Επισκόπηση του ΠΟΕ
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) ιδρύθηκε το 1995 και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο ενός πολυμερούς συστήματος εμπορίου που βασίζεται σε συγκεκριμένους κανόνες. Ο ΠΟΕ είναι οργανισμός ο οποίος τελεί υπό διαχείριση των μελών του, τα οποία ανέρχονται σε 164 (Ιούλιος του 2019). Οι κύριες δραστηριότητές του είναι οι εξής:
- διεξαγωγή πολυμερών εμπορικών διαπραγματεύσεων με σκοπό τη σταδιακή ελευθέρωση των αγορών·
- καθορισμός των θεμελιωδών νομικών κανόνων για το εμπόριο υπό τη μορφή συμφωνιών·
- επίλυση εμπορικών διαφορών μεταξύ των μελών·
- παρακολούθηση των εμπορικών πολιτικών των μελών του.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μέλος του ΠΟΕ και, ως ο μεγαλύτερος εμπορικός συνασπισμός στον κόσμο, αποτελεί βασικό παράγοντα του ΠΟΕ. Η ΕΕ εκπροσωπείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία διαπραγματεύεται ως ενιαία οντότητα εκ μέρους όλων των χωρών της ΕΕ. Η ΕΕ υποστηρίζει ενεργά το έργο του ΠΟΕ για την πολυμερή θέσπιση κανόνων και την ελευθέρωση του εμπορίου, με στόχο:
- τη διατήρηση των ανοικτών αγορών και την εξασφάλιση νέων αγορών για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις·
- την ενίσχυση των πολυμερών κανόνων και τη διασφάλιση της τήρησής τους από τρίτους·
- την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης στον τομέα του εμπορίου.
Οι ισχύοντες κανόνες αποτέλεσαν αντικείμενο διαπραγματεύσεων κατά τη διάρκεια του Γύρου της Ουρουγουάης (1986-1994). Αυτές οι διαπραγματεύσεις οδήγησαν στη σύναψη της συμφωνίας του Μαρακές, με την οποία ιδρύθηκε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. Η συμφωνία του Μαρακές είναι στην πραγματικότητα μια σειρά από συμφωνίες που αφορούν διάφορες πτυχές των εμπορικών κανόνων. Περιλαμβάνουν μια αναθεώρηση της Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου (GATT) του 1947, καθώς και συμφωνίες για τη διανοητική ιδιοκτησία, την επίλυση διαφορών, τα τεχνικά εμπόδια στο εμπόριο, τους υγειονομικούς και φυτοϋγειονομικούς κανόνες και, ιδίως, τη γεωργία.
Σχετικές πληροφορίες
Διευθέτηση διαφορών
Ο ΠΟΕ παρέχει στα κράτη μέλη έναν μηχανισμό για την επίλυση των μεταξύ τους διαφορών σχετικά με την εφαρμογή των συμφωνιών του ΠΟΕ.
Επίλυση διαφορών και σχετικές υποθέσεις
Ο ΠΟΕ και η γεωργία
Η μεγάλη σημασία της γεωργίας για το παγκόσμιο εμπόριο οδήγησε στη σύναψη ειδικής συμφωνίας για τη γεωργία, η οποία ρυθμίζει την εγχώρια στήριξη, τον εξαγωγικό ανταγωνισμό (και συγκεκριμένα τις επιδοτήσεις), και την πρόσβαση στην αγορά.
Συμφωνία για τη γεωργία
Η συμφωνία του ΠΟΕ για τη γεωργία αποσκοπεί στη θέσπιση ενός «δικαίου και βασισμένου στην αγορά συστήματος για το εμπόριο στον τομέα της γεωργίας». Ορίζει κανόνες που ισχύουν για όλα τα μέλη του ΠΟΕ με σκοπό τη σημαντική προοδευτική μείωση της γεωργικής στήριξης και προστασίας. Η συμφωνία ήταν ένα από τα επιτεύγματα του Γύρου της Ουρουγουάης και συνέβαλε αποφασιστικά στην αύξηση του προσανατολισμού της παγκόσμιας γεωργίας προς την αγορά.
Εκτός από τους γενικούς κανόνες που ισχύουν για όλα τα μέλη του ΠΟΕ, η συμφωνία περιλαμβάνει επίσης ειδικές δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί από μεμονωμένα μέλη, μεταξύ άλλων όσον αφορά το εμπόριο και τη στήριξη της γεωργίας, καθώς και τους δασμούς και τις δασμολογικές ποσοστώσεις. Οι εν λόγω δεσμεύσεις καθορίζονται σε «πίνακες».
Η επιτροπή γεωργίας επιβλέπει την εφαρμογή των δεσμεύσεων που προκύπτουν από τη συμφωνία. Όλα τα μέλη του ΠΟΕ εκπροσωπούνται στην επιτροπή και μπορούν να διαβουλεύονται μεταξύ τους σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας. Τα μέλη κοινοποιούν την εφαρμογή των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει και απαντούν σε ερωτήσεις άλλων μελών. Ο έλεγχος των κοινοποιήσεων αποτελεί μία από τις βασικές αρμοδιότητες της επιτροπής στο πλαίσιο της εποπτείας της συμμόρφωσης των μελών με τις δεσμεύσεις.
Η εγχώρια στήριξη και τα «κουτιά»
Ο Γύρος της Ουρουγουάης άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις μπορούν να σχεδιάζουν την εγχώρια γεωργική πολιτική. Η συμφωνία για τη γεωργία κατατάσσει τα μέτρα εγχώριας γεωργικής στήριξης σε διαφορετικά είδη, τα οποία συχνά περιγράφονται ως διαφορετικά «κουτιά». Τα μέτρα στήριξης που στρεβλώνουν το εμπόριο («πορτοκαλί κουτί») υπόκεινται σε περιορισμούς: για όλα τα μέλη με πρόσθετα ποσά (που περιγράφονται στον ΠΟΕ ως δεσμεύσεις αθροιστικής μέτρησης ενισχύσεων ή ΑΜΕ), ισχύει ένα όριο ήσσονος σημασίας που εφαρμόζεται σε ορισμένα μέλη με βάση δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν πριν από τον Γύρο της Ουρουγουάης. Τα υπόλοιπα μέτρα στήριξης - τα οποία στρεβλώνουν ελάχιστα ή καθόλου το εμπόριο ή την παραγωγή (πράσινο κουτί) - και ορισμένα προγράμματα περιορισμού της παραγωγής (μπλε κουτί) δεν υπόκεινται σε περιορισμούς.
Πρόσβαση στην αγορά
Στον τομέα της γεωργίας, ο Γύρος της Ουρουγουάης αντικατέστησε πολλά μη δασμολογικά μέτρα με τους συνήθεις τελωνειακούς δασμούς, προβλέποντας επίσης περικοπή των δασμών. Από την άλλη, η συμφωνία για τη γεωργία προέβλεπε τον ειδικό μηχανισμό διασφάλισης που επιτρέπει την επιβολή προσωρινών πρόσθετων δασμών στις εισαγωγές ορισμένων γεωργικών προϊόντων σε περίπτωση ειδικών περιστάσεων, όπως μια αιφνίδια αύξηση των εισαγωγών (όγκος ενεργοποίησης) ή τιμές των εισαγομένων προϊόντων υπολείπονται κατά συγκεκριμένο ποσό της τιμής αναγωγής, (τιμή ενεργοποίησης). 38 μέλη του ΠΟΕ, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν ειδικά μέτρα διασφάλισης, όπως ορίζεται στους πίνακές τους.
Εξαγωγικός ανταγωνισμός
Με βάση τη συμφωνία για τη γεωργία, η χρήση εξαγωγικών επιδοτήσεων και ορισμένων άλλων εξαγωγικών μέτρων είχε περιοριστεί. Ωστόσο, κατά την υπουργική συνδιάσκεψη του Ναϊρόμπι τον Δεκέμβριο του 2015, τα μέλη του ΠΟΕ προχώρησαν περαιτέρω και συμφώνησαν να καταργήσουν τις εξαγωγικές επιδοτήσεις. Οι ανεπτυγμένες χώρες όφειλαν να συμμορφωθούν με άμεση ισχύ (με ορισμένες μεταβατικές περιόδους έως το τέλος του 2020) ενώ οι αναπτυσσόμενες χώρες έως το τέλος του 2023 και οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες έως το τέλος του 2030. Επιπλέον, η δέσμη του Ναϊρόμπι επιβάλλει ένα σύνολο αρχών σχετικά με τις εξαγωγικές πιστώσεις και τις εγγυήσεις εξαγωγικών πιστώσεων, τη διεθνή επισιτιστική βοήθεια και τις γεωργικές εξαγωγικές κρατικές εμπορικές επιχειρήσεις.
Σχετικές πληροφορίες
Επεξήγηση της πρόσβασης στην αγορά
Επεξήγηση της εγχώριας στήριξης
Εξαγωγικός ανταγωνισμός/εξαγωγικές επιδοτήσεις
Υπουργικές συνδιασκέψεις του ΠΟΕ
Η υπουργική συνδιάσκεψη είναι το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων του ΠΟΕ. Όλα τα μέλη του ΠΟΕ, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, μπορούν να συμμετέχουν στη συνδιάσκεψη, η οποία συνήθως πραγματοποιείται ανά διετία. Τα τελευταία χρόνια, δύο από αυτές τις συνδιασκέψεις έχουν οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές για το εμπόριο γεωργικών προϊόντων
- Στο Μπαλί, το 2013, ελήφθησαν τέσσερα σημαντικά μέτρα. Τα μέλη κατέληξαν σε συμφωνία για μια προσωρινή «ρήτρα ειρήνης» με απώτερο σκοπό τη διαπραγμάτευση μιας μόνιμης λύσης σχετικά με τα δημόσια αποθέματα για σκοπούς επισιτιστικής ασφάλειας. Εξέδωσαν επίσης μια δήλωση για την επίδειξη της μέγιστης δυνατής συγκράτησης κατά τη χρήση όλων των μορφών εξαγωγικών επιδοτήσεων και επέκτειναν τον κατάλογο των γενικών υπηρεσιών του πράσινου κουτιού. Επιπλέον, εξέδωσαν απόφαση για περαιτέρω διαφάνεια στη διαχείριση των δασμολογικών ποσοστώσεων, με μηχανισμούς για τις ποσοστώσεις που υποχρησιμοποιούνται συστηματικά.
- Στο Ναϊρόμπι, το 2015, τα μέλη του ΠΟΕ συνέχισαν τις εργασίες που είχαν ξεκινήσει στο Μπαλί και εξέδωσαν απόφαση για την κατάργηση των εξαγωγικών επιδοτήσεων για γεωργικές εξαγωγές, καθώς και για την πρόβλεψη αρχών σχετικά με τις εξαγωγικές πιστώσεις και τις εγγυήσεις εξαγωγικών πιστώσεων, τη διεθνή επισιτιστική βοήθεια και τις γεωργικές εξαγωγικές κρατικές εμπορικές επιχειρήσεις. Συμφώνησαν επίσης να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις για τη γεωργία, για τη διατήρηση δημόσιων αποθεμάτων για σκοπούς επισιτιστικής ασφάλειας και για την πρόσβαση στην αγορά, καθώς και για έναν συνδεδεμένο ειδικό μηχανισμό διασφάλισης για τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η 12η υπουργική διάσκεψη πραγματοποιήθηκε από τις 12 έως τις 17 Ιουνίου 2022 στη Γενεύη της Ελβετίας, δεδομένου ότι αναβλήθηκε το 2020 λόγω της πανδημίας COVID-19. Η τελική δέσμη μέτρων για τη γεωργία περιλάμβανε υπουργική δήλωση σχετικά με την επείγουσα αντιμετώπιση της επισιτιστικής ανασφάλειας [WT/MIN (22)/28] και υπουργική απόφαση για την εξαίρεση των αγορών τροφίμων για ανθρωπιστικούς λόγους στο πλαίσιο του Παγκόσμιου προγράμματος τροφίμων [«Wold Food Programme» (WFP)] από απαγορεύσεις ή περιορισμούς εξαγωγών (WT/MIN (22)/29). Και οι δύο πρωτοβουλίες ανταποκρίνονται στα αιτήματα της διεθνούς κοινότητας για άμεση δράση από τα μέλη του ΠΟΕ για την αντιμετώπιση των σημερινών προκλήσεων όσον αφορά την επισιτιστική ασφάλεια.
Ο γεωργικός τομέας της ΕΕ
Η ΕΕ έχει αλλάξει ριζικά το πρόγραμμά της για τη στήριξη του γεωργικού τομέα ώστε να αναπτύξει ακόμη περισσότερο μια δίκαιη και διαφανή πολιτική που βασίζεται στην αγορά. Η διαδικασία αυτή είχε ξεκινήσει πριν από τον Γύρο της Ουρουγουάης και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Προωθεί τη χρήση μέσων πολιτικής με λιγότερο στρεβλωτικές επιπτώσεις για το εμπόριο. Οι περισσότερες ενισχύσεις προς τους γεωργούς χορηγούνται πλέον υπό τη μορφή αποσυνδεδεμένων άμεσων ενισχύσεων χωρίς υποχρέωση παραγωγής. Το παρακάτω γράφημα δείχνει τη μετατόπιση της πολιτικής της ΕΕ από μέτρα στήριξης του πορτοκαλί κουτιού σε μέτρα στήριξης του πράσινου κουτιού τα οποία δεν στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό. Τα υπόλοιπα διαγράμματα που ακολουθούν δείχνουν την εξέλιξη για άλλους σημαντικούς εμπορικούς εταίρους.
Εξελίξεις της εγχώριας στήριξης της ΕΕ
Εξελίξεις της κοινοποιημένης εγχώριας στήριξης για άλλα μέλη
Διαπραγματεύσεις
Μέθοδος
Ο τρέχων γύρος διαπραγματεύσεων ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2001 στην Ντόχα του Κατάρ. Ο λεγόμενος «Γύρος της Ντόχα» ή το «αναπτυξιακό πρόγραμμα της Ντόχα» επικεντρώθηκε στην περαιτέρω ελευθέρωση του εμπορίου, διευκολύνοντας παράλληλα τις αναπτυσσόμενες να ενταχθούν στο πολυμερές σύστημα του ΠΟΕ. Παρά τις προσπάθειες της ΕΕ, οι διαπραγματεύσεις στον τομέα της γεωργίας έχουν καθυστερήσει. Κάποιες αλλαγές στα επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης έχουν ιδίως ενισχύσει τη βαρύτητα ορισμένων αναπτυσσόμενων χωρών ως σημαντικών εξαγωγέων και παραγόντων στον τομέα του εμπορίου γεωργικών προϊόντων. Οι διαπραγματεύσεις έχουν παγώσει, ειδικότερα, λόγω της απροθυμίας ορισμένων μελών του ΠΟΕ να μεταρρυθμίσουν τις γεωργικές πολιτικές τους.
Ωστόσο, τα μέλη του ΠΟΕ συνεχίζουν τις διαπραγματεύσεις για τη μεταρρύθμιση του εμπορίου γεωργικών προϊόντων Αυτές λαμβάνουν χώρα κατά τις ειδικές συνεδριάσεις της Επιτροπής Γεωργίας, με σκοπό την υποβολή προτάσεων για τις υπουργικές συνδιασκέψεις του ΠΟΕ.
Προτεραιότητες της ΕΕ στις γεωργικές διαπραγματεύσεις
Η ΕΕ θα συνεχίσει να προωθεί την πολυμερή προσέγγιση και τη διεθνή συνεργασία. Η δράση του ΠΟΕ και η εφαρμογή ενός διεθνούς εμπορικού συστήματος χωρίς αποκλεισμούς το οποίο βασίζεται σε κανόνες είναι στοιχεία ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια και ανάπτυξη. Όσον αφορά το εμπόριο γεωργικών προϊόντων, η ΕΕ θα συνεχίσει να εργάζεται ώστε να διασφαλίσει ένα πιο δίκαιο και διαφανές σύστημα. Όσον αφορά τους τρεις πυλώνες της συμφωνίας για τη γεωργία, η ΕΕ θέτει τις ακόλουθες προτεραιότητες:
Εγχώρια στήριξη: η μείωση των μέτρων που στρεβλώνουν το εμπόριο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση ενός πιο δίκαιου συστήματος εμπορίου. Η ΕΕ έχει αλλάξει ριζικά το εγχώριο σύστημα στήριξης, το οποίο αποτελείται πλέον κυρίως από μέτρα τα οποία δεν στρεβλώνουν το εμπόριο. Αυτό έχει βελτιώσει τη λειτουργία της αγοράς γεωργικών προϊόντων και το εμπόριο. Η ΕΕ θα συνεχίσει να ασκεί πίεση ώστε και άλλα μέλη να κάνουν το ίδιο.
Πρόσβαση στην αγορά: Η πρόσβαση στην αγορά γεωργικών προϊόντων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος. Η βελτίωση της πρόσβασης στην αγορά στο πλαίσιο του ΠΟΕ θα μπορούσε να επιτευχθεί καλύτερα μέσω ολοκληρωμένων διαπραγματεύσεων χωρίς αποκλεισμούς που καλύπτουν την πρόσβαση τόσο στην αγορά γεωργικών όσο και μη γεωργικών προϊόντων και υπηρεσιών. Τα ζητήματα που αφορούν την πρόσβαση στην αγορά βρίσκονται επίσης στο επίκεντρο των διμερών διαπραγματεύσεων για συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου.
Εξαγωγικός ανταγωνισμός: Η ΕΕ έχει την πεποίθηση ότι τυχόν περαιτέρω διαπραγματεύσεις θα πρέπει να βασιστούν στα μέτρα που ελήφθησαν στο Ναϊρόμπι, ιδίως όσον αφορά την περαιτέρω θέσπιση αρχών για τις εξαγωγικές πιστώσεις και τις εγγυήσεις εξαγωγικών πιστώσεων, τη διεθνή επισιτιστική βοήθεια και τις γεωργικές εξαγωγικές κρατικές εμπορικές επιχειρήσεις.
