Informacje ogólne
Bawełna to roślina uprawna wykorzystywana głównie do produkcji włókna. Nasiona bawełny, uzyskiwane po jej odziarnieniu, są stosowane do produkcji oleju do spożycia przez ludzi oraz wytłoczyn będących materiałem paszowym.
Obecnie bawełnę uprawia się jedynie w trzech państwach UE na powierzchni około 320 000 ha. Głównym producentem bawełny jest Grecja, w której znajduje się 80 proc. powierzchni uprawnej, drugim producentem jest Hiszpania (zwłaszcza w regionie Andaluzji), której uprawy stanowią 20 proc. Bułgaria produkuje bawełnę na obszarze o powierzchni poniżej 1 000 ha.
Chociaż uprawa bawełny stanowi mniej niż 0,2 proc. wartości europejskiej produkcji rolnej, ma ona duże znaczenie regionalne w dwóch głównych krajach UE będących producentami.
W 2018 r. wielkość produkcji bawełny szacowano na 340 000 t, co stanowi tylko 1 proc. produkcji bawełny na świecie.
Import do UE odziarnionej bawełny obniżył się znacznie w ciągu ostatnich dziesięciu lat: w 2002 r. było to 870 000 t, natomiast w ostatnich pięciu latach średnio 130 000 t. W tym samym okresie eksport unijny utrzymywał się mniej więcej na tym samym poziomie, oscylując wokół 250 000 t rocznie.
Unijny rynek jest całkowicie otwarty – nie ma ceł przywozowych ani subsydiów wywozowych w odniesieniu do bawełny.
Unijna polityka w zakresie bawełny
System pomocy na rzecz bawełny został wprowadzony w 1981 r. wraz z przystąpieniem do Wspólnoty Europejskiej Grecji. Od tego czasu europejska polityka w zakresie bawełny była wielokrotnie reformowana, po raz ostatni w 2006 r.
Obecny system ma za zadanie propagować konkurencyjny i zrównoważony sektor bawełny, oparty na zasadach rynkowych, a równocześnie honorować zobowiązania prawne w zakresie wspierania „produkcji bawełny w regionach Wspólnoty, gdzie ma ona istotne znaczenie dla gospodarki rolnej”.
Tak jak wszyscy inni rolnicy, producenci bawełny są uprawnieni do otrzymywania niezwiązanego z wielkością produkcji wsparcia dochodów (zgodnie z tzw. zasadą wzajemnej zgodności), jeśli przestrzegają rygorystycznych standardów ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt i bezpieczeństwa żywności.
Ponadto UE oferuje pewne płatności specyficzne w odniesieniu do bawełny, ograniczone do danego obszaru bazowego w państwie członkowskim. Aby kwalifikować się do tych płatności, rolnicy muszą uprawiać bawełnę wyłącznie na gruntach zatwierdzonych przez państwo UE, korzystać z dozwolonych odmian nasion, a zebrana bawełna musi mieć określoną minimalną jakość. Płatności te mają pozwolić uniknąć ryzyka zakłóceń produkcji w regionach produkcji bawełny.
Rocznie do wsparcia związanego z produkcją kwalifikuje się maksymalnie uprawy o powierzchni 302 000 ha. 250 000 ha tej powierzchni znajduje się w Grecji, a 48 000 ha w Hiszpanii.
W celu zwiększenia rentowności unijnego sektora bawełny w 2009 r. uruchomiono program restrukturyzacji, w ramach którego można uzyskać wsparcie na demontaż instalacji odziarniających, inwestycje w branży odziarniania bawełny, udział rolników w systemach jakości bawełny itp.
Te cztero- lub ośmioletnie programy restrukturyzacyjne mogły być prowadzone bez możliwości ich przedłużenia. Środki dostępne z programów czteroletnich zostały włączone do dostępnych unijnych funduszy na działania w ramach rozwoju obszarów wiejskich od 2014 r. Środki dostępne na programy ośmioletnie zostały włączone do krajowych pułapów na rzecz wsparcia dochodu od 2017 r.
Podstawy prawne
W odniesieniu do sektora bawełny przyjęto prawodawstwo, w tym rozporządzenie (UE) 1307/2013 ustanawiające przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej.
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2017/1185 ustanawia zasady stosowania rozporządzeń (UE) nr 1307/2013 i (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do przekazywanych Komisji powiadomień o informacjach i dokumentach oraz zmieniające i uchylające niektóre rozporządzenia Komisji.
Monitorowanie rynku
Sytuacja na rynku bawełny jest monitorowana w perspektywie długoterminowej, a monitorowanie to dotyczy ewolucji produkcji, konsumpcji i zapasów, jak również plonów bawełny w UE, importu i eksportu.
Badania
W lipcu 2014 r. opublikowano ocenę wspólnej polityki rolnej w odniesieniu do sektora bawełny, której zadaniem było określenie wpływu środków wdrożonych po reformie z 2006 r. Analizą objęto trzy państwa producenckie – Grecję, Hiszpanię i Bułgarię.
Najważniejsze wnioski dotyczyły skutków w odniesieniu do następujących aspektów:
- produkcja bawełny nieodziarnionej
- dochód i gospodarka regionalna
- struktury ekonomiczne
- struktury produkcji
- sektor niższego szczebla
- środowisko
- wydajność, przydatność i spójność.