Produkty objęte unijnymi przepisami dotyczącymi produkcji ekologicznej
Przepisy Unii Europejskiej dotyczące rolnictwa ekologicznego mają zastosowanie do produktów rolnych, w tym akwakultury i drożdży. Obejmują wszystkie etapy procesu produkcji, od nasion do żywności przetworzonej będącej produktem końcowym. Oznacza to, że istnieją przepisy szczegółowe mające zastosowanie do wielu różnorodnych produktów takich jak:
- nasiona i materiał rozmnożeniowy roślin, w tym sadzonki, kłącza itp., z których wyrastają rośliny lub powstają uprawy
- żywe lub nieprzetworzone produkty rolne
- pasze
- przetworzone produkty rolne przeznaczone do wykorzystania jako żywność.
Ponadto w załączniku I do rozporządzenia (UE) 2018/848 zawarto wykaz nowych produktów ściśle związanych z rolnictwem, które obecnie również wchodzą w zakres przepisów dotyczących produkcji ekologicznej. Obejmuje to sól, zatyczki z korka naturalnego, olejki eteryczne, surową bawełnę, surową wełnę i wosk pszczeli.
Z zakresu unijnych przepisów dotyczących produkcji ekologicznej wyłączono produkty rybołówstwa i myślistwa powstałe z dzikich zwierząt, ale objęto nim pozyskiwanie produktów z roślin dziko rosnących, jeżeli nie wpływa to na określone warunki siedliska przyrodniczego. Istnieją szczegółowe przepisy dotyczące upraw, zwierząt gospodarskich, przetworzonej żywności i wina, drożdży, akwakultury i innych.
Rozporządzenie (UE) 2018/848 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych
Prawodawstwo dotyczące sektora produkcji ekologicznej
Przepisy dotyczące produkcji ekologicznej
Produkcja ekologiczna oznacza przestrzeganie przepisów dotyczących rolnictwa ekologicznego. Celem tych przepisów opartych na ogólnych i szczegółowych zasadach jest promowanie ochrony środowiska, utrzymanie różnorodności biologicznej Europy i zdobycie zaufania konsumentów do produktów ekologicznych. Regulują one wszystkie obszary produkcji ekologicznej i opierają się na szeregu najważniejszych zasad, takich jak:
- zakaz stosowania GMO
- zakaz stosowania promieniowania jonizującego
- ograniczenie stosowania nawozów sztucznych, środków chwastobójczych i pestycydów
- zakaz stosowania hormonów i ograniczenie stosowania antybiotyków wyłącznie do przypadków, gdy jest to niezbędne dla zdrowia zwierząt.
W związku z tym producenci ekologiczni muszą przyjmować różne podejścia pozwalające zachować żyzność gleby oraz zdrowie zwierząt i roślin, m.in.:
- rotację upraw
- uprawę roślin wiążących azot i innych roślin na nawóz zielony, aby przywrócić żyzność gleby
- zakaz stosowania mineralnych nawozów azotowych
- w celu ograniczenia wpływu chwastów i szkodników rolnicy ekologiczni wybierają odporne odmiany i rasy oraz praktyki sprzyjające naturalnej kontroli szkodników
- wspomaganie naturalnej obrony immunologicznej zwierząt
- aby zapewnić zwierzętom zdrowie i dobrostan, producenci ekologiczni muszą zapobiegać ich nadmiernej obsadzie.
Przepisy dotyczące zwierząt gospodarskich
Hodowcy zwierząt gospodarskich zainteresowani wprowadzaniem swoich produktów na rynek jako produktów ekologicznych, również muszą spełnić szczególne warunki. Stosowne przepisy obejmują przestrzeganie wymogów dobrostanu zwierząt oraz żywienie zwierząt zgodnie z ich potrzebami żywieniowymi. Ich celem jest ochrona zdrowia zwierząt i środowiska. Pomagają również budować społeczne zaufanie, ponieważ zapewniają oddzielenie zwierząt utrzymywanych ekologicznie od innych zwierząt. Poniżej przedstawiono przykłady przepisów, które mają zastosowanie do hodowców zwierząt gospodarskich.
Przestrzeganie zasad rolnictwa ekologicznego
- Zwierzęta, które nie były chowane w gospodarstwach ekologicznych, mogą zostać wprowadzone do gospodarstw wyłącznie w celach hodowli, a następnie muszą być zgodne z przepisami szczegółowymi.
- Aby móc wprowadzać swoje produkty na rynek jako ekologiczne, rolnicy muszą podawać zwierzętom całkowicie ekologiczne pasze.
- Pasze dla zwierząt pozyskuje się przede wszystkim z gospodarstwa, w którym zwierzęta są utrzymywane, lub z gospodarstw z tego samego regionu.
- Klonowanie lub przenoszenie zarodków jest zabronione.
- Zabronione jest stosowanie stymulatorów wzrostu i syntetycznych aminokwasów.
- Ssaki w okresie ssania należy karmić naturalnym mlekiem, w miarę możliwości mlekiem matki.
- Należy stosować naturalne metody reprodukcji, jednak dozwolone jest sztuczne zapłodnienie.
- Nieekologiczne materiały paszowe pochodzenia roślinnego, materiały paszowe pochodzenia zwierzęcego i mineralnego, dodatki paszowe, niektóre produkty używane w żywieniu zwierząt oraz substancje pomocnicze w przetwórstwie można stosować wyłącznie w przypadku, gdy zostały one specjalnie dopuszczone do stosowania w produkcji ekologicznej.
Dobrostan zwierząt
- Personel zajmujący się utrzymywaniem zwierząt musi posiadać niezbędną podstawową wiedzę na temat zdrowia i potrzeb związanych z dobrostanem zwierząt oraz umiejętności w tych dziedzinach.
- Szczególną uwagę należy zwrócić na warunki w pomieszczeniach inwentarskich, praktyki hodowlane, przestrzeganie obsady zwierząt oraz minimalną powierzchnię pomieszczeń i przestrzeni otwartych.
- Należy ograniczyć liczbę zwierząt, aby zminimalizować nadmierny wypas, erozję i zanieczyszczenia powodowane przez zwierzęta lub przez rozrzucanie obornika.
- Zwierzęta powinny mieć, jeżeli jest to możliwe, dostęp do otwartej przestrzeni lub pastwisk.
- Trzymanie zwierząt na uwięzi lub ich izolowanie jest zabronione, z wyjątkiem przypadków, gdy działania takie są ograniczone czasowo i podejmowane w odniesieniu do pojedynczych zwierząt, oraz mają na celu dobrostan i bezpieczeństwo lub są konieczne z przyczyn weterynaryjnych.
- Podawanie hormonów lub podobnych substancji jest zabronione, chyba że jest to forma leczenia weterynaryjnego danego zwierzęcia.
- W przypadku choroby zwierząt w razie konieczności i przy spełnieniu rygorystycznych warunków można stosować alopatyczne weterynaryjne produkty lecznicze, w tym antybiotyki. Jest to dozwolone wyłącznie w przypadku, gdy stosowanie produktów fitoterapeutycznych, homeopatycznych i innych jest nieodpowiednie.
- Dozwolone jest stosowanie immunologicznych leków weterynaryjnych.
Przepisy dotyczące łańcucha żywnościowego
Przepisy te obejmują wszystkie etapy produkcji, przygotowania i dystrybucji (od produkcji podstawowej po przechowywanie, przetwarzanie, transport, dystrybucję i dostarczenie do konsumenta końcowego). Oznacza to, że wszystkie produkty ekologiczne w UE podlegają rygorystycznym przepisom „od pola do stołu”.
Przepisy szczegółowe dotyczące przetwarzania ekologicznej żywności i pasz obejmują następujące zasady:
- produkcja przetworzonych produktów ekologicznych jest oddzielona w czasie i przestrzeni od produkcji produktów nieekologicznych
- aby zostać oznakowane jako ekologiczne za pomocą logo produkcji ekologicznej, produkty muszą zawierać co najmniej 95 proc. ekologicznych składników rolniczych, a pozostałe 5 proc. musi spełniać surowe warunki
- jasne zasady dotyczące etykietowania oraz możliwości stosowania logo produkcji ekologicznej na produktach
- szczególne ograniczenia ilości substancji, które można dodawać do żywności i pasz oraz ograniczony wykaz zatwierdzonych dodatków i substancji pomocniczych w przetwórstwie, które można stosować w ramach produkcji ekologicznej.
Substancje dozwolone w produkcji ekologicznej
Jednym z celów produkcji ekologicznej jest ograniczenie stosowania środków zewnętrznych. Komisja Europejska musi zatwierdzić wstępnie każdą substancję wykorzystywaną w ramach rolnictwa ekologicznego do zwalczania szkodników lub chorób roślin.
Ponadto zatwierdzenie środków zewnętrznych takich jak nawozy, pestycydy i dodatki do żywności odbywa się na podstawie szczegółowych przepisów, aby jedynie substancje i mieszanki wymienione jako zatwierdzone w konkretnych przepisach mogły być stosowane podczas produkcji ekologicznej.
Żywność przetworzona wytwarzana jest głównie ze składników rolniczych (nie bierze się pod uwagę dodatków w postaci wody i soli kuchennej). Może również zawierać:
- w środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego mogą być stosowane preparaty na bazie mikroorganizmów i enzymów, minerały i pierwiastki śladowe, dodatki, substancje pomocnicze w przetwórstwie i środki aromatyzujące, witaminy, a także aminokwasy i inne mikroelementy, ale wyłącznie w przypadku, gdy zostały dopuszczone do stosowania zgodnie z przepisami dotyczącymi produkcji ekologicznej
- nie stosuje się substancji ani technik, które odtwarzają właściwości utracone w trakcie przetwarzania lub przechowywania, naprawiają skutki zaniedbań zaistniałych w trakcie przetwarzania lub w inny sposób mogą wprowadzać w błąd w kwestii prawdziwej natury produktów
- nieekologiczne składniki rolne mogą być stosowane wyłącznie, jeżeli zostały dopuszczone do stosowania w załącznikach do przepisów lub zostały wstępnie zatwierdzone przez państwo UE.
Przede wszystkim jednak wszystkie substancje dopuszczone do stosowania w ramach produkcji ekologicznej muszą być zgodne z przepisami horyzontalnymi UE, a następnie szczegółowo ocenione i zatwierdzone przez Komisję Europejską do stosowania w ramach produkcji ekologicznej.
Przepisy dotyczące wina, akwakultury i produkcji hydroponicznej
Wino
W odniesieniu do ekologicznej produkcji wina, w tym definicji technicznej wina ekologicznego, ustanowiono przepisy szczegółowe, które są spójne z celami i zasadami produkcji ekologicznej.
Wino ekologiczne musi być produkowane z ekologicznych winogron i drożdży, jednak do jego produkcji zastosowanie ma również szereg innych ograniczeń. Obejmują one:
- zakaz stosowania kwasu sorbinowego i odsiarczania
- zawartość siarczynów w winie ekologicznym nie może przekraczać ich zawartości w ich tradycyjnych odpowiednikach (w zależności od zawartości cukru resztkowego).
Akwakultura
Istnieją również przepisy szczegółowe regulujące sektor akwakultury ekologicznej. Nowe funkcje obejmują:
- rygorystyczne maksymalne gęstości obsady
- wymogi dotyczące jakości wody
- przepisy nakazujące ochronę różnorodności biologicznej i zakazujące tarła wywołanego sztucznymi hormonami
- ograniczenie do minimum czynności, aby uniknąć stresu i szkód fizycznych
- przepis nakazujący stosowanie paszy ekologicznej uzupełnionej paszą dla ryb pochodzącą z rybołówstwa zarządzanego w sposób zrównoważony
- utworzenie przepisów szczególnych dotyczących produkcji małży i wodorostów morskich.
Hydroponika i akwaponika
Unijne przepisy nie zezwalają na wprowadzanie roślin uprawianych zgodnie z hydroponiką do obrotu jako produkty ekologiczne, chyba że rośliny te w naturalnym środowisku rosną w wodzie. Wynika to z faktu, że produkcja ekologiczna jest możliwa wyłącznie w przypadku naturalnej uprawy roślin w glebie. Przepis ten ma również zastosowanie do roślin uprawianych w systemie akwaponicznym.
Ryby hodowane w systemie akwaponicznym można jednak sprzedawać jako ekologiczne, jeżeli zachowuje się zgodność z odpowiednimi przepisami dotyczącymi organicznej akwakultury.
Bazy danych ekologicznego materiału rozmnożeniowego roślin
Wszystkie rośliny wprowadzane do obrotu jako produkty ekologiczne muszą pochodzić z materiału rozmnożeniowego roślin (nasion, kłączy itp.), które również spełniają normy ekologiczne.
Rolnicy mają jednak czasem trudności ze znalezieniem odpowiednich źródeł materiału rozmnożeniowego roślin organicznych. W związku z tym kraje UE prowadzą bazy danych materiału rozmnożeniowego roślin, aby ułatwić kontakt rolników z dostawcami.
