Το καθεστώς των χωρών της διεύρυνσης
Η ΕΕ έχει χορηγήσει προοπτική προσχώρησης στην ΕΕ σε επτά χώρες, σε έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και στην Τουρκία, υπό την προϋπόθεση ότι οι χώρες αυτές πληρούν τα βασικά «κριτήρια της Κοπεγχάγης» όσον αφορά τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, και διαθέτουν λειτουργούσα οικονομία της αγοράς.
Οι χώρες βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια της διαδικασίας προσχώρησης.
- Οι χώρες που πληρούν τα «κριτήρια της Κοπεγχάγης» έχουν λάβει από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το καθεστώς «υποψήφιας χώρας». Τέτοιο καθεστώς έχουν αυτή τη στιγμή η Αλβανία, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία, η Σερβία και η Τουρκία.
- Οι χώρες που δεν έχουν ακόμη αποδείξει ότι πληρούν τα κριτήρια της Κοπεγχάγης θεωρούνται «δυνάμει υποψήφιες χώρες». Τέτοιο καθεστώς έχουν αυτή τη στιγμή η Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο (η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με την επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση αριθ. 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου).
Υποψήφιες χώρες
Η Αλβανία, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία, η Σερβία και η Τουρκία είναι οι πέντε χώρες με καθεστώς υποψήφιας χώρας.
Αλβανία | Μαυροβούνιο | Βόρεια Μακεδονία | Σερβία | Τουρκία | |
---|---|---|---|---|---|
Συνολική έκταση (km2) | 28 750 | 13 812 | 25 713 | 88 407 | 783 562 |
Πληθυσμός (εκατομμύρια) | 2,8 | 0,6 | 2,1 | 7,2 | 78,7 |
Πυκνότητα πληθυσμού (km2) |
97 | 45,0 | 83,5 | 81,9 | 100,4 |
ΑΕΠ (USD) | 13 δισ. | 4,84 δισ. | 10,9 δισ. | 42,5 δισ. | 851,5 δισ. |
Κατά κεφαλήν ΑΕΠ (USD) |
4 320 | 7 782 | 5 311 | 5 900 | 10 940 |
Ποσοστό της γεωργίας στο ΑΕΠ | 22,9 | 8 | 2,9 | 7,5 | 7,5 |
Αλβανία
Η γεωργία στην Αλβανία
Η γεωργία είναι ένας από τους κύριους τομείς της αλβανικής οικονομίας, ο οποίος παράγει το 23 % περίπου του ΑΕΠ της χώρας και παρέχει απασχόληση σε περίπου 43 % του συνόλου των απασχολουμένων.
Η χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση (ΧΓΕ) είναι 1,18 εκατομμύρια εκτάρια, ήτοι το 40,5 % της συνολικής χερσαίας έκτασης της χώρας. Το ήμισυ της ΧΓΕ είναι αρόσιμη γη, το 43 % είναι μόνιμοι βοσκότοποι και το 7 % εκτάσεις με μόνιμες καλλιέργειες.
Η γεωργική παραγωγή αυξήθηκε με μέσο ρυθμό 3-3,5 % ετησίως από το 2003. Η αύξηση των αποδόσεων ήταν σημαντική για τα σταφύλια, τις πατάτες, το γάλα από βοοειδή και αίγες, τα αυγά, τα φρούτα και τις ζωοτροφές. Η παραγωγή φρούτων (συμπεριλαμβανομένων των σταφυλιών) αυξήθηκε κατά 70 % μεταξύ του 2000 και του 2008, η ζωική παραγωγή κατά 21 % και οι αροτραίες καλλιέργειες κατά 10 % (παρότι οι εκτάσεις σίτου μειώθηκαν σημαντικά). Η παραγωγή λαχανικών αυξήθηκε σημαντικά, ιδίως σε θερμοκήπια.
Τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η γεωργία στην Αλβανία είναι τα εξής:
- μετανάστευση από αγροτικές περιοχές
- πολύ περιορισμένο μέγεθος των εκμεταλλεύσεων (1,2 εκτάρια κατά μέσο όρο - σε σύγκριση με 14 εκτάρια στην ΕΕ)
- πολύ περιορισμένη προβολή των προϊόντων
- υπανάπτυκτα συστήματα άρδευσης και αποστράγγισης
- χαμηλά επίπεδα τεχνολογίας
- ανεπαρκής οργάνωση των γεωργών και χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης της μεταποιητικής βιομηχανίας.
Σχετικές πληροφορίες
Συνολική διαδικασία προσχώρησης της Αλβανίας
Εμπόριο αγροδιατροφικών προϊόντων ΕΕ - Αλβανίας
Μαυροβούνιο
Οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης με το Μαυροβούνιο ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2012, ενώ το κεφάλαιο 11 σχετικά με τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη άνοιξε τον Δεκέμβριο του 2016. Το Μαυροβούνιο πρέπει να εκπληρώσει δύο καταληκτικά κριτήρια: κατάρτιση σχεδίου εφαρμογής για τη δημιουργία ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης και ελέγχου και κατάρτιση σχεδίου εφαρμογής για τη σύσταση οργανισμού πληρωμών.
Η γεωργία στο Μαυροβούνιο
Το Μαυροβούνιο έχει έκταση 13.812 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που αντιστοιχεί στο 0,35 % της έκτασης της ΕΕ. Η γεωργική έκταση αντιπροσωπεύει το 38 % (517.000 εκτάρια) του συνόλου της επικράτειας. Καλύπτοντας μία σχετικά μικρή έκταση και επωφελούμενη από το μεσογειακό κλίμα, η γεωργία του Μαυροβουνίου είναι αρκετά διαφοροποιημένη - από την καλλιέργεια ελιάς και εσπεριδοειδών στην παράκτια περιοχή έως την πρώιμη καλλιέργεια εποχικών λαχανικών και καπνού στις κεντρικές περιοχές και την εντατική εκτροφή προβάτων στο βόρειο τμήμα της χώρας.
Το μέσο μέγεθος της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης ανά εκμετάλλευση είναι 4,6 εκτάρια, αλλά είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι το 72 % των γεωργικών εκμεταλλεύσεων έχει μέγεθος μέχρι 2 εκτάρια. Στη δομή των εκμεταλλεύσεων κυριαρχούν οι μικρές οικογενειακές εκμεταλλεύσεις, οι οποίες παράγουν κυρίως για δική τους κατανάλωση.
Η γεωργία είναι μακράν η μεγαλύτερη δραστηριότητα του αγροτικού πληθυσμού - το εισόδημα τουλάχιστον 60.000 νοικοκυριών προέρχεται εν μέρει ή εξ ολοκλήρου από τη γεωργία.
Σχετικές πληροφορίες
Συνολική διαδικασία προσχώρησης του Μαυροβουνίου
Εμπόριο αγροδιατροφικών προϊόντων ΕΕ - Μαυροβουνίου
Βόρεια Μακεδονία
Η γεωργία στη Βόρεια Μακεδονία
Η Βόρεια Μακεδονία είναι ηπειρωτική χώρα στην οποία κυριαρχεί το ορεινό τοπίο που εναλλάσσεται με μεγάλες κοιλάδες. Οι λόφοι και τα βουνά αντιπροσωπεύουν περίπου το 79 % του εδάφους, με το υπόλοιπο να αποτελείται από πεδιάδες (19 %) και από φυσικές λίμνες (2 %).
Από το συνολικό έδαφος της χώρας:
- 1.261 εκατ. εκτάρια ή το 50,1 % είναι γεωργική έκταση (καλλιεργούμενες εκτάσεις, μόνιμοι βοσκότοποι και λιβάδια, εκτάσεις που χρησιμοποιούνται για μόνιμες καλλιέργειες και λαχανόκηποι)
- το 44,3 % είναι δάση
- περίπου το 4 % είναι νερό και άλλες επιφάνειες.
Το 2013, η καλλιεργούμενη γη αντιπροσώπευε περίπου 509.000 εκτάρια ή σχεδόν το 40 % της συνολικής γεωργικής έκτασης. Από το σύνολο της καλλιεργούμενης γης, το 81 % είναι αρόσιμη γη και κήποι, το 3 % έχει οπωρώνες, το 4 % αμπελώνες, ενώ οι λειμώνες αντιπροσωπεύουν το 11 %.
Η χώρα είναι σε μεγάλο βαθμό λοφώδης και ορεινή. Ο συνδυασμός ηπειρωτικού και υπομεσογειακού κλίματος, που χαρακτηρίζεται από μεγάλης διάρκειας, ζεστά καλοκαίρια και μικρούς, σχετικά ήπιους χειμώνες, και του γόνιμου εδάφους δημιουργεί γενικά άριστες συνθήκες για την παραγωγή μιας σειράς προϊόντων διατροφής.
Η δομή του γεωργικού τομέα χαρακτηρίζεται από μικρές οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, ιδιόκτητες ή μισθωμένες, και είναι ιδιαίτερα κατακερματισμένη σε μικρά αγροτεμάχια. Γενικά, οι κρατικές εκμεταλλεύσεις είναι πολύ μεγαλύτερες.
Το μεγαλύτερο μέρος της ακαθάριστης γεωργικής παραγωγής (περίπου 70 %) προέρχεται από τη φυτική παραγωγή, με κύριους συντελεστές τον σίτο και τα λαχανικά. Οι πατάτες, οι ντομάτες και οι πιπεριές κυριαρχούν στην φυτική παραγωγή και καθιστούν τη Βόρεια Μακεδονία καθαρό εξαγωγέα μεταποιημένων λαχανικών. Άλλα σημαντικά γεωργικά προϊόντα είναι τα φρούτα, τα δημητριακά, ο καπνός και τα σταφύλια για την παραγωγή οίνου και για άμεση κατανάλωση. Η παραγωγή ζωικού κεφαλαίου είναι λιγότερο σημαντική, καθώς η εκτροφή ζώων για την παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων και η παραγωγή αγελαδινού γάλακτος κυριαρχούν σε αυτόν τον υποτομέα.
Ο γεωργικός τομέας συνεισφέρει στο ΑΕΠ σχεδόν κατά 10 % και είναι σχετικά σταθερός. Όπως και σε πολλές χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού ζει σε αγροτικές περιοχές. Επίσημα, σχεδόν το ένα πέμπτο του ενεργού πληθυσμού απασχολείται στη γεωργία. Η γεωργία ανέκαθεν συνέβαλλε στην απορρόφηση των κραδασμών που προκαλούνταν από τις κοινωνικοοικονομικές και διαρθρωτικές αλλαγές στη βιομηχανία και σε άλλους τομείς της οικονομίας.
Η βιομηχανία μεταποίησης γεωργικών ειδών διατροφής διαδραμάτιζε πάντοτε σημαντικό ρόλο στη Βόρεια Μακεδονία. Την τελευταία 10ετία της ιδιωτικοποίησης, ο κλάδος δοκιμάστηκε από πολιτικές αλλαγές και δυσκολίες στην προσαρμογή στην οικονομία της αγοράς. Τα τελευταία χρόνια η κατάσταση βελτιώθηκε με την υιοθέτηση μιας προσέγγισης περισσότερο προσανατολισμένης στην αγορά.
Σχέσεις ΕΕ-Βόρειας Μακεδονίας
Η Βόρεια Μακεδονία ήταν η πρώτη χώρα της περιοχής που υπέγραψε Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης το 2001. Η Βόρεια Μακεδονία υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση στις 22 Μαρτίου 2004. Στα τέλη του 2009, η Επιτροπή έκρινε ότι η χώρα είχε επιτύχει επαρκή βαθμό συμμόρφωσης με τα κριτήρια προσχώρησης και προέβη σε σύσταση για το άνοιγμα των διαπραγματεύσεων, την οποία επανέλαβε κατά τα έτη που ακολούθησαν.
Ως υποψήφια χώρα, η Βόρεια Μακεδονία είναι επιλέξιμη για τις πέντε συνιστώσες της βοήθειας στο πλαίσιο του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (IPA), συμπεριλαμβανομένης της συνιστώσας για την αγροτική ανάπτυξη (IPARD). Το πρόγραμμα IPARD καθορίζει λεπτομερείς στόχους για τον γεωργικό τομέα και περιγράφει τα μέτρα για την επίτευξή τους.
Σχετικές πληροφορίες
Συνολική διαδικασία προσχώρησης της Βόρειας Μακεδονίας
Εμπόριο αγροδιατροφικών προϊόντων ΕΕ - Βόρειας Μακεδονίας
Σερβία
Οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης της Σερβίας ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 2014. Οι διαπραγματεύσεις για το κεφάλαιο 11 (Γεωργία και αγροτική ανάπτυξη) δεν έχουν ακόμη ανοίξει.
Η γεωργία στη Σερβία
Η χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση της Σερβίας είναι 3,44 εκατ. εκτάρια, έκταση που αντιστοιχεί στο 43 % του συνολικού εδάφους. Η αρόσιμη γη αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο ποσοστό (73 %) ακολουθούμενη από μόνιμους βοσκότοπους και καλλιέργειες. Η γεωργία, χαρακτηριζόμενη από πλούσιους χερσαίους πόρους και ευνοϊκό κλίμα, αποτελεί ζωτικό τομέα της σερβικής οικονομίας.
Από τις 631.552 γεωργικές εκμεταλλεύσεις, σχεδόν οι μισές είναι κάτω των δύο εκταρίων και χρησιμοποιούν μόνο το 8 % της έκτασης. Το σερβικό έδαφος χαρακτηρίζεται από τις επίπεδες και πλούσιες πεδιάδες της Βοϊβοντίνας στο βόρειο τμήμα της χώρας, οι οποίες είναι κατάλληλες για γεωργικές καλλιέργειες και παραγωγή λαχανικών, καθώς και από το λοφώδες έδαφος στο κεντρικό τμήμα της χώρας και τα ψηλά βουνά στα ανατολικά, δυτικά και νότια σύνορα της χώρας, κατάλληλα για την εκτροφή προβάτων και βοοειδών και για την παραγωγή φρούτων και κρασιού.
Η Σερβία έχει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα στον τομέα της γεωργίας, χάρη στην αφθονία πολύ ποιοτικών γεωργικών εκτάσεων, στη στρατηγική της θέση, που ευνοεί το εμπόριο, καθώς και στα υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης.
Σχετικές πληροφορίες
Συνολική διαδικασία προσχώρησης της Σερβίας
Εμπόριο αγροδιατροφικών προϊόντων ΕΕ - Σερβίας
Τουρκία
Η γεωργία στην Τουρκία
Η γεωργία έχει καίρια σημασία για την Τουρκία, τόσο από κοινωνική όσο και από οικονομική άποψη. Περίπου το ήμισυ της συνολικής έκτασης της Τουρκίας είναι αφιερωμένο στη γεωργία, ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η ένταξη της Τουρκίας θα είχε ως αποτέλεσμα να προστεθούν περίπου 39 εκατομμύρια εκτάρια στη γεωργική έκταση της ΕΕ, τα οποία θα αντιπροσώπευαν το 20 % της συνολικής γεωργικής έκτασης. Το 2014, το 21 % του εργατικού δυναμικού απασχολούνταν στη γεωργία.
Η διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην Τουρκία παρουσιάζει ομοιότητες με ορισμένες από τις νέες χώρες της ΕΕ. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, στην Τουρκία υπάρχουν περίπου 3 εκατομμύρια γεωργικές εκμεταλλεύσεις (σε σύγκριση με περίπου 12 εκατομμύρια στην ΕΕ), οι περισσότερες από τις οποίες είναι οικογενειακές και απασχολούν οικογενειακό προσωπικό. Οι εκμεταλλεύσεις είναι μικρότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ (6 εκτάρια, σε σύγκριση με 13 εκτάρια στην ΕΕ).
Η γεωργία αυτάρκειας και ημιαυτάρκειας αποτελεί σημαντικό χαρακτηριστικό της τουρκικής γεωργίας. Στις εκμεταλλεύσεις αυτές η παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής είναι συνήθως χαμηλή και μόνο ένα μικρό μέρος της παραγωγής διατίθεται στην αγορά.
Στον τομέα των αροτραίων καλλιεργειών, η Τουρκία είναι σημαντικός παραγωγός. Το 2017, η παραγωγή σιτηρών στην Τουρκία (συμπεριλαμβανομένου του ρυζιού) ανήλθε σε 36 εκατ. τόνους. Η Τουρκία αποτελεί μείζονα παράγοντα στην παραγωγή καρπών με κέλυφος, ιδίως φουντουκιών, των οποίων είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας παγκοσμίως. Η Τουρκία είναι πολύ ανταγωνιστική όσον αφορά τη σχέση ποιότητας/τιμής χάρη στο κλίμα της και στο χαμηλό κόστος εργασίας.
Για τις άλλες καλλιέργειες, η Τουρκία είναι επίσης ανταγωνιστικός παραγωγός (σε όρους ΕΕ και παγκοσμίως) σε ορισμένα οσπριοειδή, όπως ρεβίθια και φακές, βαμβάκι και ορισμένες ποιότητες ζάχαρης, καπνού και ελαιολάδου. Όσον αφορά τα ζώα και τα ζωικά προϊόντα, η Τουρκία διαθέτει μια άκρως προστατευόμενη αγορά με εισαγωγικούς περιορισμούς. Η κατά κεφαλή κατανάλωση κρέατος στην Τουρκία αντιστοιχεί περίπου στο ένα πέμπτο του μέσου όρου της ΕΕ· όσον αφορά το πρόβειο κρέας, είναι υψηλότερη από ό,τι στην ΕΕ. Η κατανάλωση αγελαδινού γάλακτος είναι στο ήμισυ του επιπέδου της ΕΕ, ενώ η κατανάλωση αυγών κυμαίνεται σε ελαφρώς χαμηλότερα επίπεδα από ό, τι στην ΕΕ.
Σχετικές πληροφορίες
Συνολική διαδικασία προσχώρησης της Τουρκίας
Εμπόριο αγροδιατροφικών προϊόντων ΕΕ - Τουρκίας
Δυνάμει υποψήφιες χώρες
Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο έχουν καθεστώς «δυνάμει υποψήφιας» χώρας.
Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Κόσοβο | |
---|---|---|
Συνολική έκταση (km2) | 51 209 | 10 908 |
Πληθυσμός (εκατομμύρια) | 3,8 | 1,8 |
Πληθυσμιακή πυκνότητα (km2) | 75,1 | 165 |
ΑΕΠ (USD) | 17,3 δισ. | 7,2 δισ. |
Κατά κεφαλήν ΑΕΠ (USD) | 5 093 | 3 900 |
Ποσοστό της γεωργίας στο ΑΕΠ | 3,3 | 10 |
Βοσνία και Ερζεγοβίνη
Η γεωργία στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη
Η γεωργία είναι μία από τις σημαντικότερες οικονομικές δραστηριότητες στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Το 2016, σε συνολική έκταση 5,113 εκατομμυρίων εκταρίων, η χώρα είχε 2,2 εκατομμύρια εκτάρια γεωργικής γης, εκ των οποίων 1,6 εκατομμύρια εκτάρια ήταν αρόσιμες εκτάσεις και 600 000 εκτάρια ήταν βοσκότοποι.
Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη είναι σχετικά φτωχή σε γεωργικούς πόρους: μεγάλα τμήματα της χώρας είναι ορεινά (το 66 % του εδάφους θεωρείται ορεινό ή λοφώδες) και μόνο το 20 % (περίπου 1 εκατομμύριο εκτάρια) είναι κατάλληλο για εντατική καλλιέργεια. Η υψηλή διαθεσιμότητα βοσκοτόπων και ορεινών βοσκοτόπων υποδηλώνει δυνητικό πλεονέκτημα για την παραγωγή κτηνοτροφικών και γαλακτοκομικών προϊόντων. Οι οπωρώνες και οι αμπελώνες καλύπτουν περίπου 100 000 εκτάρια.
Η δομή του γεωργικού τομέα χαρακτηρίζεται από οικογενειακές εκμεταλλεύσεις μικρού μεγέθους, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό παράγουν για οικιακή κατανάλωση· πάνω από το 50 % των γεωργικών εκμεταλλεύσεων εκτιμάται ότι είναι μικρότερες από 3 εκτάρια.
Στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η γεωργική παραγωγή κυριαρχείται από τη φυτική παραγωγή, ενώ η κτηνοτροφική παραγωγή αντιπροσωπεύει λιγότερο από το ένα τρίτο της συνολικής παραγωγής. Τα τελευταία έτη σημειώθηκε ελαφρά αύξηση αυτού του μεριδίου λόγω της αύξησης της παραγωγής αγελαδινού γάλακτος. Από οικονομική άποψη, ο σημαντικότερος υποτομέας της γεωργίας της χώρας είναι τα λαχανικά. Αρκετά μεγάλη σημασία έχουν επίσης το νωπό αγελαδινό γάλα, ο αραβόσιτος και οι πατάτες.
Σχέσεις ΕΕ - Βοσνίας και Ερζεγοβίνης
Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη συμμετέχει στη Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης και δεσμεύεται να προβεί στις απαραίτητες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που θα οδηγήσουν σε στενότερη σχέση με την ΕΕ και σε πιθανή μελλοντική προσχώρηση.
Οι διαπραγματεύσεις για μια Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ) ξεκίνησαν τον Νοέμβριο του 2005. Στις 16 Ιουνίου 2008, υπεγράφη η ΣΣΣ, αλλά τέθηκε σε ισχύ τον Ιούνιο του 2015.
Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος χορηγός οικονομικής βοήθειας προς τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη με προενταξιακά κονδύλια ύψους 690 εκατ. ευρώ.
Σχετικές πληροφορίες
Συνολική διαδικασία προσχώρησης της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης
Εμπόριο αγροδιατροφικών προϊόντων ΕΕ - Βοσνίας και Ερζεγοβίνης
Κόσοβο*
Η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση αριθ. 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου.
Η γεωργία στο Κόσοβο
Οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις στο Κόσοβο είναι πολύ μικρές και, ως επί το πλείστον, έχουν χαρακτήρα ημιαυτάρκειας. Η μέση γη ανά οικογένεια είναι περίπου 3,2 εκτάρια, εκ των οποίων κατά μέσο όρο τα 1,6 εκτάρια είναι αρόσιμες εκτάσεις, συνήθως κατακερματισμένες σε έξι έως οκτώ αγροτεμάχια. Το 97 % των εκμεταλλεύσεων δεν υπερβαίνει τα 5 εκτάρια, ενώ κάτω του 1 % των εκμεταλλεύσεων είναι άνω των 10 εκταρίων.
Ομοίως, το μέγεθος των κοπαδιών εκτροφής είναι μικρό. Η πλειονότητα των νοικοκυριών με βοοειδή έχουν 1-3 αγελάδες. Εκτός του ότι είναι ένας από τους σημαντικότερους τομείς της οικονομίας, η γεωργία παρέχει επίσης ένα δίχτυ κοινωνικής προστασίας για μεγάλο αριθμό φτωχών και ηλικιωμένων ατόμων που εξαρτώνται από την γεωργία αυτάρκειας. Οι δαπάνες για τα τρόφιμα αντιπροσωπεύουν μεγάλο ποσοστό των συνολικών δαπανών των νοικοκυριών.