgang naar het nieuwe GLB, dat in 2023 van start is gegaan.
Zie ook:
Plattelandsontwikkeling in cijfers en grafieken
Eerdere programmeringsperioden
Programma’s voor plattelandsontwikkeling
Met de Elfpo-financiering voeren de EU-landen plattelandsontwikkelingsprogramma’s (POP’s) uit. Die POP’s worden medegefinancierd door de nationale overheid en opgesteld op nationaal of regionaal niveau. De Europese Commissie keurt de POP’s goed en volgt de uitvoering ervan, maar de selectie van projecten en de toekenning van betalingen vinden plaats op nationaal of regionaal niveau.
Elk POP moet ten minste vier van de zes prioriteiten van het Elfpo nastreven:
- bevordering van kennisoverdracht en innovatie in de landbouw- en bosbouwsector en in plattelandsgebieden
- verbetering van de levensvatbaarheid en concurrentiekracht van alle vormen van landbouw en bevordering van innovatieve landbouwtechnologieën en duurzaam bosbeheer
- verbetering van de organisatie van de voedselketen, het dierenwelzijn en het risicobeheer in de landbouw
- efficiënter gebruik van hulpbronnen en steun voor de overgang naar een koolstofarme en klimaatbestendige land- en bosbouw en voedingssector
- herstel, instandhouding en verbetering van ecosystemen die verbonden zijn met land- en bosbouw
- bevordering van sociale inclusie, armoedebestrijding en economische ontwikkeling op het platteland
De zes Elfpo-prioriteiten zijn op hun beurt onderverdeeld in 18 zogeheten aandachtsgebieden. In hun programma’s kiezen de landen streefcijfers die aansluiten bij hun prioriteiten en aandachtsgebieden, en bepalen zij een strategie om deze te halen.
Voor hun strategie kunnen landen kiezen uit een “menu” van twintig brede beleidsmaatregelen die zij kunnen afstemmen op de nationale en regionale omstandigheden. De vooruitgang wordt gevolgd via het gemeenschappelijk monitoring- en evaluatiekader (GMEK).
Belangrijke POP-kenmerken
Uitgaven voor klimaat en milieu
Ten minste 30% van een POP-budget moet gaan naar milieu- en klimaatmaatregelen. Een groot deel ervan wordt verleend in de vorm van subsidies en jaarlijkse betalingen aan landbouwers die overschakelen naar een milieuvriendelijkere praktijk.
Steun voor lokale acties
Ten minste 5% van het POP-budget moet gaan naar acties waarbij de Leader- of CLLD-methode wordt gevolgd.
Steun voor slimme dorpen
POP’s kunnen ook het initiatief voor slimme dorpen steunen, dat allerlei tools biedt om innovatie op het Europese platteland mogelijk te maken, te stimuleren en op te schalen en zo de problemen van plattelandsbewoners aan te pakken.
Financiële instrumenten
Het Elfpo is een bron van kapitaal in de vorm van financiële instrumenten (leningen, microkredieten, garanties en aandelenkapitaal) voor partijen in de land- en bosbouw en op het platteland die financieel levensvatbare projecten uitvoeren die de prioriteiten van het Elfpo ondersteunen. Fi-Compass bevat meer informatie over de financiële instrumenten van het Elfpo.
Documenten over de programma’s voor plattelandsontwikkeling van elk EU-land, met o.a. partnerschapsovereenkomsten, programmasamenvattingen en factsheets.
Europees GLB-netwerk
Het Europees GLB-netwerk (ofwel GLB-netwerk van de EU) moet nationale GLB-netwerken en organisaties en overheden die actief zijn op het gebied van landbouw en plattelandsontwikkeling, op Unieniveau met elkaar verbinden.
Het biedt allerlei belanghebbende partijen, zoals overheden van lidstaten, landbouwproducenten, evaluatoren, lokale actiegroepen, Europabrede organisaties, landbouwbedrijfsadviseurs en innovatieondersteunende diensten, een forum voor discussie over de uitvoering van het GLB en voor de uitwisseling van informatie over goede praktijkvoorbeelden in dit verband.
Het netwerk biedt ondersteuning bij het opzetten en uitvoeren van strategische GLB-plannen, bij innovatie en kennisuitwisseling, bijvoorbeeld binnen EIP-AGRI, en bij de evaluatie van het GLB.
Het GLB-netwerk van de EU verzorgt allerlei activiteiten en verstrekt allerlei informatie op het gebied van de uitvoering van de strategische GLB-plannen in de hele EU, waaronder good practices, evenementen en publicaties.
Het GLB-netwerk van de EU is in de plaats gekomen van het Europees netwerk voor plattelandsontwikkeling (ENPO) en dus ook de evaluatiehelpdesk en het EIP-AGRI-netwerk.
LEADER
Leader is een aanpak van onderaf waarbij landbouwers, plattelandsbedrijven, lokale organisaties, overheden en particulieren uit verschillende sectoren samen een plaatselijke actiegroep vormen. De actiegroepen stellen hun eigen lokale ontwikkelingsstrategie op en beheren hun eigen budget.
Die Leader-aanpak versterkt de banden in lokale gemeenschappen en stimuleert innovatie en kennisdeling op lokaal, nationaal en EU-niveau.
Al ruim dertig jaar levert dit goede resultaten op. Daarom is de Leader-aanpak overgenomen door het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO), het Europees Sociaal Fonds (ESF) en het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij (EFMZV), als onderdeel van een bredere, vanuit de gemeenschap geleide lokale ontwikkeling (CLLD). Tegenwoordig beheren Leader-/CLLD-groepen tienduizenden economische, sociale en milieuprojecten op het platteland, verspreid over heel Europa.
Het ENPO bevat gedetailleerde informatie over de Leader-aanpak, inclusief bronmateriaal, toolkits en een databank van actiegroepen.
Toekomst van de plattelandsontwikkeling
In het nieuwe GLB vallen acties voor plattelandsontwikkeling vanaf 2023 onder nationale strategische GLB-plannen.
In dit verband wil de Commissie dat acties voor plattelandsontwikkeling voortaan nog beter aansluiten bij de uitdagingen die op de landbouw afkomen, zoals klimaatverandering en generatiewissel, en tegelijk de Europese landbouwers blijven steunen om de landbouw duurzaam en concurrerend te maken en te houden. Die acties zullen ook sterk gericht zijn op de centrale prioriteiten en strategieën van de Commissie, zoals de Europese Green Deal en de langetermijnvisie voor plattelandsgebieden.
Rechtsgrondslagen
Verordening (EU) nr. 1303/2013 – gemeenschappelijke regels voor de Europese structuur- en investeringsfondsen (ESIF)
Verordening (EU) nr. 1305/2013 inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo)
Verordening (EU) nr. 1306/2013 inzake de financiering, het beheer en de monitoring van het GLB
Verordening (EU) nr. 1310/2013 inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Elfpo
Gedelegeerde Verordening (EU) nr. 807/2014 van de Commissie inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Elfpo en overgangsbepalingen
Gedelegeerde Verordening (EU) nr. 640/2014 van de Commissie inzake het beheer, de intrekking van de steun of voorwaarden voor het opleggen van sancties in het kader van de rechtstreekse betalingen, plattelandsontwikkelingsbijstand en de randvoorwaarden
Uitvoeringsverordening (EU) nr. 809/2014 van de Commissie over de wijze waarop Verordening (EU) nr. 1306/2013 moet worden toegepast wat betreft het beheers- en controlesysteem, plattelandsontwikkelingsmaatregelen en de randvoorwaarden
