Produkcja konopi w UE
Konopie są rośliną uprawianą w całej Europie. W ostatnich latach obszar przeznaczony pod uprawę konopi na włókno w UE znacznie wzrósł – z 20,540 hektarów (ha) w 2015 r. do 33,020 ha w 2022 r. (wzrost o 60 proc.). W tym samym okresie produkcja konopi wzrosła z 97,130 ton do 179,020 ton (wzrost o 84,3 proc.). Największym producentem jest Francja, która odpowiada za ponad 60 proc. produkcji UE, a następnie są Niemcy (17 proc.) i Holandia (5 proc.) i .
Uprawa konopi przyczynia się do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu
Konopie przynoszą szereg korzyści dla środowiska.
- Składowanie dwutlenku węgla: jeden hektar konopi zapewnia sekwestrację od 9 do 15 ton CO2, podobnie jak w przypadku młodego lasu, ale wzrost konopi trwa zaledwie pięć miesięcy.
- Przerwanie cyklu chorób roślin: konopie stosowane w płodozmianie pomagają przerwać cykl chorób roślin. Ponadto ze względu na szybki wzrost roślin konopi i ich zdolność do zacienienia chwasty nie są w stanie pod nimi rosnąć.
- Zapobieganie erozji gleby: gęste liście konopi stają się naturalną pokrywą gleb, która zmniejsza straty wody i chroni gleby przed erozją. Konopie pokrywają ziemię zaledwie w trzy tygodnie po kiełkowaniu.
- Bioróżnorodność: cykl kwitnienia ma zwykle miejsce między lipcem a wrześniem, co zbiega się z brakiem produkcji pyłku z innych upraw. Konopie wytwarzają duże ilości pyłku. Zapewniają również schronienie dla ptaków, a nasiona konopi są pożywieniem dla zwierząt.
- Niskie zastosowanie pestycydów lub ich niestosowanie: konopie są podatne na niewielką liczbę szkodników ze względu na brak naturalnych drapieżników, co oznacza, że w większości przypadków można uniknąć stosowania środków owadobójczych, herbicydów i fungicydów.
Więcej informacji
Wykorzystanie konopi
1. Przemysł włókienniczy (włókno konopne)
Włókno konopne jest bardzo podobne do lnu, a zainteresowanie przemysłu tekstylnego jego wykorzystaniem wzrasta. Komisja Europejska w swoim planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym uznaje sektor włókienniczy za jeden z fundamentów transformacji w kierunku bardziej ekologicznej i zrównoważonej gospodarki i zachęca zainteresowane strony do poszukiwania nowych materiałów i nowych modeli gospodarczych. W tym celu Komisja przyjęła Strategię UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych w obiegu zamkniętym mającą na celu stworzenie bardziej zrównoważonego, innowacyjnego modelu gospodarki o obiegu zamkniętym.
2. Żywność i pasza (nasiona konopi)
Nasiona konopi zawierają dużo białka i znaczne ilości błonnika, witamin, kwasów tłuszczowych omega-3 i minerałów. W rezultacie obłuszczone nasiona konopi służą jako żywność dla ludzi, podczas gdy całe nasiona konopi są wykorzystywane jako pasza dla zwierząt.
3. Budownictwo (włókno konopne)
W budownictwie stosuje się trzy główne produkty na bazie konopi: beton konopny, wełna konopna i izolacja z konopnych płyt pilśniowych. Sektor budowlany odpowiada za 40 proc. zużycia energii i 36 proc. emisji gazów cieplarnianych, a 75 proc. tej energii marnuje się. Doprowadziło to do poszukiwania praktyk budowlanych i materiałów, które są neutralne pod względem emisji dwutlenku węgla lub zapewniają sekwestrację dwutlenku węgla. Beton konopny jest pochłaniaczem węgla, ponieważ ilość węgla składowanego w materiale jest wyższa niż emisje generowane podczas jego produkcji i nadal magazynuje węgiel w całym cyklu życia budynku. Poprawa efektywności energetycznej w sektorze budowlanym odegra kluczową rolę w osiągnięciu neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla do 2050 r., co jest celem określonym w Europejskim Zielonym Ładzie. Konopie mogą odegrać istotną rolę w osiągnięciu tego celu.
4. Produkcja papieru (włókno konopne)
Wykorzystanie włókna konopnego do produkcji papieru ma wiele zalet: dojrzewanie łodyg konopi trwa do pięciu miesięcy, papier konopny nie wymaga toksycznych substancji chemicznych do bielenia i można go poddać recyklingowi od siedmiu do ośmiu razy.
5. Pozostałe zastosowania
Produkty pochodzące z konopi są wykorzystywane w różnych gałęziach przemysłu i do różnych celów. Negatywny wpływ tworzyw sztucznych na środowisko skłonił producentów do poszukiwania rozwiązań alternatywnych. Konopie są dobrym rozwiązaniem ze względu na ich lekkość i trwałość. Jako substytut tworzyw sztucznych produkty pochodzące z konopi są wykorzystywane w różnych sektorach, takich jak produkcja samochodów, kolej, lotnictwo i sektor kosmiczny.
Inne zastosowania konopi obejmują kosmetyki (oleje, płyny, szampony itp.) i produkcję energii (biopaliwa). Istnieje również zainteresowanie produkcją i wprowadzaniem do obrotu wyciągów z konopi, w szczególności kannabidiolu (CBD), ze względu na jego ewentualne zastosowanie w kosmetykach, produktach zdrowotnych i żywności. Te możliwe zastosowania podlegają jednak odpowiednim wymogom UE. W listopadzie 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że wprowadzanie do obrotu legalnie wyprodukowanego CBD jest dozwolone na mocy prawa UE.
Definicja i przepisy
Konopie (Cannabis sativa Linn) są gatunkiem z rodziny Cannabaceae, w których zgodnie z przepisami wspólnej polityki rolnej (WPR) poziom tetrahydrokannabinolu (THC) jest bardzo niski. Konopie są uprawiane głównie do celów przemysłowych. Ze względu na bardzo niski poziom THC konopie zgodne z przepisami WPR nie są wykorzystywane do produkcji środków odurzających.
Zgodnie z art. 189 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 cały przywóz konopi podlega wymogowi uzyskania pozwolenia na przywóz. Ponadto:
- w surowych konopiach prawdziwych objętych kodem CN 5302 10 zawartość THC nie może przekraczać 0,3 proc.
- nasionom konopi przeznaczonym do siewu musi towarzyszyć dowód, że zawartość THC w danej odmianie nie przekracza 0,3 %
- nasiona konopi niewykorzystywane do siewu mogą być przywożone wyłącznie na podstawie zezwolenia krajów UE, a upoważnieni importerzy muszą przedstawić dowód, że nasiona są w stanie wykluczającym użycie do siewu
- kraje UE mogą również stosować bardziej restrykcyjne przepisy zgodnie z traktatami UE i zobowiązaniami międzynarodowymi.
Wsparcie dostępne w ramach WPR
Rolnicy uprawiający konopie kwalifikują się do bezpośrednich płatności obszarowych w ramach WPR. Rolnicy muszą spełniać standardowe warunki kwalifikowalności do płatności bezpośrednich, a także dodatkowe wymogi specyficzne dla konopi, gwarantujące, że nielegalne uprawy nie otrzymają wsparcia w ramach WPR.
- Zawartość THC w uprawianej odmianie konopi musi wynosić poniżej 0,3 proc.
- Rolnicy muszą stosować kwalifikowany materiał siewny odmian wymienionych we wspólnym unijnym katalogu odmian gatunków roślin rolniczych. W 2024 r. w katalogu tym zarejestrowanych jest 116 odmian konopi.
W ramach swoich planów strategicznych WPR kraje UE mogą podjąć decyzję o przyznaniu rolnikom uprawiającym konopie wsparcia związanego z produkcją pod pewnymi warunkami. Wsparcie związane z produkcją konopi jest obecnie realizowane we Francji, Polsce i Rumunii. Niektóre schematy na rzecz klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt (ekoschematy), jakie państwa UE uwzględniły w swoich planach strategicznych, mogą również oferować dodatkowe źródło dochodów rolnikom uprawiającym konopie.
Rolnicy produkujący konopie mogą również korzystać ze wsparcia wdrażanego za pośrednictwem działań dotyczących rozwoju obszarów wiejskich. Odpowiednie rodzaje wsparcia mają na celu ułatwienia dotyczące inwestycji, budowania wiedzy, zakładania przedsiębiorstw, innowacji, organizacji łańcucha dostaw, rolnictwa ekologicznego, ochrony środowiska i działań w dziedzinie klimatu.
Wsparcie poprzez interwencje sektorowe jest również dostępne dla konopi. Do tej pory żaden kraj UE nie podjął decyzji o włączeniu tej możliwości do swoich planów strategicznych.
Komitety i grupy ekspertów
Komitet ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych odbywa regularne posiedzenia, aby omawiać kwestie, takie jak zmiany cen rynkowych czy też produkcja i wymiana handlowa w UE i z państwami trzecimi. Komitet ten wspiera również Komisję podczas przyjmowania aktów wykonawczych.
Grupa dialogu obywatelskiego ds. rynków rolnych umożliwia Komisji prowadzenie regularnego dialogu z zainteresowanymi stronami we wszystkich kwestiach związanych z uprawami włókien, w tym konopi.
Podstawa prawna
Rozporządzenie (UE) 2021/2115 ustanawiające przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR)
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2022/126 ustanawiające dodatkowe przepisy dotyczące powierzchni uprawy konopi kwalifikującej się do objęcia płatnością bezpośrednią, kontroli THC na polu i konopi uprawianych jako międzyplon
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2022/1173 w sprawie zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli we wspólnej polityce rolnej
Rozporządzenie (UE) nr 1308/2013 ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/1237 i rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1239 ustanawiające przepisy dotyczące pozwoleń na przywóz konopi
Dyrektywa Rady 2002/53/WE w sprawie wspólnego katalogu odmian gatunków roślin rolniczych
Dyrektywa Rady 2002/57/WE w sprawie obrotu w sprawie obrotu materiałem siewnym roślin oleistych i włóknistych
Decyzja Rady 2003/17/WE w sprawie równoważności inspekcji polowych stosowanych w państwach trzecich w uprawach nasiennych roślin uprawnych oraz w sprawie równoważności materiału siewnego wyprodukowanego w państwach trzecich
Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/915 w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów delta-9-tetrahydrokannabinolu (Δ9-THC) w nasionach konopi i produktach z nich uzyskanych