Komisja opublikowała sprawozdanie z wdrażania dyrektywy w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w łańcuchu dostaw żywności.
Niniejsze sprawozdanie zawiera informacje na temat stanu transpozycji we wszystkich 27 państwach członkowskich i zawiera przegląd niektórych decyzji państw członkowskich dotyczących transpozycji. Było to również jedno z zobowiązań Komisji, przedstawionych 15 marca 2024 r., dotyczących wzmocnienia pozycji rolników w łańcuchu dostaw żywności.
Nieuczciwe praktyki handlowe
Nieuczciwe praktyki handlowe to praktyki stosowane w relacjach między przedsiębiorstwami, które rażąco odbiegają od dobrego postępowania handlowego i są sprzeczne z zasadą dobrej wiary i uczciwego obrotu. Łańcuch dostaw żywności jest szczególnie narażony na nieuczciwe praktyki handlowe z uwagi na znaczną nierównowagę między małymi i dużymi podmiotami. Rolnicy i małe podmioty w łańcuchu dostaw żywności często nie mają wystarczającej siły przetargowej, by się przed nimi bronić.
Unia Europejska postanowiła zatem lepiej chronić rolników – a także małych i średnich dostawców – i wprowadzić przepisy bezwzględnie zakazujące niektórych nieuczciwych praktyk handlowych.
17 kwietnia 2019 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły dyrektywę (UE) 2019/633 w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych. Kraje UE były zobowiązane do transpozycji dyrektywy do prawa krajowego do 1 maja 2021 r. i do rozpoczęcia jej stosowania sześć miesięcy później.
Jest to część kompleksowego programu zarządzania, który ma sprawić, że łańcuch dostaw żywności będzie wydajniejszy i sprawiedliwszy i który obejmuje również współpracę producentów i środki mające na celu zwiększenie przejrzystości rynku. Strategia „Od pola do stołu” ma również przyczynić się do poprawy pozycji rolników w łańcuchu dostaw żywności.
Zwalczanie nieuczciwych praktyk handlowych
Aby poprawić pozycję zarówno rolników, jak i małych i średnich przedsiębiorstw w łańcuchu dostaw żywności, UE przyjęła przepisy zakazujące 16 nieuczciwych praktyk handlowych. W dyrektywie rozróżnia się praktyki „czarne” i „szare”. Podczas gdy czarne nieuczciwe praktyki handlowe są zakazane niezależnie od okoliczności, dopuszcza się stosowanie szarych praktyk, jeżeli dostawca i nabywca uzgodnią je wcześniej w jasny i jednoznaczny sposób.
Dziesięć czarnych nieuczciwych praktyk handlowych
- Zapłata za łatwo psujące się produkty rolne i spożywcze w terminie późniejszym niż 30 dni
- Zapłata za inne produkty rolno-spożywcze w terminie późniejszym niż 60 dni
- Anulowanie zamówień na nietrwałe produkty rolno-spożywcze z niewielkim wyprzedzeniem
- Jednostronne zmiany umowy przez nabywcę
- Płatności niezwiązane z konkretną transakcją
- Przenoszenie ryzyka utraty i psucia się produktów na dostawcę
- Odmowa pisemnego potwierdzenia umowy dostawy przez kupującego pomimo prośby dostawcy
- Nieuprawnione wykorzystanie tajemnic przedsiębiorstwa przez kupującego
- Odwet handlowy ze strony nabywcy
- Przenoszenie kosztów rozpatrywania skarg klientów na dostawcę
Sześć szarych nieuczciwych praktyk handlowych
Są one dozwolone tylko wtedy, gdy zostały wcześniej uzgodnione w jasny i jednoznaczny sposób.
- Zwrot produktów niesprzedanych
- Zapłata dokonywana przez dostawcę za przechowywanie, wystawianie i wykazanie w cenniku
- Zapłata dokonywana przez dostawcę za promocję
- Zapłata dokonywana przez dostawcę za marketing
- Zapłata dokonywana przez dostawcę za reklamę
- Zapłata dokonywana przez dostawcę za wynagrodzenie personelu kupującego, urządzenie lokalu
Dyrektywa zapewnia minimalną harmonizację nieuczciwych praktyk handlowych we wszystkich krajach UE. Zapewni to równe warunki działania w odniesieniu do tych praktyk, które uznano za najbardziej problematyczne.
Kluczowe przepisy dyrektywy
Ochrona mniejszych dostawców przed większymi nabywcami
Dyrektywa przewiduje ochronę mniejszych dostawców przed większymi nabywcami, co obejmuje każdego dostawcę produktów rolnych i spożywczych o obrotach nieprzekraczających 350 mln euro, przy czym poziom ochrony jest zróżnicowany poniżej tego progu. Dotyczy to rolników, organizacji producentów i dystrybutorów plasujących się poniżej tego progu. Obejmuje to również dostawców i nabywców spoza UE, pod warunkiem że jedna ze stron ma siedzibę w UE.
Transpozycja do prawa krajowego
Dokonując transpozycji dyrektywy do prawa krajowego, kraje UE mogą zastosować przepisy surowsze niż dyrektywa, czyli wykroczyć poza jej zakres. Nie mogą one jednak oferować mniejszego zakresu ochrony niż ochrona przewidziana w dyrektywie.
W październiku 2021 r. Komisja opublikowała sprawozdanie okresowe na temat stanu transpozycji i wdrożenia dyrektywy. Do grudnia 2022 r. wszystkie państwa członkowskie dokonały transpozycji dyrektywy do prawa krajowego. Zaktualizowane sprawozdanie i powiązany z nim dokument roboczy służb Komisji opublikowane w kwietniu 2024 r. zawierają obecnie wgląd w sposoby transpozycji wybrane przez wszystkie 27 państwa członkowskie.
Organy egzekwowania prawa
Każde państwo UE wyznaczyło właściwy organ do egzekwowania tych przepisów. Organy te muszą być uprawnione zarówno do wszczynania dochodzeń, jak i do nakładania kar na podmioty naruszające przepisy.
| Państwo | Organ egzekwowania prawa | Dane kontaktowe |
|---|---|---|
| Austria | Das Fairness-Büro | E-mail: office fairness-buero [dot] gv [dot] at (office[at]fairness-buero[dot]gv[dot]at)Tel. +43 19281654 |
| Bundeswettbewerbsbehörde | E-mail: wettbewerbbwb [dot] gv [dot] at (wettbewerb[at]bwb[dot]gv[dot]at) Tel. +43 1245080 | |
| Belgia | DG ds. Kontroli Gospodarczej Gospodarki FPS – FR / NL | E-mail: utp [dot] agrifoodchaineconomie [dot] fgov [dot] be (utp[dot]agrifoodchain[at]economie[dot]fgov[dot]be) |
| Bułgaria | Komisja Ochrony Konkurencji | E-mail: delovodstvocpc [dot] bg (delovodstvo[at]cpc[dot]bg) |
| Chorwacja | Chorwacka Agencja ds. Konkurencji (Agencija za zaštitu tržišnog natjecanja) | E-mail: agencija [dot] ztnaztn [dot] gov [dot] hr (agencija[dot]ztn[at]aztn[dot]gov[dot]hr) Tel. +385 16176448 Faks: +385 16176450 |
| Cypr | Departament Rolnictwa – Ministerstwo Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska | E-mail: directorda [dot] moa [dot] gov [dot] cy (director[at]da[dot]moa[dot]gov[dot]cy) Tel. +357 22408519 Faks: +357 22781425 |
| Czechy | Urząd ochrony konkurencji | E-mail: posta Departament międzynarodowy |
| Dania | Duński Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów | E-mail: utpkfst [dot] dk (utp[at]kfst[dot]dk) Tel. +45 41715000 |
| Estonia | Estoński Urząd Konkurencji | E-mail: infokonkurentsiamet [dot] ee (info[at]konkurentsiamet[dot]ee) Tel. +372 6672400 |
| Finlandia | Fiński Rzecznik Praw Obywatelskich ds. Rynku Żywności | E-mail: etmvetmv [dot] fi (etmv[at]etmv[dot]fi) |
| Francja | Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji, Konsumentów i Kontroli Nadużyć Finansowych (DGCCRF) | Osoba wyznaczona do kontaktów: Formularz kontaktowy na stronie internetowej Tel. +33 144871717 |
| Niemcy | Federalny Urząd ds. Rolnictwa i Żywności (Bundesanstalt für Landwirtschaft und Ernährung – BLE) | E-mail: utpble [dot] de (utp[at]ble[dot]de) Tel. +49 22868450 |
| Grecja | Komitet ds. Zwalczania Nieuczciwych Praktyk Handlowych – Ministerstwo Rozwoju Obszarów Wiejskich i Żywności | E-mail: apetropoulouminagric [dot] gr (apetropoulou[at]minagric[dot]gr) Tel. +30 2102124289 |
| Węgry | NEBIH (Krajowe biuro ds. bezpieczeństwa łańcucha żywnościowego) | E-mail: tpfonebih [dot] gov [dot] hu (tpfo[at]nebih[dot]gov[dot]hu) Tel. +36 13369000 |
| Irlandia | Organ egzekwowania prawa ds. nieuczciwych praktyk handlowych (UTP) | E-mail: utpagrifoodregulator [dot] ie (utp[at]agrifoodregulator[dot]ie) Tel. +353 15058607 |
| Włochy | Włoskie Ministerstwo Polityki Rolnej, Żywnościowej i Leśnej – Departament ICQRF | E-mail: icqrf [dot] capodipartimentopoliticheagricole [dot] it (icqrf[dot]capodipartimento[at]politicheagricole[dot]it) Tel. +39 064824047 / +39 064884467 |
| Łotwa | Łotewska Rada ds. Konkurencji | E-mail: pastskp [dot] gov [dot] lv (pasts[at]kp[dot]gov[dot]lv) Tel. +371 67282865 |
| Litwa | Instytucja publiczna Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości i Rynków Obszarów Wiejskich | E-mail: infolitfood [dot] lt (info[at]litfood[dot]lt) Tel. +370 52649035 |
| Luksemburg | Conseil de la concurrence (Rada ds. Konkurencji) | E-mail: infoconcurrence [dot] public [dot] lu (info[at]concurrence[dot]public[dot]lu) Tel. +352 24784174 |
| Malta | Rada ds. nieuczciwych praktyk handlowych | E-mail: utpboard [dot] mafagov [dot] mt (utpboard[dot]mafa[at]gov[dot]mt) |
| Holandia | Organ ds. konsumentów i rynków (ACM) | E-mail: ACM-Postacm [dot] nl (ACM-Post[at]acm[dot]nl) Tel. +31 707222000 Faks: +31 707222355 |
| Polska | Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów | E-mail: uokikuokik [dot] gov [dot] pl (uokik[at]uokik[dot]gov[dot]pl) Tel. + 48 225560800 |
| Portugalia | Autoridade de Segurança Alimentar e Económica | E-mail: correio [dot] asaeasae [dot] pt (correio[dot]asae[at]asae[dot]pt) Tel. +351 217983600 Faks: +351 217983654 |
| Rumunia | Consiliul Concurentei | E-mail: officeconsiliulconcurentei [dot] ro (office[at]consiliulconcurentei[dot]ro) |
| Słowacja | Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi | E-mail: utps [dot] agrifoodland [dot] gov [dot] sk (utps[dot]agrifood[at]land[dot]gov[dot]sk) |
| Słowenia | Słoweńska Agencja Ochrony Konkurencji | E-mail: gp [dot] avkgov [dot] si (gp[dot]avk[at]gov[dot]si) Tel. +386 14783597 |
| Hiszpania | Agencia de Información y Control Alimentarios (AICA) | E-mail: daicamapa [dot] es (daica[at]mapa[dot]es) Tel. +34 913478374 |
| Szwecja | Szwedzki Urząd Konkurencji | E-mail: konkurrensverketkkv [dot] se (konkurrensverket[at]kkv[dot]se) Tel. +46 87001600 |
Skargi
Dyrektywa przewiduje środki, w tym ochronę skarżących, mające pomóc mniejszym dostawcom w korzystaniu z przysługujących im praw. Mogą oni wybrać, do którego organu egzekwowania prawa chcą złożyć skargę: organów krajowych lub organów kraju UE, w którym ma siedzibę nabywca.
Ocena dyrektywy
Ocena dyrektywy UE 2019/633 na szczeblu UE, która dostępna będzie pod koniec 2025 r., pozwoli stwierdzić, jaka jest skuteczność środków podjętych przez państwa członkowskie. Aby wnieść wkład w tę ocenę, Wspólne Centrum Badawcze (JRC) i Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich przeprowadzają coroczne ankiety we wszystkich krajach UE.
Wyniki ankiet z poprzednich lat można znaleźć na stronie: wyniki ankiet dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych.
