Handel in agrovoedingsmiddelen met de oostelijke ENB-landen
Het Europees nabuurschapsbeleid (ENB) regelt de betrekkingen van de EU met zestien buurlanden die in het oosten en het zuiden het dichtst aan de EU-grenzen liggen.
De ENB-landen zijn onderverdeeld in een oostelijke en een zuidelijke regio. Tot de oostelijke regio behoren Armenië, Azerbeidzjan, Belarus, Georgië, Moldavië en Oekraïne. Rusland neemt deel aan grensoverschrijdende samenwerkingsactiviteiten in het kader van het ENB, maar maakt geen deel uit van het ENB als zodanig.
Per saldo is de EU een netto-exporteur naar deze landen (met uitzondering van Oekraïne en Moldavië) met een divers scala aan producten (voer voor gezelschapsdieren, sterke dranken, kaas, oliehoudende zaden, suiker etc.). Omgekeerd voert de EU hoofdzakelijk granen, plantaardige oliën (Oekraïne, Moldavië), fruit (Moldavië, Georgië, Azerbeidzjan) en sterke dranken (Armenië) in.
Overeenkomsten met de oostelijke ENB-landen
Met de oostelijke ENB-landen zijn associatieovereenkomsten dan wel partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomsten gesloten.
Associatieovereenkomsten
Met Georgië, Moldavië en Oekraïne zijn associatieovereenkomsten gesloten. Deze overeenkomsten bevatten een handelscomponent. Ook bieden ze een kader voor een verdere aanpassing van de regelgeving van de zes landen aan de EU-normen. Met diverse onderdelen van de GLB-wetgeving en de sanitaire en fytosanitaire wetgeving geldt dit vooral voor Oekraïne.
Op 27 juni 2014 werden met Georgië, Moldavië en Oekraïne associatieovereenkomsten ondertekend die ook voorzien in een diepe en brede vrijhandelsruimte. Ze zijn inmiddels allemaal van kracht. De drie overeenkomsten bieden in deze landen een vergaande bescherming van alle geografische aanduidingen van de EU.
Partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomsten
Met Armenië en Azerbeidzjan zijn partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomsten gesloten. De EU heeft de partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomst met Belarus uit 1995 niet geratificeerd omdat het land geen respect heeft voor democratie en politieke en burgerrechten.
Landen
Armenië
De bilaterale betrekkingen worden geregeld door een brede en versterkte partnerschapsovereenkomst, die sinds juni 2018 voorlopig wordt toegepast. De overeenkomst is niet-preferentieel (d.w.z. geen tariefconcessies), maar beide partijen erkennen en beschermen de volledige lijst van beschermde geografische aanduidingen op hun grondgebied.
Op 24 november 2017 heeft de EU met Armenië een brede en versterkte partnerschapsovereenkomst zonder markttoegang ondertekend. Wel voorziet de overeenkomst in een wederzijdse bescherming van geografische aanduidingen, waarbij Armenië voor de lastige taak staat om de benamingen Cognac en Champagne uit te faseren.
De EU is een netto-exporteur van agrovoedingsproducten naar Armenië. Haar voornaamste exportproducten zijn voer voor gezelschapsdieren, zoetwaren en levende planten. Meer dan de helft van de invoer van Armeense agrovoedingsproducten bestaat uit gedistilleerde dranken (brandewijn). Daarna volgen wijn, sigaren en sigaretten.
Meer informatie
Partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomst
Azerbeidzjan
De handelsbetrekkingen tussen de EU en Azerbeidzjan berusten op een partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomst die sinds 1999 van kracht is. In 2017 openden de EU en Azerbeidzjan onderhandelingen over een nieuwe brede overeenkomst, die in een vergevorderd stadium verkeren. De overeenkomst zal een hoofdstuk over de wederzijdse erkenning en bescherming van de geografische aanduidingen van beide landen bevatten.
In 2017 startte de EU onderhandelingen met Azerbeidzjan over een herziene partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomst (de huidige dateert van 1999). Markttoegang maakt daar geen deel van uit. Wel zal de overeenkomst een hoofdstuk over geografische aanduidingen bevatten.
De EU is een netto-exporteur van agrovoedingsproducten naar Azerbeidzjan. Azerbeidzjan voert bijna uitsluitend noten uit (meer dan 90 %) terwijl de EU voornamelijk voedselbereidingen, kaas en gedistilleerde dranken uitvoert.
Meer informatie
Partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomst
Belarus
De bilaterale economische en handelsbetrekkingen zijn niet geregeld in een recente overeenkomst, maar berusten nog op de handels- en samenwerkingsovereenkomst die de Europese Gemeenschap in 1989 met de Sovjet-Unie sloot en vervolgens door Belarus werd bekrachtigd. Ook ontmoeten de EU en Belarus elkaar tweemaal per jaar in een speciale coördinatiegroep en in het kader van een handelsdialoog tussen beide landen.
De EU is een netto-exporteur van agrovoedingsproducten naar Belarus. De voornaamste exportproducten van de EU zijn groenten en fruit, levende planten en voer voor gezelschapsdieren. Ingevoerd uit Belarus worden vooral plantaardige oliën, groenten (paddenstoelen) en fruit (bessen).
Meer informatie
Georgië
De bilaterale betrekkingen op landbouwgebied tussen de EU en Georgië zijn geregeld in een associatieovereenkomst die ook voorziet in een diepe en brede vrijhandelsruimte. Deze werd op 27 juni 2014 ondertekend en is sinds 1 juli 2016 onverkort van kracht. Op grond van de overeenkomst hebben EU-agrovoedingsproducten een volledig vrije toegang tot de Georgische markt en het omgekeerde geldt voor de uitvoer van Georgië naar de EU, met uitzondering van knoflook.
De EU is een netto-exporteur van agrovoedingsproducten naar Georgië. De EU voert voornamelijk gedistilleerde dranken, suiker en voedselbereidingen uit. Ingevoerd uit Georgië worden vooral gedistilleerde dranken, hazelnoten en wijn.
In het kader van de overeenkomst erkennen en beschermen beide partijen de volledige lijst van beschermde geografische aanduidingen op hun grondgebied.
Meer informatie
Moldavië
De bilaterale betrekkingen tussen de EU en Moldavië zijn geregeld in een bilaterale associatieovereenkomst die ook voorziet in een diepe en brede vrijhandelsruimte. Deze werd op 27 juni 2014 ondertekend en is sinds 1 juli 2016 onverkort van kracht. Moldavië heeft met de inwerkingtreding van de overeenkomst de toegang tot zijn markt geliberaliseerd. Sommige tarieven moeten nog worden afgeschaft. Daarvoor gelden overgangsperioden Voor de gevoeligste producten (varkensvlees, pluimvee, zuivelproducten, verwerkte vleesproducten, suiker en zoetstoffen) zijn tariefcontingenten toegekend. Van de zijde van de EU is vanaf de datum van inwerkingtreding van de overeenkomst markttoegang verleend voor Moldavische landbouwproducten, met uitzondering van zes groente- en fruitproducten, die onder de tariefcontingenten vallen die vrijgesteld zijn van de invoerprijs (zowel de ad-valorem- als de specifieke component): knoflook, tomaten, verse tafeldruiven, verse appelen, verse pruimen, druivensap. Andere groente- en fruitproducten, die onder het invoerprijssysteem vallen, zijn vrijgesteld van de ad-valoremcomponent.
Moldavië is een netto-exporteur van agrovoedingsproducten naar de EU, met als voornaamste producten oliehoudende zaden, granen en plantaardige oliën. De EU voert hoofdzakelijk oliehoudende zaden, voer voor gezelschapsdieren, gedistilleerde dranken en varkensvlees uit.
In het kader van de overeenkomst erkennen en beschermen beide partijen de volledige lijst van beschermde geografische aanduidingen op hun grondgebied.
Meer informatie
Oekraïne
De bilaterale handel in landbouwproducten tussen de EU en Oekraïne is geregeld in een associatieovereenkomst die op 1 september 2017 in werking is getreden (de politieke en samenwerkingsregels werden al sinds november 2014 voorlopig toegepast). De associatieovereenkomst voorziet ook in een diepe en brede vrijhandelsruimte, het economische deel van de overeenkomst, dat op 27 juni 2014 werd ondertekend en sinds 1 juli 2016 onverkort van kracht is. De overeenkomst gaat verder dan andere klassieke vrijhandelsovereenkomsten omdat deze niet alleen gericht is op het openstellen van markten, maar ook op het aanpakken van concurrentieproblemen, waarbij wordt aangegeven welke stappen nodig zijn om aan EU-normen te voldoen en handel te kunnen drijven op de EU-markten. De diepe en brede vrijhandelsruimte is een vergaande overeenkomst: Oekraïne verplicht zich ertoe om zich op alle onderdelen van de overeenkomst aan te passen aan de desbetreffende EU-regelgeving, waaronder sanitaire en fytosanitaire normen en dierenwelzijnsregels.
Qua invoer van agrovoedingsmiddelen staat Oekraïne op plaats 4 en qua uitvoer op plaats 15 van de EU-ranglijst (2019). De EU voert voornamelijk sigaren en sigaretten, oliehoudende zaden en voer voor gezelschapsdieren uit naar Oekraïne. Ingevoerd uit Oekraïne worden hoofdzakelijk granen (voornamelijk maïs), plantaardige oliën en oliehoudende zaden. De EU betrekt het grootste deel van haar maïs uit Oekraïne.
Meer informatie
Rusland
De betrekkingen tussen de EU en Rusland worden geregeld in een partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomst (PSO) uit 1994, die in 1997 in werking is getreden. De onderhandelingen over vernieuwing van de PSO (de zogeheten “nieuwe overeenkomst”) gingen in 2009 van start, maar liggen op dit moment stil om politieke redenen.
Op 7 augustus 2014 kondigde Rusland een politiek verbod op de invoer van allerlei EU-landbouwproducten af in reactie op de sancties die de EU na de annexatie van de Krim had ingesteld. Het verbod geldt tot op heden. Niettemin is Rusland nog de op zes na grootste uitvoermarkt voor EU-agrovoedingsmiddelen (2019). Daarbij gaat het grotendeels om wijn en gedistilleerde dranken, zoetwaren en voer voor gezelschapsdieren. De EU voert voornamelijk perskoeken, oliehoudende zaden en plantaardige oliën in.
