Nieuczciwe praktyki handlowe
Nieuczciwe praktyki handlowe to praktyki stosowane w relacjach między przedsiębiorstwami, które rażąco odbiegają od dobrego postępowania handlowego i są sprzeczne z zasadą dobrej wiary i uczciwego obrotu. Łańcuch dostaw żywności jest szczególnie narażony na nieuczciwe praktyki handlowe z uwagi na znaczną nierównowagę między małymi i dużymi podmiotami. Rolnicy i małe podmioty w łańcuchu dostaw żywności często nie mają wystarczającej siły przetargowej, by się przed nimi bronić.
Unia Europejska postanowiła zatem lepiej chronić rolników – a także małych i średnich dostawców – i wprowadzić przepisy bezwzględnie zakazujące niektórych nieuczciwych praktyk handlowych.
17 kwietnia 2019 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły dyrektywę (UE) 2019/633 w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych. Kraje UE były zobowiązane do transpozycji dyrektywy do prawa krajowego do 1 maja 2021 r. i do rozpoczęcia jej stosowania sześć miesięcy później.
Jest to część kompleksowego programu zarządzania, który ma sprawić, że łańcuch dostaw żywności będzie wydajniejszy i sprawiedliwszy i który obejmuje również współpracę producentów i środki mające na celu zwiększenie przejrzystości rynku.
Wnioski dotyczące ukierunkowanych zmian obecnego rozporządzenia ustanawiającego wspólną organizację rynków produktów rolnych (WOR) oraz nowego rozporządzenia w sprawie transgranicznego egzekwowania przepisów dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych.
Zwalczanie nieuczciwych praktyk handlowych
Aby poprawić pozycję zarówno rolników, jak i małych i średnich przedsiębiorstw w łańcuchu dostaw żywności, UE przyjęła przepisy zakazujące 16 nieuczciwych praktyk handlowych. W dyrektywie rozróżnia się praktyki „czarne” i „szare”. Podczas gdy czarne nieuczciwe praktyki handlowe są zakazane niezależnie od okoliczności, dopuszcza się stosowanie szarych praktyk, jeżeli dostawca i nabywca uzgodnią je wcześniej w jasny i jednoznaczny sposób.
Dziesięć czarnych nieuczciwych praktyk handlowych
- Zapłata za łatwo psujące się produkty rolne i spożywcze w terminie późniejszym niż 30 dni
- Zapłata za inne produkty rolno-spożywcze w terminie późniejszym niż 60 dni
- Anulowanie zamówień na nietrwałe produkty rolno-spożywcze z niewielkim wyprzedzeniem
- Jednostronne zmiany umowy przez nabywcę
- Płatności niezwiązane z konkretną transakcją
- Przenoszenie ryzyka utraty i psucia się produktów na dostawcę
- Odmowa pisemnego potwierdzenia umowy dostawy przez kupującego pomimo prośby dostawcy
- Nieuprawnione wykorzystanie tajemnic przedsiębiorstwa przez kupującego
- Odwet handlowy ze strony nabywcy
- Przenoszenie kosztów rozpatrywania skarg klientów na dostawcę
Sześć szarych nieuczciwych praktyk handlowych
Są one dozwolone tylko wtedy, gdy zostały wcześniej uzgodnione w jasny i jednoznaczny sposób.
- Zwrot produktów niesprzedanych
- Zapłata dokonywana przez dostawcę za przechowywanie, wystawianie i wykazanie w cenniku
- Zapłata dokonywana przez dostawcę za promocję
- Zapłata dokonywana przez dostawcę za marketing
- Zapłata dokonywana przez dostawcę za reklamę
- Zapłata dokonywana przez dostawcę za wynagrodzenie personelu kupującego, urządzenie lokalu
Dyrektywa zapewnia minimalną harmonizację nieuczciwych praktyk handlowych we wszystkich krajach UE. Zapewni to równe warunki działania w odniesieniu do tych praktyk, które uznano za najbardziej problematyczne.
Kluczowe przepisy dyrektywy
Ochrona mniejszych dostawców przed większymi nabywcami
Dyrektywa przewiduje ochronę mniejszych dostawców przed większymi nabywcami, co obejmuje każdego dostawcę produktów rolnych i spożywczych o obrotach nieprzekraczających 350 mln euro, przy czym poziom ochrony jest zróżnicowany poniżej tego progu. Dotyczy to rolników, organizacji producentów i dystrybutorów plasujących się poniżej tego progu. Obejmuje to również dostawców i nabywców spoza UE, pod warunkiem że jedna ze stron ma siedzibę w UE.
Transpozycja do prawa krajowego
Dokonując transpozycji dyrektywy do prawa krajowego, kraje UE mogą zastosować przepisy surowsze niż dyrektywa, czyli wykroczyć poza jej zakres. Nie mogą one jednak oferować mniejszego zakresu ochrony niż ochrona przewidziana w dyrektywie.
W październiku 2021 r. Komisja opublikowała sprawozdanie okresowe na temat stanu transpozycji i wdrożenia dyrektywy. Do grudnia 2022 r. wszystkie państwa członkowskie dokonały transpozycji dyrektywy do prawa krajowego. Zaktualizowane sprawozdanie i powiązany z nim dokument roboczy służb Komisji opublikowane w kwietniu 2024 r. zawierają obecnie wgląd w sposoby transpozycji wybrane przez wszystkie 27 państwa członkowskie.
Organy egzekwowania prawa
Każde państwo UE wyznaczyło właściwy organ do egzekwowania tych przepisów. Organy te muszą być uprawnione zarówno do wszczynania dochodzeń, jak i do nakładania kar na podmioty naruszające przepisy.
Organ egzekwowania prawa: Das Fairness-Büro
Dane kontaktowe:
- E-mail: office
fairness-buero [dot] gv [dot] at (office[at]fairness-buero[dot]gv[dot]at) - Telefon: +43 19281654
Organ egzekwowania prawa: Bundeswettbewerbsbehörde
Dane kontaktowe:
- E-mail: wettbewerbbwb [dot] gv [dot] at (wettbewerb[at]bwb[dot]gv[dot]at)
- Telefon: +43 1245080
Krajowe sprawozdanie roczne (DE)
Organ egzekwowania prawa: DG ds. Kontroli Gospodarczej Urzędu Gospodarczego – Komisja Ochrony Konkurencji
Osoba wyznaczona do kontaktów: delovodstvocpc [dot] bg (delovodstvo[at]cpc[dot]bg)
Organ egzekwowania prawa: Chorwacka Agencja ds. Konkurencji (Agencija za zaštitu tržišnog natjecanja)
Dane kontaktowe:
- E-mail: agencija [dot] ztnaztn [dot] gov [dot] hr (agencija[dot]ztn[at]aztn[dot]gov[dot]hr)
- Telefon: +385 16176448
- Faks: +385 16176450
Organ egzekwowania prawa: Departament Rolnictwa – Ministerstwo Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska
Dane kontaktowe:
- E-mail: directorda [dot] moa [dot] gov [dot] cy (director[at]da[dot]moa[dot]gov[dot]cy)
- Telefon: +357 22408519
- Faks +357 22781425
Krajowe sprawozdanie roczne (EL w formacie PDF)
Organ egzekwowania prawa: Urząd ochrony konkurencji
Dane kontaktowe:
- E-mail: postauohs [dot] cz (posta[at]uohs[dot]cz)
- Telefon: +420 542167111
Organ egzekwowania prawa: Duński Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Dane kontaktowe:
- E-mail: utpkfst [dot] dk (utp[at]kfst[dot]dk)
- Telefon: +45 41715000
Organ egzekwowania prawa: Estoński Urząd Konkurencji
Dane kontaktowe:
- E-mail: infokonkurentsiamet [dot] ee (info[at]konkurentsiamet[dot]ee)
- Telefon: +372 6672400
Krajowe sprawozdanie roczne (ET)
Organ egzekwowania prawa: Fiński Rzecznik Praw Obywatelskich ds. Rynku Żywności
Osoba wyznaczona do kontaktów: etmvetmv [dot] fi (etmv[at]etmv[dot]fi)
Organ egzekwowania prawa: Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji, Konsumentów i Kontroli Nadużyć Finansowych (DGCCRF)
Dane kontaktowe:
- Formularz kontaktowy na stronie internetowej
- Telefon: +33 144871717
Organ egzekwowania prawa: Federalny Urząd ds. Rolnictwa i Żywności (Bundesanstalt für Landwirtschaft und Ernährung – BLE)
Dane kontaktowe:
- E-mail: utpble [dot] de (utp[at]ble[dot]de)
- Telefon: +49 22868450
Krajowe sprawozdanie roczne (DE)
Organ egzekwowania prawa: Komitet ds. Zwalczania Nieuczciwych Praktyk Handlowych – Ministerstwo Rozwoju Obszarów Wiejskich i Żywności Grecji
Dane kontaktowe:
- E-mail: apetropoulouminagric [dot] gr (apetropoulou[at]minagric[dot]gr)
- Telefon: +30 2102124289
Organ egzekwowania prawa: NEBIH (Krajowe biuro ds. bezpieczeństwa łańcucha żywnościowego)
Dane kontaktowe:
- E-mail: tpfonebih [dot] gov [dot] hu (tpfo[at]nebih[dot]gov[dot]hu)
- Telefon: +36 13369000
Organ egzekwowania prawa: Organ egzekwowania prawa ds. nieuczciwych praktyk handlowych (UTP)
Dane kontaktowe:
- E-mail: utpagrifoodregulator [dot] ie (utp[at]agrifoodregulator[dot]ie)
- Telefon: +353 15058607
Krajowe sprawozdanie roczne (2023 część 1, 2023 część 2) (PDF)
Organ egzekwowania prawa: Włoskie Ministerstwo Polityki Rolnej, Żywnościowej i Leśnej – Departament ICQRF
Dane kontaktowe:
- E-mail: icqrf [dot] capodipartimentopoliticheagricole [dot] it (icqrf[dot]capodipartimento[at]politicheagricole[dot]it)
- Telefon: +39 064824047 / +39 064884467
Krajowe sprawozdanie roczne (IT)
Organ egzekwowania prawa: Łotewska Rada ds. Konkurencji
Dane kontaktowe:
- E-mail: pastskp [dot] gov [dot] lv (pasts[at]kp[dot]gov[dot]lv)
- Telefon: +371 67282865
Organ egzekwowania prawa: Instytucja publiczna Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości i Rynków Obszarów Wiejskich
Dane kontaktowe:
- E-mail: infolitfood [dot] lt (info[at]litfood[dot]lt)
- Telefon: +370 52649035
Krajowe sprawozdanie roczne (LT)
Organ egzekwowania prawa: Conseil de la concurrence (Rada ds. Konkurencji)
Dane kontaktowe:
- E-mail: infoconcurrence [dot] public [dot] lu (info[at]concurrence[dot]public[dot]lu)
- Telefon: +352 24784174
Krajowe sprawozdanie roczne (FR)
Organ egzekwowania prawa: Rada ds. nieuczciwych praktyk handlowych
Osoba wyznaczona do kontaktów: utpboard [dot] mafagov [dot] mt (utpboard[dot]mafa[at]gov[dot]mt)
Organ egzekwowania prawa: Organ ds. konsumentów i rynków (ACM)
Dane kontaktowe:
- E-mail: ACM-Postacm [dot] nl (ACM-Post[at]acm[dot]nl)
- Telefon: +31 707222000
- Faks: +31 707222355
Organ egzekwowania prawa: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Dane kontaktowe:
- E-mail: uokikuokik [dot] gov [dot] pl (uokik[at]uokik[dot]gov[dot]pl)
- Telefon: + 48 225560800
Krajowe sprawozdanie roczne (PL)
Organ egzekwowania prawa: Autoridade de Segurança Alimentar e Económica
Dane kontaktowe:
- E-mail: correio [dot] asaeasae [dot] pt (correio[dot]asae[at]asae[dot]pt)
- Telefon: +351 217983600
- Faks: +351 217983654
Organ egzekwowania prawa: Consiliul Concurentei
Osoba wyznaczona do kontaktów: officeconsiliulconcurentei [dot] ro (office[at]consiliulconcurentei[dot]ro)
Organ egzekwowania prawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Republiki Słowacji
Osoba wyznaczona do kontaktów: utps [dot] agrifoodland [dot] gov [dot] sk (utps[dot]agrifood[at]land[dot]gov[dot]sk)
Krajowe sprawozdanie roczne (SK)
Organ egzekwowania prawa: Słoweńska Agencja Ochrony Konkurencji
Dane kontaktowe:
- E-mail: gp [dot] avkgov [dot] si (gp[dot]avk[at]gov[dot]si)
- Telefon: +386 14783597
Krajowe sprawozdanie roczne (SL in PDF)
Organ egzekwowania prawa: Agencia de Información y Control Alimentarios (AICA)
Dane kontaktowe:
- E-mail: daicamapa [dot] es (daica[at]mapa[dot]es)
- Telefon: +34 913478374
Krajowe sprawozdanie roczne (ES)
Sprawozdanie roczne 17 regionalnych organów egzekwowania prawa (ES)
Organ egzekwowania prawa: Szwedzki Urząd Konkurencji
Dane kontaktowe:
- E-mail: konkurrensverketkkv [dot] se (konkurrensverket[at]kkv[dot]se)
- Telefon: +46 87001600
Krajowe sprawozdanie roczne (SE)
Skargi
Dyrektywa przewiduje środki, w tym ochronę skarżących, mające pomóc mniejszym dostawcom w korzystaniu z przysługujących im praw. Mogą oni wybrać, do którego organu egzekwowania prawa chcą złożyć skargę: organów krajowych lub organów kraju UE, w którym ma siedzibę nabywca.
Ocena dyrektywy
Ocena dyrektywy UE 2019/633 na szczeblu UE, która dostępna będzie pod koniec 2025 r., pozwoli stwierdzić, jaka jest skuteczność środków podjętych przez państwa członkowskie. Aby wnieść wkład w tę ocenę, Wspólne Centrum Badawcze (JRC) i Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich przeprowadzają coroczne ankiety we wszystkich krajach UE.
Wyniki ankiet z poprzednich lat można znaleźć na stronie: wyniki ankiet dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych.
The report on the implementation of the Directive on unfair trading practices in the food supply chain was one of the Commission’s commitments to strengthen the position of farmers in the food supply chain.
