Informacje ogólne
Światowa Organizacja Handlu (WTO) została utworzona w 1995 r. i jest kamieniem węgielnym wielostronnego systemu handlu opartego na zasadach. WTO jest organizacją opartą na aktywności członków, a obecnie w jej skład wchodzi 164 członków (lipiec 2019 r.). Jej główne dziedziny działalności to:
- wielostronne negocjacje handlowe mające na celu stopniową liberalizację rynków
- ustanawianie prawnych zasad handlu w formie porozumień
- rozstrzyganie sporów handlowych między członkami
- monitorowanie polityki handlowej członków.
Unia Europejska jest członkiem WTO i – jako największy na świecie blok handlowy – odgrywa znaczącą rolę w tej organizacji. Unię reprezentuje Komisja Europejska, która prowadzi negocjacje jako jeden podmiot w imieniu wszystkich państw UE. UE aktywnie wspiera prace WTO w zakresie opracowywania wielostronnych zasad i liberalizacji handlu, przy czym jej celem jest:
- utrzymanie otwartych rynków i zapewnienie nowych rynków dla przedsiębiorstw europejskich
- wzmocnienie wielostronnych zasad i zapewnienie ich poszanowania przez innych
- promowanie zrównoważonego rozwoju w handlu.
Obecne zasady wynegocjowano w trakcie Rundy Urugwajskiej (1986–1994), co doprowadziło do zawarcia Porozumienia z Marrakeszu ustanawiającego Światową Organizację Handlu. Porozumienie z Marrakeszu stanowi w zasadzie szereg porozumień dotyczących różnych aspektów zasad handlu. Obejmują one przegląd Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (GATT) z 1947 r. oraz porozumienia dotyczące własności intelektualnej, rozstrzygania sporów, barier technicznych w handlu, zasad sanitarnych i fitosanitarnych oraz, w szczególności, rolnictwa.
Więcej informacji
Przedstawicielstwo UE przy WTO
Rozstrzyganie sporów
WTO oferuje państwom członkowskim mechanizm rozstrzygania sporów związanych z wdrażaniem porozumień WTO.
WTO a rolnictwo
Znaczenie rolnictwa w handlu światowym doprowadziło do zawarcia specjalnego porozumienia w sprawie rolnictwa, które reguluje wsparcie wewnętrzne, konkurencję eksportową (w szczególności subsydia) i dostęp do rynku.
Porozumienie w sprawie rolnictwa
Porozumienie WTO w sprawie rolnictwa ma na celu ustanowienie „rzetelnego i opartego na prawach rynku systemu handlu rolnego”. Określono w nim zasady mające zastosowanie do wszystkich członków WTO, które zapewniają istotną i stopniową redukcję protekcji i wsparcia w sektorze rolnym. Porozumienie jest jednym z wyników Rundy Urugwajskiej i przyczyniło się do większego zorientowania światowego rolnictwa na rynek.
Oprócz ogólnych zasad, które mają zastosowanie do wszystkich członków WTO, umowa zawiera również szczegółowe zobowiązania podjęte przez poszczególnych członków, w tym dotyczące handlu produktami rolnymi i wsparcia oraz taryf i kontyngentów taryfowych. Są one określone w „listach koncesyjnych”.
Realizację zobowiązań wynikających z porozumienia nadzoruje Komitet Rolny. W komitecie reprezentowani są wszyscy członkowie WTO i mogą konsultować się ze sobą w sprawie wykonania porozumienia. Członkowie notyfikują o realizacji zobowiązań i udzielają odpowiedzi na pytania innych członków. Przegląd tych notyfikacji stanowi element głównego obowiązku komitetu, polegającego na nadzorowaniu przestrzegania zobowiązań przez członków.
Wsparcie wewnętrzne i „kategorie”
Runda Urugwajska zmieniła sposób, w jaki rządy mogą kształtować krajową politykę rolną. W Porozumieniu w sprawie rolnictwa wsparcie wewnętrzne dla rolnictwa podzielono na różne „kategorie”. Środki wsparcia zakłócające handel („kategoria bursztynowa”) podlegają limitom: limit „de minimis” ma zastosowanie do wszystkich członków, przy czym na podstawie wydatków sprzed Rundy Urugwajskiej w odniesieniu do niektórych członków zastosowanie mają dodatkowe kwoty (opisane w WTO jako zobowiązania „zagregowanego wskaźnika wsparcia” lub „AMS”). Inne rodzaje wsparcia, które nie mają zakłócającego wpływu na handel lub produkcję lub wpływ ten jest minimalny („kategoria zielona”) oraz niektóre programy ograniczające produkcję („kategoria niebieska”) – nie podlegają limitom.
Dostęp do rynku
W sektorze rolnictwa Runda Urugwajska zastąpiła wiele środków pozataryfowych zwykłymi cłami, a także doprowadziła do obniżenia taryf. W zamian Porozumienie w sprawie rolnictwa przewidziało specjalny mechanizm zabezpieczający umożliwiający tymczasowe dodatkowe cła na przywóz niektórych produktów rolnych w szczególnych okolicznościach, takich jak nagły wzrost przywozu (wielkość progowa) lub spadek ceny importowej poniżej określonej ceny referencyjnej (cena progowa). Trzydziestu ośmiu członków WTO, w tym UE, ma prawo do stosowania specjalnych środków ochronnych określonych w ich listach koncesyjnych.
Konkurencja eksportowa
Na mocy Porozumienia w sprawie rolnictwa stosowanie subsydiów eksportowych oraz niektórych innych środków eksportowych zostało ograniczone. Jednak na konferencji ministerialnej w Nairobi w grudniu 2015 r. członkowie WTO posunęli się jeszcze dalej i uzgodnili całkowite zniesienie subsydiów eksportowych. Kraje rozwinięte musiały to uczynić ze skutkiem natychmiastowym (z zachowaniem pewnych okresów przejściowych do końca 2020 r.), kraje rozwijające się – do końca 2023 r., a kraje najsłabiej rozwinięte – do końca 2030 r. Ponadto w pakiecie z Nairobi ustanowiono ograniczenia dotyczące kredytów eksportowych i gwarancji kredytów eksportowych, międzynarodowej pomocy żywnościowej oraz państwowych przedsiębiorstw handlowych eksportujących produkty rolne.
Więcej informacji
Czym są konkurencja eksportowa i subsydia eksportowe?
Konferencje ministerialne WTO
Konferencja ministerialna jest najwyższym organem decyzyjnym WTO. Wszyscy członkowie WTO, w tym UE, mogą uczestniczyć w konferencji, która zazwyczaj odbywa się co dwa lata. W ostatnich latach podczas dwóch konferencji wprowadzono istotne zmiany w handlu produktami rolnymi.
- Podczas konferencji na Bali w 2013 r. podjęto cztery ważne decyzje. Członkowie osiągnęli porozumienie w sprawie tymczasowej „klauzuli pokoju”, z myślą o wynegocjowaniu trwałego rozwiązania dotyczącego utrzymywania rezerw publicznych na potrzeby bezpieczeństwa żywnościowego. Przyjęto również deklarację dotyczącą zachowania jak największej powściągliwości w stosowaniu wszelkich form subsydiów eksportowych oraz rozszerzono wykaz „usług ogólnych” w ramach „kategorii zielonej”. Ponadto przyjęto decyzję przewidującą zwiększenie przejrzystości w administrowaniu kontyngentami taryfowymi z zastosowaniem mechanizmów w odniesieniu do systematycznie niewypełnionych kontyngentów.
- W 2015 r. w Nairobi członkowie WTO kontynuowali prace rozpoczęte na Bali i przyjęli decyzję w sprawie zniesienia subsydiów eksportowych dla eksportu produktów rolnych i określającą ograniczenia dotyczące kredytów eksportowych i gwarancji kredytów eksportowych, międzynarodowej pomocy żywnościowej oraz państwowych przedsiębiorstw handlowych eksportujących produkty rolne. Członkowie uzgodnili również, że będą kontynuować negocjacje w sprawie rolnictwa, utrzymywania rezerw publicznych na potrzeby bezpieczeństwa żywnościowego i dostępu do rynku, a także powiązanego specjalnego mechanizmu zabezpieczającego dla krajów rozwijających się.
Konferencja ministerialna została przełożona z 2020 r. ze względu na pandemię COVID-19 i odbyła się w dniach 12–17 czerwca 2022 r. w Genewie (Szwajcaria). Pakiet końcowy dotyczący rolnictwa składał się z deklaracji ministerialnej w sprawie reakcji kryzysowej na brak bezpieczeństwa żywnościowego (WT/MIN(22)/28) oraz z decyzji ministerialnej dotyczącej zwolnienia zakupów żywności do celów humanitarnych w ramach Światowego Programu Żywnościowego (WFP) z zakazów lub ograniczeń wywozowych (WT/MIN(22)/29). Oba te elementy stanowią odpowiedź na żądania społeczności międzynarodowej dotyczące podjęcia natychmiastowych działań przez członków WTO w celu sprostania obecnym wyzwaniom związanym z bezpieczeństwem żywnościowym.
Rolnictwo w UE
UE przekształciła swój program wsparcia dla rolnictwa, tak aby prowadzić sprawiedliwą i przejrzystą politykę opartą na zasadach rynkowych. Proces ten rozpoczęto przed Rundą Urugwajską i trwa on do dziś. Promuje on stosowanie instrumentów polityki w mniejszym stopniu zakłócających handel. Większość wsparcia dla rolników przyznaje się obecnie w formie płatności bezpośrednich niezwiązanych z produkcją, czyli bez obowiązku produkcji. Poniższy wykres pokazuje przesunięcie polityki UE z „kategorii bursztynowej” na wsparcie należące do „kategorii zielonej”, które nie zakłóca handlu. Pozostałe wykresy obrazują rozwój sytuacji w odniesieniu do głównych partnerów handlowych.
Rozwój sytuacji w zakresie wsparcia wewnętrznego UE
Rozwój sytuacji w zakresie zgłoszonego wsparcia wewnętrznego innych członków
Negocjacje
Procedura
Obecna runda negocjacji rozpoczęła się w listopadzie 2001 r. w Dosze w Katarze. Tak zwana „runda dauhańska” lub „dauhańska agenda rozwoju” skupiła się na dalszej liberalizacji handlu, przy jednoczesnym ułatwieniu krajom rozwijającym się integracji z wielostronnym systemem WTO. Pomimo starań UE negocjacje w dziedzinie rolnictwa utknęły w miejscu. W szczególności zmiany poziomów rozwoju gospodarczego zwiększyły znaczenie niektórych krajów rozwijających się jako głównych eksporterów i liderów w obszarze handlu produktami rolnymi. Negocjacje blokuje głównie brak gotowości niektórych członków WTO do przeprowadzenia reformy polityki rolnej.
Niemniej jednak członkowie WTO nadal prowadzą negocjacje w sprawie reformy handlu produktami rolnymi. Odbywają się one podczas specjalnych sesji Komitetu Rolnego, z myślą o przedłożeniu wniosków podczas konferencji ministerialnych WTO.
Priorytety UE w negocjacjach dotyczących rolnictwa
UE będzie nadal promować wielostronność i współpracę międzynarodową. WTO oraz oparty na zasadach i angażujący wszystkie strony międzynarodowy system handlu mają zasadnicze znaczenie dla światowego bezpieczeństwa żywnościowego i rozwoju. Jeśli chodzi o handel produktami rolnymi, UE będzie działać na rzecz bardziej sprawiedliwego i przejrzystego systemu. W odniesieniu do trzech filarów Porozumienia w sprawie rolnictwa priorytety UE są następujące:
wsparcie wewnętrzne: ograniczenie działań zakłócających handel jest ważnym krokiem w kierunku sprawiedliwego systemu handlu produktami rolnymi. UE zmieniła swój wewnętrzny system wsparcia, który obejmuje obecnie głównie działania niezakłócające handlu. Przyczyniło się to do poprawy funkcjonowania rynku produktów rolnych i handlu tymi produktami. UE będzie nadal naciskać na innych członków, by poszli jej śladem;
dostęp do rynku: dostęp do rynku produktów rolnych stanowi integralną część globalnego systemu handlu. Poprawę dostępu do rynku w ramach WTO można osiągnąć poprzez kompleksowe i angażujące wszystkie strony negocjacje obejmujące dostęp do rynku i usług zarówno produktów rolnych, jak i towarów nierolnych. Kwestie dostępu do rynku są naturalnie również centralnym elementem dwustronnych negocjacji umów o wolnym handlu;
konkurencja eksportowa: UE uważa, że dalsze negocjacje powinny opierać się na działaniach podjętych w Nairobi, zwłaszcza w odniesieniu do dalszych ograniczeń dotyczących kredytów eksportowych i gwarancji kredytów eksportowych, międzynarodowej pomocy żywnościowej oraz państwowych przedsiębiorstw handlowych eksportujących produkty rolne.
