Geografische aanduidingen en kwaliteitsregelingen

Doel van EU-kwaliteitsregelingen

Het kwaliteitsbeleid van de EU is erop gericht de namen van specifieke producten te beschermen om hun unieke kenmerken die samenhangen met hun geografische oorsprong en met traditionele kennis, te promoten.

De naam van een product kan als “geografische aanduiding” (GA) worden erkend als er een specifiek verband is met de plaats waar het product wordt gemaakt. De bescherming als geografische aanduiding zorgt ervoor dat de consument deze producten kan herkennen en op de kwaliteit ervan kan vertrouwen, en dat producenten hun product beter in de markt kunnen zetten.

Producten die al een geografische aanduiding mogen dragen of waarvoor een aanvraag is ingediend, staan in de registers van geografische aanduidingen. De registers bevatten ook informatie over de geografische en productiespecificaties van elk product.

Geografische aanduidingen worden erkend als intellectuele eigendom en spelen als zodanig een steeds belangrijkere rol in handelsonderhandelingen tussen de EU en andere landen.

Bij andere kwaliteitsregelingen van de EU wordt de nadruk gelegd op het traditionele productieproces of op de vervaardiging van producten in gebieden met natuurlijke beperkingen, zoals bergen of eilanden.

Geografische aanduidingen

Een geografische aanduiding garandeert dat een product bepaalde kwaliteiten heeft die verband houden met het productiegebied.

Er zijn drie soorten geografische aanduidingen:

• BOB – beschermde oorsprongsbenaming (levensmiddelen en wijn)
• BGA – beschermde geografische aanduiding (levensmiddelen en wijn)
• GA – geografische aanduiding (gedistilleerde dranken).

Het EU-systeem voor geografische aanduidingen beschermt de namen van producten die afkomstig zijn uit bepaalde regio’s en die specifieke kwaliteiten of een reputatie hebben die verband houden met het productiegebied. De verschillen tussen BOB’s en BGA’s houden vooral verband met de mate waarin de grondstoffen afkomstig moeten zijn uit het gebied of het productieproces in de specifieke streek moet plaatsvinden. GA's zijn specifiek bedoeld voor gedistilleerde dranken.

Product uit de bergen

De kwaliteitsaanduiding “product uit de bergen” wordt gebruikt om de aandacht te vestigen op de specifieke kenmerken van een product dat is gemaakt in berggebieden met moeilijke natuurlijke omstandigheden.

De erkenning hiervan is een voordeel voor zowel de landbouwer als de consument. De landbouwer kan namelijk zijn product beter in de markt zetten en de consument krijgt garanties over bepaalde kenmerken van het product.

Product uit de ultraperifere gebieden van de EU

De landbouw in de ultraperifere gebieden van de EU kampt met problemen als gevolg van de afgelegen ligging en het insulaire karakter van die gebieden, met moeilijke geografische omstandigheden en een ongunstig klimaat. Om meer bekendheid te geven aan landbouwproducten uit de ultraperifere gebieden van de EU (de Franse overzeese departementen – Guadeloupe, Frans-Guyana, Réunion en Martinique – en de Azoren, Madeira en de Canarische Eilanden) is een speciaal logo ontwikkeld.

Vrijwillige certificeringsregelingen

Ook vrijwillige certificeringsregelingen op nationaal niveau of van particuliere exploitanten kunnen consumenten die een product kiezen, vertrouwen geven in de kwaliteit ervan.

Naast de EU-regelingen bestaan er heel wat particuliere en nationale voedselkwaliteitsregelingen en -logo’s, die betrekking hebben op een breed scala aan initiatieven tussen bedrijven onderling en van bedrijven voor consumenten.

De Europese Commissie heeft, in overleg met de belanghebbenden, richtsnoeren opgesteld met beste praktijken voor de werking van dergelijke regelingen.

Mededeling van de Commissie: EU-richtsnoeren betreffende de beste praktijken voor vrijwillige certificeringsregelingen voor landbouwproducten en levensmiddelen

Regelgeving inzake kwaliteitsregelingen

De Commissie heeft regelgeving vastgesteld over de toepassing van kwaliteitsregelingen:

Regelgeving inzake levensmiddelen en landbouwproducten

Regelgeving inzake wijn

Regelgeving inzake gedistilleerde dranken

Regelgeving inzake producten uit de bergen

Regelgeving inzake producten uit de ultraperifere gebieden

Op 13 mei 2024 is de nieuwe verordening inzake geografische aanduidingen voor wijn, gedistilleerde dranken en landbouwproducten, alsmede gegarandeerde traditionele specialiteiten en facultatieve kwaliteitsaanduidingen voor landbouwproducten in werking getreden.

De nieuwe verordening versterkt en verbetert het bestaande GA-systeem door:

• de invoering van één enkel rechtskader en een verkorte en vereenvoudigde registratieprocedure: de verschillende technische en procedurevoorschriften voor de drie sectoren (levensmiddelen, wijn en gedistilleerde dranken) .worden samengevoegd tot één vereenvoudigde procedure voor de registratie van GA’s.
• een betere bescherming van geografische aanduidingen als ingrediënten en online: de nieuwe regels zorgen ervoor dat GA-producten die als ingrediënt in andere producten worden verwerkt of online worden verkocht, beter worden beschermd. De nieuwe verordening versterkt ook de bescherming van GA-namen in het domeinnaamsysteem.
• de erkenning van duurzame praktijken: producenten kunne voortaan hun inspanningen voor ecologische, economische en sociale duurzaamheid valoriseren. Een producentengroepering kan besluiten om bepaalde duurzame praktijken verplicht te stellen voor hun producten. In dat geval moeten deze in het productdossier worden opgenomen. Op vrijwillige basis kunnen producenten ook een duurzaamheidsverslag opstellen dat door de Europese Commissie wordt gepubliceerd.
• inspraak voor producentengroeperingen: de EU-landen zetten een vrijwillig systeem van erkende GA-producentengroeperingen op. Om het systeem aantrekkelijker te maken, kunnen dergelijke groepen hun GA’s beheren, handhaven en ontwikkelen om hun positie in de waardeketen te versterken.

Hoe wordt een product beschermd?

In het kader van het systeem voor intellectuele-eigendomsrechten van de EU zijn als GA geregistreerde namen van producten wettelijk beschermd tegen namaak en misbruik, zowel in de EU als in landen buiten de EU waarmee een specifieke beschermingsovereenkomst is gesloten.

De bevoegde nationale autoriteiten van elke EU-lidstaat nemen voor alle kwaliteitsregelingen de nodige maatregelen om de geregistreerde namen op hun grondgebied te beschermen. Zij moeten ook de onrechtmatige productie of het onrechtmatig in de handel brengen van producten met een geregistreerde naam voorkomen of beëindigen.

Niet-Europese productnamen kunnen eveneens als GA worden geregistreerd indien het land van herkomst een bilaterale of regionale overeenkomst met de EU heeft gesloten die de wederzijdse bescherming van dergelijke namen omvat.

Er worden al namen beschermd van diverse producten (wijn, levensmiddelen en gedistilleerde dranken) die buiten de EU worden geproduceerd, bv. in Colombia of Zuid-Afrika.

Europese GA’s (aangevraagd of toegekend) zijn te vinden in de officiële EU-registers via eAmbrosia. Zowel Europese als niet-Europese aanduidingen die bij overeenkomsten beschermd zijn, staan op GIview.

Download logo’s

Verordening (EU) 2024/1143 van het Europees Parlement en de Raad van 11 april 2024 betreffende geografische aanduidingen voor wijn, gedistilleerde dranken en landbouwproducten, evenals gegarandeerde traditionele specialiteiten en facultatieve kwaliteitsaanduidingen voor landbouwproducten, tot wijziging van de Verordeningen (EU) nr. 1308/2013, (EU) 2019/787 en (EU) 2019/1753 en tot intrekking van Verordening (EU) nr. 1151/2012

Voorstel voor een verordening inzake geografische aanduidingen van de EU voor wijn, gedistilleerde dranken en landbouwproducten, en kwaliteitsregelingen voor landbouwproducten

Werkdocument van de diensten van de Commissie – Samenvatting van het effectbeoordelingsverslag over het voorstel voor een verordening inzake geografische aanduidingen van wijn, gedistilleerde dranken en landbouwproducten, en kwaliteitsregelingen

Werkdocument van de diensten van de Commissie – Effectbeoordelingsverslag over het voorstel voor een verordening inzake geografische aanduidingen van wijn, gedistilleerde dranken en landbouwproducten, en kwaliteitsregelingen