Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) obejmuje wsparcie dla programów rozwoju obszarów wiejskich realizowanych w ramach IPA (IPARD).
IPARD koncentruje się na obszarach wiejskich i sektorach rolno-spożywczych krajów będących w trakcie procesu przystąpienia do Unii Europejskiej (UE). Programy IPARD III obejmują lata 2021–2027.
Ta pomoc na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w ramach IPA III propaguje również stopniowe dostosowanie do zasad wspólnej polityki rolnej UE.
IPARD i pomoc przedakcesyjna
IPA III ma na celu pomoc krajom-beneficjentom w przyjmowaniu i realizowaniu reform politycznych, instytucjonalnych, prawnych, administracyjnych, społecznych i gospodarczych, tak aby kraje te przestrzegały wartości unijnych i stopniowo przyjmowały przepisy, normy, strategie polityczne i praktyki Unii. W ten sposób IPA III przyczynia się do stabilności, bezpieczeństwa i dobrobytu tych krajów, a w dłuższej perspektywie wspiera ich członkostwo w Unii.
Priorytety i cele IPA III przedstawiono w ramach programowania IPA w formie pięciu segmentów tematycznych, które odpowiadają grupom tematycznym rozdziałów negocjacyjnych. Segment tematyczny 4 „Konkurencyjność i wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu”, który dotyczy tworzenia warunków sprzyjających rozwojowi gospodarczemu i społecznemu, obejmuje rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich.
Dzięki programom IPARD Unia zapewnia krajom będącym beneficjentami konkretną pomoc finansową i techniczną w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju terytorialnego poprzez podniesienie standardów społecznych, środowiskowych i gospodarczych na obszarach wiejskich, aby:
- zwiększyć konkurencyjność i rentowność sektorów rolno-spożywczych dzięki kształtowaniu rolnictwa zdolnego do konkurowania z mechanizmami rynkowymi,
- zapewnić zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi,
- zwiększyć odporność na zmianę klimatu.
Krajami korzystającymi obecnie ze wsparcia IPARD III są: Albania, Czarnogóra, Macedonia Północna, Serbia i Turcja.
Cele programów IPARD
Pomoc w ramach IPA III (2021–2027) na rzecz rozwoju obszarów wiejskich przyczyni się do osiągnięcia następujących celów:
- zwiększanie konkurencyjności sektora rolno-spożywczego, stopniowe dostosowanie go do standardów UE (weterynaryjnych, fitosanitarnych i dotyczących bezpieczeństwa żywności) oraz poprawa wydajności i zrównoważoności produkcji w gospodarstwach, co w większym stopniu zaspokoi zapotrzebowanie społeczne na bezpieczną, pożywną i zrównoważoną żywność
- ułatwianie rozwoju biznesu, wzrostu i zatrudnienia na obszarach wiejskich, poprawa pozycji rolników w łańcuchu wartości i zachęcanie młodych ludzi do pracy w rolnictwie
- przyczynianie się do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej, wspieranie zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi i przyczynianie się do ochrony środowiska
- poprawa rozwoju społeczności lokalnych i kapitału społecznego na obszarach wiejskich oraz tworzenie nowoczesnej administracji publicznej na rzecz rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, z poszanowaniem zasad dobrego zarządzania.
IPA III i IPARD III mają pomóc krajom-beneficjentom w rozpoczęciu transformacji w kierunku zrównoważonych systemów żywnościowych. Ma to coraz większe znaczenie z punktu widzenia zgodności z unijnymi przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa żywności i unijną strategią „Od pola do stołu”, stanowiącą trzon unijnego Zielonego Ładu, na rzecz sprawiedliwych, zdrowych i przyjaznych dla środowiska systemów żywnościowych.
IPA III i IPARD III przyczynią się również do zapewnienia tym krajom bezpieczeństwa żywnościowego dzięki rozwojowi gospodarczemu i społecznemu obszarów wiejskich oraz do budowania odporności na negatywne skutki zmiany klimatu.
Wsparcie z programu IPARD
Finansowanie unijne
Na lata 2021–2027 przydział środków UE na programy IPARD III wynosi 990 mln euro. Łączna kwota wydana na projekty finansowane z IPARD będzie jednak wyższa, ponieważ każdy kraj będący beneficjentem również zapewnia wkład krajowy do ogólnego wsparcia z programu IPARD (krajowe finansowanie publiczne). W przypadku wielu działań do sfinansowania części kosztów projektów zobowiązani są również sami beneficjenci.
Orientacyjny przydział środków w ramach IPARD III
Przydział środków UE na programy IPARD III orientacyjnie podzielono między Albanię, Czarnogórę, Macedonię Północną, Serbię i Turcję w następujący sposób:
| 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | Ogółem | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Wszystkie kraje | 90 | 99 | 113 | 153 | 170 | 180 | 185 | 990 |
| Albania | 8 | 10 | 12 | 16 | 19 | 23 | 24 | 112 |
| Czarnogóra | 5 | 6 | 8 | 9 | 10 | 12 | 13 | 63 |
| Macedonia Północna | 7 | 8 | 12 | 15 | 17 |
18 |
20 | 97 |
| Serbia | 20 | 25 | 31 | 43 | 54 | 57 | 58 | 288 |
| Turcja | 50 | 50 | 30 | 75 | 75 | 75 | 75 | 430 |
Więcej informacji na temat całkowitych kwot przyznanych na poszczególne programy można znaleźć w krajowych programach IPARD.
Możliwe działania
Kraje będące beneficjentami IPARD łączą swoje finansowanie z konkretnymi działaniami zawartymi w ich programach IPARD III. Unijne ramy programowania IPARD III przewidują 13 różnych działań przedstawionych w porozumieniu sektorowym zawartym przez Komisją Europejską z każdym z krajów-beneficjentów IPARD.
Każdy kraj wybiera działania, które najlepiej zaspokajają jego konkretne potrzeby określone w strategiach rozwoju obszarów wiejskich i ocenie potrzeb programu oraz które przyczyniają się do realizacji odpowiednich priorytetów ram programowania IPA III. Wyniki będą oceniane na podstawie celów i wskaźników.
13 działań:
pomoc dla gospodarstw rolnych w inwestowaniu w budynki lub technologie w celu zwiększenia wydajności, konkurencyjności i poprawy zrównoważoności produkcji rolnej
pomoc dla rolników we wspólnym reagowaniu na wyzwania rynkowe i w zwiększaniu swojej siły przetargowej w zakresie produkcji i sprzedaży, w tym na rynkach lokalnych
zapewnienie, by projekty w przedsiębiorstwach przetwórstwa spożywczego spełniały unijne normy bezpieczeństwa i ochrony środowiska
wspieranie praktyk gospodarki rolnej i metod produkcji, które poprawiają stan środowiska i zasobów naturalnych oraz zapewniają łagodzenie zmiany klimatu lub przystosowanie się do niej
wspieranie lokalnych grup działania, reprezentujących różnorodnych, wielosektorowych partnerów prywatnych i publicznych, we wdrażaniu oddolnych strategii rozwoju lokalnego, co przyczynia się do poprawy sytuacji gospodarczej, społecznej, kulturalnej i środowiskowej na obszarach lokalnych
rozwój gospodarczy, społeczny i terytorialny obszarów wiejskich dzięki rozwojowi infrastruktury fizycznej, która poprawia poziom życia ludności wiejskiej i ogólną atrakcyjność obszarów wiejskich
jest narzędziem przeznaczonym dla przedsiębiorstw wiejskich i rodzinnych gospodarstw rolnych, które chcą rozwijać działalność pozarolniczą, tworząc w ten sposób nowe miejsca pracy, dywersyfikując źródła dochodów i odwracając proces wyludniania się obszarów wiejskich
przyczynienie się do poprawy umiejętności i kompetencji zawodowych osób zatrudnionych w sektorze rolnym, spożywczym i leśnym
budowanie nowoczesnej administracji publicznej na rzecz rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich dzięki wspieraniu szkoleń, analiz, monitorowania programów i budowania zdolności
wsparcie usług doradczych, które przyczynią się do poprawy efektywności gospodarczej i środowiskowej gospodarstw rolnych i mikroprzedsiębiorstw wiejskich
ułatwianie odtwarzania, utrzymywania i wzmacniania ekosystemów leśnych przy jednoczesnym stawianiu czoła wyzwaniom związanym ze zmianą klimatu
wspieranie wzrostu i rozwoju rolników i przedsiębiorstw rolno-spożywczych dzięki tworzeniu korzystnych warunków kredytowania i przyciąganiu kapitału prywatnego
poprawa wydajności, konkurencyjności i zrównoważoności produkcji rolnej dzięki zachęcaniu do szerszego i szybszego wykorzystania dostępnych innowacyjnych rozwiązań i środków.
Wdrażanie
Aby środki z IPARD mogły zostać rozdzielone między kraje będące beneficjentami, każdy kraj musi przedstawić Komisji Europejskiej do zatwierdzenia wieloletni program (program IPARD) obejmujący cały okres wdrażania IPA III. Gdy programy zostaną przyjęte, za zarządzanie nimi odpowiadają struktury utworzone w każdym z krajów będących beneficjentami. Spełniają one standardy dobrego zarządzania nowoczesnej administracji publicznej, zgodnie z systemami zarządzania i kontroli.
Podmioty zarządzające programami w poszczególnych krajach będących beneficjentami są następujące:
- struktura zarządzania składająca się z biura wsparcia krajowego urzędnika zatwierdzającego i organu rachunkowości
- instytucja zarządzająca IPARD
- agencja IPARD.
Każdy kraj będący beneficjentem wnosi wkład do budżetu programu w drodze krajowego finansowania publicznego, natomiast wkład UE jest wykorzystywany do współfinansowania środków publicznych wypłacanych beneficjentom.
Programy IPARD są wdrażane w drodze zarządzania pośredniego. Oznacza to, że Komisja powierza organom krajowym wdrażanie programów finansowanych przez UE. Aby organy te mogły uzyskać prawo do zarządzania funduszami UE, muszą najpierw otrzymać od Komisji akredytację do wdrażania funduszy. Komisja przyznaje akredytację tylko wtedy, gdy instytucje organów krajowych przedstawią dowody na to, że są w stanie zarządzać funduszami UE zgodnie z zasadami należytego zarządzania finansami UE, zapewniając ochronę interesów finansowych UE.
Proces ten zapewnia realizację programów i przekazanie funduszy beneficjentom. Jednocześnie przyczynia się to do budowania zdolności krajowych instytucji i poprawy zarządzania rozwojem obszarów wiejskich, co odpowiada innemu celowi programów IPARD, jakim jest zbliżenie administracji krajów-beneficjentów do standardów i wymogów UE.
