Produkcja konopi w UE
Konopie są rośliną uprawianą w całej Europie. W ostatnich latach obszar przeznaczony pod uprawę konopi w UE znacznie wzrósł – z 19 970 hektarów (ha) w 2015 r. do 34 960 ha w 2019 r. (wzrost o 75 proc.). W tym samym okresie produkcja konopi wzrosła z 94 120 ton do 152 820 ton (wzrost o 62,4 proc.). Największym producentem jest Francja, która odpowiada za ponad 70 proc. produkcji UE, a następnie Holandia (10 proc.) i Austria (4 proc.).
Uprawa konopi przyczynia się do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu
Konopie przynoszą szereg korzyści dla środowiska.
- Składowanie dwutlenku węgla: jeden hektar konopi zapewnia sekwestrację od 9 do 15 ton CO2, podobnie jak w przypadku młodego lasu, ale wzrost konopi trwa zaledwie pięć miesięcy.
- Przerwanie cyklu chorób roślin: konopie stosowane w płodozmianie pomagają przerwać cykl chorób roślin. Ponadto ze względu na szybki wzrost roślin konopi i ich zdolność do zacienienia chwasty nie są w stanie pod nimi rosnąć.
- Zapobieganie erozji gleby: gęste liście konopi stają się naturalną pokrywą gleb, która zmniejsza straty wody i chroni gleby przed erozją. Konopie pokrywają ziemię zaledwie w trzy tygodnie po kiełkowaniu.
- Bioróżnorodność: cykl kwitnienia ma zwykle miejsce między lipcem a wrześniem, co zbiega się z brakiem produkcji pyłku z innych upraw. Konopie wytwarzają duże ilości pyłku. Zapewniają również schronienie dla ptaków, a nasiona konopi są pożywieniem dla zwierząt.
- Niskie zastosowanie pestycydów lub ich niestosowanie: konopie są podatne na niewielką liczbę szkodników ze względu na brak naturalnych drapieżników, co oznacza, że w większości przypadków można uniknąć stosowania środków owadobójczych, herbicydów i fungicydów.
Więcej informacji
Wykorzystanie konopi
1. Przemysł włókienniczy (włókno konopne)
Włókno konopne jest bardzo podobne do lnu, a zainteresowanie przemysłu tekstylnego jego wykorzystaniem wzrasta. Komisja Europejska w swoim planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym uznaje sektor włókienniczy za jeden z fundamentów transformacji w kierunku bardziej ekologicznej i zrównoważonej gospodarki i zachęca zainteresowane strony do poszukiwania nowych materiałów i nowych modeli gospodarczych. W tym celu Komisja zaproponuje kompleksową strategię UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych mającą na celu stworzenie bardziej zrównoważonego, innowacyjnego modelu gospodarki o obiegu zamkniętym.
2. Żywność i pasza (nasiona konopi)
Nasiona konopi zawierają dużo białka i znaczne ilości błonnika, witamin, kwasów tłuszczowych omega-3 i minerałów. W rezultacie obłuszczone nasiona konopi służą jako żywność dla ludzi, podczas gdy całe nasiona konopi są wykorzystywane jako pasza dla zwierząt.
3. Budownictwo (włókno konopne)
W budownictwie stosuje się trzy główne produkty na bazie konopi: beton konopny, wełna konopna i izolacja z konopnych płyt pilśniowych. Sektor budowlany odpowiada za 40 proc. zużycia energii i 36 proc. emisji gazów cieplarnianych, a 75 proc. tej energii marnuje się. Doprowadziło to do poszukiwania praktyk budowlanych i materiałów, które są neutralne pod względem emisji dwutlenku węgla lub zapewniają sekwestrację dwutlenku węgla. Beton konopny jest pochłaniaczem węgla, ponieważ ilość węgla składowanego w materiale jest wyższa niż emisje generowane podczas jego produkcji i nadal magazynuje węgiel w całym cyklu życia budynku. Poprawa efektywności energetycznej w sektorze budowlanym odegra kluczową rolę w osiągnięciu neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla do 2050 r., co jest celem określonym w Europejskim Zielonym Ładzie. Konopie mogą odegrać istotną rolę w osiągnięciu tego celu.
4. Produkcja papieru (włókno konopne)
Wykorzystanie włókna konopnego do produkcji papieru ma wiele zalet: dojrzewanie łodyg konopi trwa do pięciu miesięcy, papier konopny nie wymaga toksycznych substancji chemicznych do bielenia i można go poddać recyklingowi od siedmiu do ośmiu razy.
5. Pozostałe zastosowania
Produkty pochodzące z konopi są wykorzystywane w różnych gałęziach przemysłu i do różnych celów. Negatywny wpływ tworzyw sztucznych na środowisko skłonił producentów do poszukiwania rozwiązań alternatywnych. Konopie są dobrym rozwiązaniem ze względu na ich lekkość i trwałość. Jako substytut tworzyw sztucznych produkty pochodzące z konopi są wykorzystywane w różnych sektorach, takich jak produkcja samochodów, kolej, lotnictwo i sektor kosmiczny.
Inne zastosowania konopi obejmują kosmetyki (oleje, płyny, szampony itp.) i produkcję energii (biopaliwa). Istnieje również zainteresowanie produkcją i wprowadzaniem do obrotu wyciągów z konopi, w szczególności kannabidiolu (CBD), ze względu na jego ewentualne zastosowanie w kosmetykach, produktach zdrowotnych i żywności. Te możliwe zastosowania podlegają jednak odpowiednim wymogom UE. W listopadzie 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że wprowadzanie do obrotu legalnie wyprodukowanego CBD jest dozwolone na mocy prawa UE.
Definicja i przepisy
Konopie (Cannabis sativa Linn) są gatunkiem z rodziny Cannabaceae, w których zgodnie z przepisami wspólnej polityki rolnej (WPR) poziom tetrahydrokannabinolu (THC) jest bardzo niski. Konopie są uprawiane głównie do celów przemysłowych, a w katalogu UE zarejestrowanych jest 75 różnych odmian konopi. Ze względu na bardzo niski poziom THC konopie zgodne z przepisami WPR nie są wykorzystywane do produkcji środków odurzających.
Zgodnie z art. 189 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 cały przywóz konopi podlega obecnie wymogowi uzyskania pozwolenia na przywóz. Ponadto:
- w surowych konopiach prawdziwych objętych kodem CN 5302 10 zawartość THC nie może przekraczać 0,3 proc.
- nasionom konopi przeznaczonym do siewu musi towarzyszyć dowód, że zawartość THC w danej odmianie nie przekracza 0,2 %;
- nasiona konopi niewykorzystywane do siewu mogą być przywożone wyłącznie na podstawie zezwolenia krajów UE, a upoważnieni importerzy muszą przedstawić dowód, że nasiona są w stanie wykluczającym użycie do siewu;
- kraje UE mogą również stosować bardziej restrykcyjne przepisy zgodnie z traktatami UE i zobowiązaniami międzynarodowymi.
Wsparcie dostępne w ramach WPR
Rolnicy uprawiający konopie kwalifikują się do bezpośrednich płatności obszarowych w ramach WPR. Rolnicy muszą spełniać standardowe warunki kwalifikowalności do płatności bezpośrednich, a także dodatkowe wymogi specyficzne dla konopi, gwarantujące, że nielegalne uprawy nie otrzymają wsparcia w ramach WPR.
- Zawartość THC w uprawianej odmianie konopi musi wynosić poniżej 0,3 proc.
- Rolnicy muszą stosować kwalifikowany materiał siewny odmian wymienionych we wspólnym unijnym katalogu odmian gatunków roślin rolniczych. W katalogu tym zarejestrowano 75 różnych odmian konopi.
Kraje UE mogą podjąć decyzję o przyznaniu rolnikom uprawiającym konopie dobrowolnego wsparcia związanego z produkcją pod pewnymi warunkami. Dobrowolne wsparcie związane z produkcją konopi jest obecnie realizowane we Francji, Polsce i Rumunii.
Rolnicy produkujący konopie mogą również korzystać ze wsparcia wdrażanego za pośrednictwem działań dotyczących rozwoju obszarów wiejskich dostępnych w ramach drugiego filaru WPR. Odpowiednie rodzaje wsparcia mają na celu ułatwienia dotyczące inwestycji, budowania wiedzy, zakładania przedsiębiorstw, innowacji, organizacji łańcucha dostaw, rolnictwa ekologicznego, ochrony środowiska i działań w dziedzinie klimatu.
Komitety i grupy ekspertów
Komitet ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych odbywa regularne posiedzenia, aby omawiać kwestie, takie jak zmiany cen rynkowych czy też produkcja i wymiana handlowa w UE i z państwami trzecimi. Komitet ten wspiera również Komisję podczas przyjmowania aktów wykonawczych.
Grupa dialogu obywatelskiego ds. roślin uprawnych obejmująca sektor bawełny, lnu i konopi umożliwia Komisji prowadzenie regularnego dialogu z zainteresowanymi stronami we wszystkich kwestiach związanych z uprawami włókien, w tym konopi.
Podstawa prawna
Rozporządzenie (UE) 2021/2115 – ustanawiające przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR)
Rozporządzenie (UE) nr 1308/2013 ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 639/2014 ustanawiające wymóg stosowania kwalifikowanego materiału siewnego odmian wymienionych we wspólnym katalogu odmian gatunków roślin rolniczych
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/1237 i rozporządzenie wykonawcze (UE) 2016/1239 ustanawiające przepisy dotyczące pozwoleń na przywóz konopi
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1239 ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do systemu pozwoleń na przywóz i wywóz
Rozporządzenie Komisji (UE) 2022/1393 w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów delta-9-tetrahydrokannabinolu (Δ9-THC) w nasionach konopi i produktach z nich uzyskanych
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2022/1173 w sprawie zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli we wspólnej polityce rolnej
Dyrektywa Rady 2002/53/WE w sprawie wspólnego katalogu odmian gatunków roślin rolniczych
Dyrektywa Rady 2002/57/WE w sprawie obrotu w sprawie obrotu materiałem siewnym roślin oleistych i włóknistych
Decyzja Rady 2003/17/WE w sprawie równoważności inspekcji polowych stosowanych w państwach trzecich w uprawach nasiennych roślin uprawnych oraz w sprawie równoważności materiału siewnego wyprodukowanego w państwach trzecich