Het gemeenschappelijk landbouwbeleid voor de periode 2023-2027

Een nieuwe aanpak

Het GLB 2023-2027 is modern beleid, met een sterke nadruk op resultaten en prestaties.

Op 2 december 2021 werd het akkoord over de hervorming van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) aangenomen. De nieuwe wetgeving trad op 1 januari 2023 in werking en moet zorgen voor een eerlijker, groener en prestatiegerichter GLB.

De belangrijkste pijlers zijn een duurzame toekomst voor Europese landbouwers, gerichtere steun aan kleinere landbouwbedrijven en meer flexibiliteit voor de EU-landen om maatregelen af te stemmen op de plaatselijke omstandigheden.

Landbouw en platteland staan centraal in de Europese Green Deal. Het GLB 2023-2027 is van essentieel belang om de ambities van de “van boer tot bord”-strategie en de biodiversiteitsstrategie waar te maken.

Tien specifieke doelstellingen

Het beleid is gericht op tien specifieke doelstellingen, die gekoppeld zijn aan gemeenschappelijke EU-doelen voor sociale, ecologische en economische duurzaamheid in de landbouw en op het platteland.

Nationale strategische plannen

Alle EU-landen hebben een eigen nationaal strategisch GLB-plan uitgewerkt waarin zij aangeven hoe de middelen voor inkomenssteun, plattelandsontwikkeling en marktmaatregelen worden verdeeld. Bij het opstellen van hun strategisch plan hebben de EU-landen de tien specifieke doelstellingen in hun plan verwerkt door te kiezen uit een door de Commissie aangeleverd “menu” van brede beleidsmaatregelen die mochten worden toegesneden op de nationale behoeften en capaciteit.

Nadruk op prestaties en resultaten

De GLB-wetgeving legt een reeks gemeenschappelijke indicatoren vast als onderdeel van een nieuw kader voor prestaties, monitoring en evaluatie. Deze indicatoren worden via jaarlijkse prestatieverslagen en een tweejaarlijkse prestatie-evaluatie van de strategische GLB-plannen gevolgd en er wordt nagegaan of de EU-landen op schema liggen om hun streefcijfers en de GLB-doelstellingen te halen.

Belangrijkste hervormingsgebieden

Het GLB 2023-2027 bevat een aantal beleidshervormingen om de transitie naar duurzame land- en bosbouw in de EU te ondersteunen.

Een groener GLB

In het GLB 2023-2027 levert de landbouw een veel grotere bijdrage aan het bereiken van de doelen van de Europese Green Deal:

• meer groene ambitie: de GLB-plannen sluiten aan bij milieu- en klimaatwetgeving. Alle EU-landen moeten op het gebied van milieu en klimaat meer ambitie tonen dan in de vorige programmeringsperiode (geen “terugval”). Zij moeten hun strategisch GLB-plan bijwerken bij wijzigingen in klimaat- en milieuwetgeving;
• bijdragen aan de streefcijfers van de Green Deal: de nationale strategische GLB-plannen dragen bij aan het halen van de streefcijfers van de Green Deal (in de GLB-aanbevelingen wordt aangegeven welke bijdrage wordt verwacht);
• versterkte conditionaliteit: betalingen aan GLB-begunstigden zijn gekoppeld aan een strengere reeks voorwaarden. Zo is op elk landbouwbedrijf ten minste 3% van het bouwland bestemd voor biodiversiteit en niet-productieve elementen, met de mogelijkheid om via ecoregelingen extra steun te ontvangen en zo een niveau van 7% te bereiken. Drasland en veengebieden worden ook beschermd;
• ecoregelingen: ten minste 25% van het budget voor rechtstreekse betalingen is bestemd voor ecoregelingen om niet alleen een sterkere stimulans te bieden aan klimaat- en milieuvriendelijke landbouwmethoden en -benaderingen (zoals biologische landbouw, agro-ecologie, koolstoflandbouw enz.), maar ook het welzijn van dieren te verbeteren;
• plattelandsontwikkeling: ten minste 35% van de middelen gaat naar klimaat-, biodiversiteits-, milieu- en dierenwelzijnsmaatregelen;
• operationele programma’s: in de operationele programma’s van de sector groenten en fruit is ten minste 15% van de uitgaven bestemd voor milieu;
• klimaat en biodiversiteit: 40% van het GLB-budget moet klimaatgerelateerd zijn en sterk bijdragen aan de algemene doelstelling om aan het einde van de looptijd van het meerjarig financieel kader (MFK) van de EU 10% van de EU-begroting te besteden aan biodiversiteitsdoelstellingen.

Een eerlijker GLB

Het GLB 2023-2027 ondersteunt degenen die de middelen het meest nodig hebben:

• herverdeling van inkomenssteun: de EU-landen moeten ten minste 10% van hun rechtstreekse betalingen besteden aan de herverdeling van inkomenssteun om beter tegemoet te komen aan de inkomensbehoeften van kleine en middelgrote landbouwbedrijven;
• actieve landbouwers: volgens de nieuwe wetgeving stellen de EU-landen een verplichte, maar flexibele definitie van “actieve landbouwer” vast, met vermelding van het niveau van de ondernomen activiteiten. Alleen actieve landbouwers kunnen bepaalde EU-steun krijgen;
• sociale conditionaliteit: alleen bij eerbiediging van bepaalde EU-arbeidsnormen bestaat recht op GLB-betalingen. Daarmee worden begunstigden ertoe aangezet om de arbeidsomstandigheden op hun landbouwbedrijf te verbeteren;
• convergentie van betalingen: in het GLB 2023-2027 wordt de hoogte van inkomenssteun steeds meer gelijkgetrokken, zowel binnen elk afzonderlijk EU-land als tussen de EU-landen;
• ondersteuning van jonge landbouwers: de EU-landen moeten ten minste 3% van hun budget voor rechtstreekse betalingen uitgeven aan jonge landbouwers, in de vorm van inkomenssteun, investeringssteun of startpremies;
• beter genderevenwicht: gendergelijkheid en meer participatie van vrouwen in de landbouw maken voor het eerst deel uit van de doelstellingen van de strategische GLB-plannen. De EU-landen moeten deze zaken in kaart brengen en de gesignaleerde problemen aanpakken.

Sterker concurrentievermogen

Het GLB 2023-2027 zal de positie van landbouwers in de toeleveringsketen versterken en het concurrentievermogen van de agrovoedingssector verbeteren:

• betere onderhandelingspositie: de nieuwe regels stimuleren samenwerking tussen de producenten. Landbouwers worden aangemoedigd om samen tegenwicht te bieden op de markt;
• marktgerichtheid: het GLB 2023-2027 bestendigt de marktgerichtheid van de vorige hervormingen en moedigt landbouwbedrijven in de EU aan om het aanbod af te stemmen op de vraag in Europa en daarbuiten;
• crisisreserve: het hervormde GLB bevat een nieuwe financiële reserve van ten minste 450 miljoen euro per jaar om toekomstige crises het hoofd te kunnen bieden;
• steun voor de wijnsector: er zijn speciale regels overeengekomen om de wijnsector beter te ondersteunen.

Een robuust budget

Het GLB blijft beschikken over een robuust langetermijnbudget.

Financiering van het GLB

Voor de periode 2021-2027 gaat 387 miljard euro naar het GLB. Dit bedrag komt uit twee verschillende fondsen: het Europees Landbouwgarantiefonds (ELGF), dat een omvang heeft van 291,1 miljard euro (in lopende prijzen), en het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo), goed voor 95,5 miljard euro.

NextGenerationEU

Het Elfpo-budget omvat ook 8 miljard euro uit NextGenerationEU. Met dat bedrag kunnen plattelandsgebieden de structurele veranderingen doorvoeren die nodig zijn om de doelen van de Europese Green Deal en de digitale transitie te halen.

Overhevelingen tussen fondsen

De EU-landen mogen tot 25% van hun GLB-middelen overhevelen van rechtstreekse betalingen naar plattelandsontwikkeling of omgekeerd. Zo kunnen ze hun beleid beter afstemmen op de prioriteiten van hun landbouwsector. De lidstaten hebben extra speelruimte voor bijvoorbeeld het milieu, het klimaat en jonge boeren en wanneer de rechtstreekse betalingen onder het gemiddelde liggen.

Kennis, onderzoek en innovatie

Meer onderzoek, kennisuitwisseling en innovatie is van essentieel belang voor een slimme en duurzame landbouwsector.

In het kader van haar voornemen om onderzoek en innovatie in de landbouw te ondersteunen, heeft de Commissie voorgesteld om 10 miljard euro van het Horizon Europa-programma te reserveren voor projecten rond voedsel, landbouw, plattelandsontwikkeling en de bio-economie.

Het hervormde GLB heeft baat bij dit verhoogde investeringsniveau en de versterking van kennis- en innovatiesystemen voor de landbouw (AKIS) om innovatieprojecten te stimuleren, de resultaten ervan te verspreiden en te zorgen voor een zo breed mogelijk toepassing ervan. Bedrijfsadviesdiensten in de landbouw zijn van essentieel belang voor het delen van nieuwe kennis en ideeën.

Rechtsgrondslag

Het GLB is vastgelegd in drie verordeningen, die op 1 januari 2023 algemeen van toepassing zijn geworden:

• De horizontale verordening
• Verordening strategische GLB-plannen
• Verordening gemeenschappelijke marktordening

Voor de jaren 2021 en 2022 was er een overgangsverordening, die de kloof tussen de op dat moment geldende en de nieuwe wetgeving overbrugde.