Ο μηχανισμός προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) περιλαμβάνει στήριξη για προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης του ΜΠΒ (IPARD).
O IPARD επικεντρώνεται ειδικά στις αγροτικές περιοχές και τους αγροδιατροφικούς τομείς των χωρών που βρίσκονται σε διαδικασία προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Τα προγράμματα IPARD III καλύπτουν την περίοδο 2021-2027.
Αυτή η βοήθεια για την αγροτική ανάπτυξη στο πλαίσιο του ΜΠΒ ΙΙΙ προωθεί επίσης τη σταδιακή ευθυγράμμιση με τους κανόνες της κοινής γεωργικής πολιτικής της ΕΕ.
IPARD και προενταξιακή βοήθεια
Ο ΜΠΒ ΙΙΙ αποσκοπεί να στηρίξει τις δικαιούχους χώρες να θεσπίσουν και να εφαρμόσουν τις πολιτικές, θεσμικές, νομικές, διοικητικές, κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για τη συμμόρφωσή τους με τις αξίες της ΕΕ, ώστε να ευθυγραμμιστούν σταδιακά με τους κανόνες, τα πρότυπα, τις πολιτικές και τις πρακτικές της ΕΕ. Ως εκ τούτου, ο ΜΠΒ ΙΙΙ συμβάλλει στη σταθερότητα, την ασφάλεια και την ευημερία των εν λόγω χωρών ενόψει της προσχώρησής τους στην ΕΕ.
Οι προτεραιότητες και οι στόχοι του ΜΠΒ ΙΙΙ καθορίζονται στο πλαίσιο προγραμματισμού του ΜΠΒ μέσω πέντε θεματικών σκελών, τα οποία αντικατοπτρίζουν τις ομάδες των διαπραγματευτικών κεφαλαίων. Το θεματικό σκέλος 4 Ανταγωνιστικότητα και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, το οποίο επιδιώκει να συμβάλει στην ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, περιλαμβάνει τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη.
Με τον IPARD, η ΕΕ παρέχει στις δικαιούχους χώρες έμπρακτη χρηματική και τεχνική βοήθεια για την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης μέσω της αναβάθμισης των κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών προτύπων στις αγροτικές περιοχές, προκειμένου:
- να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα των αγροδιατροφικών τομέων με την οικοδόμηση μιας γεωργίας ικανής να ανταγωνίζεται τις δυνάμεις της αγοράς,
- να διασφαλίσουν τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων, και
- να αυξήσουν την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή.
Οι χώρες που επωφελούνται επί του παρόντος από τη στήριξη του IPARD III είναι: η Αλβανία, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία, η Σερβία και η Τουρκία.
Στόχοι του IPARD
Η βοήθεια του ΜΠΒ ΙΙΙ (2021-2027) για την αγροτική ανάπτυξη θα συμβάλει στην επίτευξη των ακόλουθων στόχων:
- αύξηση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού τομέα, με τη σταδιακή ευθυγράμμισή του με τα πρότυπα της ΕΕ (κτηνιατρικά, φυτοϋγειονομικά, και πρότυπα για την ασφάλεια των τροφίμων), και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της βιωσιμότητας της παραγωγής στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στις απαιτήσεις της κοινωνίας για ασφαλή, θρεπτικά και βιώσιμα τρόφιμα,
- διευκόλυνση της ανάπτυξης επιχειρήσεων, της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές, βελτίωση της θέσης των γεωργών στην αλυσίδα αξίας και προσέλκυση γεωργών νεαρής ηλικίας στη γεωργία,
- συμβολή στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν, προώθηση της βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων και συμβολή στην προστασία του περιβάλλοντος,
- βελτίωση της κοινοτικής ανάπτυξης και του κοινωνικού κεφαλαίου στις αγροτικές περιοχές και δημιουργία σύγχρονων δημόσιων διοικήσεων για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, με σεβασμό στις αρχές της χρηστής διακυβέρνησης.
Ο ΜΠΒ ΙΙΙ και ο IPARD III αποσκοπούν να βοηθήσουν τις δικαιούχους χώρες να αρχίσουν τη μετάβασή τους προς βιώσιμα συστήματα τροφίμων. Αυτό αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία προκειμένου να ευθυγραμμιστούν οι χώρες αυτές με τους κανόνες της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων και με τη στρατηγική της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», που βρίσκεται στο επίκεντρο της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ και έχει σχεδιαστεί για να καταστούν τα συστήματα τροφίμων δίκαια, υγιεινά και φιλικά προς το περιβάλλον.
Ο ΜΠΒ ΙΙΙ και ο IPARD III θα συμβάλουν επίσης στη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας των χωρών αυτών μέσω της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης των αγροτικών περιοχών και στην οικοδόμηση ανθεκτικότητας έναντι των δυσμενών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Στήριξη στο πλαίσιο του IPARD
Ενωσιακή χρηματοδότηση
Για την περίοδο 2021-27, τα κονδύλια της ΕΕ για τα προγράμματα IPARD III ανέρχονται σε 990 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, το συνολικό ποσό που θα δαπανηθεί για έργα που χρηματοδοτούνται από τον IPARD θα είναι υψηλότερο, καθώς κάθε δικαιούχος χώρα συμβάλλει και αυτή στη συνολική στήριξη του IPARD μέσω εθνικής συνεισφοράς (εθνική δημόσια χρηματοδότηση). Επιπλέον, για πολλά από τα μέτρα, οι ίδιοι οι δικαιούχοι υποχρεούνται επίσης να χρηματοδοτήσουν μέρος του κόστους των έργων.
Ενδεικτική κατανομή IPARD III
Τα κονδύλια της ΕΕ για τα προγράμματα IPARD III κατανέμονται ενδεικτικά μεταξύ Αλβανίας, Μαυροβουνίου, Βόρειας Μακεδονίας, Σερβίας και Τουρκίας ως εξής:
| 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | Σύνολο | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Όλες οι χώρες | 90 | 99 | 113 | 153 | 170 | 180 | 185 | 990 |
| Αλβανία | 8 | 10 | 12 | 16 | 19 | 23 | 24 | 112 |
| Μαυροβούνιο | 5 | 6 | 8 | 9 | 10 | 12 | 13 | 63 |
| Βόρεια Μακεδονία | 7 | 8 | 12 | 15 | 17 |
18 |
20 | 97 |
| Σερβία | 20 | 25 | 31 | 43 | 54 | 57 | 58 | 288 |
| Τουρκία | 50 | 50 | 30 | 75 | 75 | 75 | 75 | 430 |
Συμβουλευτείτε τα εθνικά προγράμματα IPARD για τα συνολικά ποσά που διατίθενται για κάθε πρόγραμμα.
Διαθέσιμα μέτρα
Οι δικαιούχοι χώρες του IPARD συνδέουν την αντίστοιχη χρηματοδότησή τους με συγκεκριμένα μέτρα, τα οποία περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα IPARD III της κάθε χώρας. Το πλαίσιο της ΕΕ για τον προγραμματισμό του IPARD III προβλέπει 13 διαφορετικά μέτρα, τα οποία εξηγούνται στην τομεακή συμφωνία που συνήφθη μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και καθεμίας από τις δικαιούχους χώρες του IPARD.
Κάθε χώρα επιλέγει τα μέτρα που ανταποκρίνονται καλύτερα στις ειδικές ανάγκες της όπως προσδιορίζονται στις στρατηγικές αγροτικής ανάπτυξης και στην εκτίμηση αναγκών του προγράμματος και τα οποία συμβάλλουν στις σχετικές προτεραιότητες του πλαισίου προγραμματισμού του ΜΠΒ ΙΙΙ. Τα αποτελέσματα θα μετρηθούν με βάση στόχους και δείκτες.
Τα 13 μέτρα είναι τα εξής:
βοηθά τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις να επενδύσουν σε κτίρια ή τεχνολογίες με στόχο την αύξηση της αποδοτικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της βιώσιμης γεωργικής παραγωγής·
αποσκοπεί να βοηθήσει τους γεωργούς να αντιμετωπίζουν από κοινού τις προκλήσεις της αγοράς και να ενισχύσουν τη διαπραγματευτική τους ισχύ όσον αφορά την παραγωγή και την εμπορία, μεταξύ άλλων και στις τοπικές αγορές·
επιδιώκει να διασφαλίσει ότι τα έργα στις εταιρείες μεταποίησης τροφίμων πληρούν τα πρότυπα ασφάλειας και τα περιβαλλοντικά πρότυπα της ΕΕ·
επιδιώκει να προωθήσει γεωργικές πρακτικές διαχείρισης και μεθόδους παραγωγής, οι οποίες βελτιώνουν την κατάσταση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων και μετριάζουν την κλιματική αλλαγή ή/και προσαρμόζονται σε αυτήν·
υποστηρίζει τις ομάδες τοπικής δράσης, οι οποίες εκπροσωπούν ευρύ φάσμα πολυτομεακών ιδιωτικών και δημόσιων εταίρων, κατά την εφαρμογή των στρατηγικών τους για την τοπική ανάπτυξη από τη βάση προς την κορυφή, οι οποίες συμβάλλουν στην οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική και περιβαλλοντική βελτίωση των τοπικών περιοχών·
στοχεύει στην οικονομική, κοινωνική και εδαφική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών μέσω της ανάπτυξης υλικών υποδομών που βελτιώνουν το βιοτικό επίπεδο του αγροτικού πληθυσμού και τη συνολική ελκυστικότητα των αγροτικών περιοχών·
αποτελεί εργαλείο για τις αγροτικές επιχειρήσεις και τις γεωργικές οικογένειες που επιδιώκουν να αναπτύξουν μη γεωργικές δραστηριότητες, δημιουργώντας έτσι νέες θέσεις εργασίας, διαφοροποιώντας τις πηγές εισοδήματος και αντιστρέφοντας την εγκατάλειψη της υπαίθρου·
συμβάλλει στη βελτίωση των επαγγελματικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων των ατόμων που απασχολούνται στους τομείς της γεωργίας, των τροφίμων και της δασοκομίας·
αποσκοπεί στην οικοδόμηση σύγχρονων δημόσιων διοικήσεων για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη με τη στήριξη της κατάρτισης, των αναλύσεων, της παρακολούθησης των προγραμμάτων, της ανάπτυξης ικανοτήτων·
έχει ως στόχο την ενίσχυση των συμβουλευτικών υπηρεσιών, οι οποίες θα συμβάλουν στη βελτίωση των οικονομικών και περιβαλλοντικών επιδόσεων των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των πολύ μικρών αγροτικών επιχειρήσεων·
προωθεί την αποκατάσταση, τη διατήρηση και την ενίσχυση των δασικών οικοσυστημάτων, αντιμετωπίζοντας παράλληλα την πρόκληση της κλιματικής αλλαγής·
στηρίζουν την επέκταση και την ανάπτυξη των γεωργών και των αγροδιατροφικών επιχειρήσεων μέσω της δημιουργίας ευνοϊκών όρων δανεισμού και της προσέλκυσης ιδιωτικών κεφαλαίων·
αποσκοπεί στην αύξηση της αποδοτικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας της γεωργικής παραγωγής, ενθαρρύνοντας την ευρύτερη και ταχύτερη χρήση των διαθέσιμων καινοτόμων λύσεων και μέτρων.
Εφαρμογή
Για να διανεμηθεί η χρηματοδότηση του IPARD στις δικαιούχους χώρες, κάθε χώρα υποχρεούται να υποβάλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς έγκριση πολυετές πρόγραμμα (πρόγραμμα IPARD), το οποίο να καλύπτει ολόκληρη την περίοδο εφαρμογής του ΜΠΒ ΙΙΙ. Τη διαχείριση των προγραμμάτων μετά την έγκρισή τους αναλαμβάνουν δομές που έχουν συσταθεί σε καθεμία από τις δικαιούχους χώρες. Αυτές συμμορφώνονται με τα πρότυπα χρηστής διακυβέρνησης των σύγχρονων δημόσιων διοικήσεων, σύμφωνα με τα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου.
Οι φορείς που διαχειρίζονται τα προγράμματα σε κάθε δικαιούχο χώρα είναι οι ακόλουθοι:
- η διαχειριστική δομή που αποτελείται από την υπηρεσία υποστήριξης του ΕΔ και τον λογιστικό φορέα,
- η διαχειριστική αρχή του IPARD, και
- ο οργανισμός IPARD.
Κάθε δικαιούχος χώρα συνεισφέρει στον προϋπολογισμό του προγράμματος μέσω εθνικής δημόσιας χρηματοδότησης και η συνεισφορά της ΕΕ συγχρηματοδοτεί τις δημόσιες δαπάνες που καταβάλλονται τελικά στους δικαιούχους.
Τα προγράμματα IPARD υλοποιούνται μέσω έμμεσης διαχείρισης. Αυτό σημαίνει ότι η Επιτροπή αναθέτει την υλοποίηση των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ προγραμμάτων στις εθνικές αρχές, οι οποίες, για να αποκτήσουν το δικαίωμα να διαχειρίζονται τη χρηματοδότηση της ΕΕ, πρέπει πρώτα να λάβουν διαπίστευση για την εκτέλεση της χρηματοδότησης από την Επιτροπή. Η τελευταία χορηγεί τη διαπίστευση μόνον εφόσον οι οργανισμοί των εθνικών αρχών αποδείξουν την ικανότητά τους να διαχειρίζονται κονδύλια της ΕΕ σύμφωνα με τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση της ΕΕ που διασφαλίζει την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.
Η διαδικασία αυτή διασφαλίζει την εκτέλεση των προγραμμάτων και τη μεταφορά των κονδυλίων στους/στις δικαιούχους. Ταυτόχρονα, συμβάλλει στην οικοδόμηση εθνικών οργανισμών και εθνικής διακυβέρνησης στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης, η οποία εκπληρώνει έναν άλλο στόχο του IPARD: να φέρει τον τρόπο λειτουργίας της διοίκησης των δικαιούχων χωρών πιο κοντά στα πρότυπα και τις απαιτήσεις της ΕΕ.
