Przejdź do treści głównej
Agriculture and rural development

Agencje płatnicze WPR

Agencje płatnicze dopilnowują, aby płatności w ramach funduszy wspólnej polityki rolnej były realizowane legalnie, prawidłowo i były właściwie rozliczane pod nadzorem Komisji Europejskiej i krajów UE.

Rola agencji płatniczych

Agencje płatnicze to jednostki lub organy krajów UE oraz, w stosownych przypadkach, ich regionów odpowiedzialne za zarządzanie wydatkami i kontrolę wydatków w ramach dwóch funduszy wspólnej polityki rolnej (WPR) – Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).

Obowiązkiem agencji płatniczych jest realizowanie płatności na rzecz beneficjentów oraz zagwarantowanie w zadowalającym stopniu, że:

  • wniosek o płatność jest zatwierdzany dopiero po przeprowadzeniu wystarczających kontroli w celu sprawdzenia, czy jest on zgodny z przepisami UE1
  • płatności są poprawnie i w pełni udokumentowane w sprawozdaniach finansowych
  • wymagane dokumenty zostały przedłożone z zachowaniem terminów i zgodnie z przepisami UE.

Zgodnie z zasadą zarządzania dzielonego agencje płatnicze realizują płatności pod nadzorem Komisji. W ramach procesu zapewniania jakości Komisja i jednostki certyfikujące sprawdzają i nadzorują wszystkie elementy systemów zarządzania i kontroli wdrożonych przez agencje płatności.

1W tym, w stosownych przypadkach, z przepisami zawartymi w planie strategicznym WPR.

Realizacja płatności

Agencja płatnicza może wprawdzie oddelegować część zadań do wyznaczonych organów, ale płatności muszą być realizowane bezpośrednio przez nią.

Na proces ten składają się następujące etapy:

  • rolnicy i inni potencjalni beneficjenci składają wnioski o pomoc z budżetu WPR, wykorzystując do tego odpowiednie informacje i platformy internetowe obsługiwane przez krajowych administratorów
  • agencja płatnicza po przeprowadzeniu kontroli wypłaca kwoty należne beneficjentom i zgłasza je Komisji
  • następnie Komisja zwraca odpowiednie środki krajom UE – raz w miesiącu w przypadku EFRG i raz na kwartał w przypadku EFRROW
  • agencje płatnicze odnotowują wszystkie wydatki w rocznych sprawozdaniach finansowych, a następnie wydatki te poddawane są kontrolom i audytom w ramach procesu rozliczania finansowego.

Akredytacja agencji płatniczych

Jeśli agencja płatnicza spełnia określone minimalne kryteria wyznaczone na poziomie Unii, kraje UE przyznają jej akredytację za pośrednictwem krajowego ministerstwa. Kraje UE mogą określić dodatkowe kryteria akredytacji, ale muszą one być zgodne z kryteriami ustanowionymi przez Komisję, które są oparte na ramach COSO i obejmują następujące elementy:

  • środowisko wewnętrzne
  • działania kontrolne
  • informacja i komunikacja
  • czynności w zakresie monitorowania.

Organy krajowe powinni stale nadzorować działania agencji płatniczej, korzystając przy tym z opinii i sprawozdań przygotowanych przez jednostkę certyfikującą i inne podmioty. Jeżeli agencja uchybi kryteriom akredytacji, kraje UE muszą podjąć działania, aby zaradzić tym niedociągnięciom. Mogą one polegać na objęciu agencji okresem próbnym lub cofnięciu akredytacji. Jeżeli kraj UE nie wdroży odpowiednich środków, Komisja może nałożyć korekty finansowe.

Kraj UE może akredytować jedną krajową agencję płatniczą lub kilka regionalnych agencji płatniczych. W przypadku akredytacji więcej niż jednej agencji płatniczej należy utworzyć jednostkę koordynującą, która będzie nadzorować, czy przepisy UE są jednolicie stosowane. Będzie ona również pośredniczyć w kontaktach z Komisją, przede wszystkim przekazywać roczne sprawozdanie z realizacji celów.

Deklaracja zarządcza

Zgodnie z kryteriami akredytacji struktura organizacyjna oraz systemy kontroli wewnętrznej agencji płatniczych muszą spełniać szereg zasad dotyczących kontroli wewnętrznej, które ustaliła Komisja.

Agencje płatnicze prowadzą staranną i dokładną ewidencję działań w trakcie roku budżetowego, którą przedstawiają Komisji do 15 lutego następnego roku. Prezes agencji płatniczej musi dostarczyć:

  • roczne sprawozdania finansowe: kompletne, dokładne i zgodne z prawdą sprawozdania dotyczące wydatków poniesionych z tytułu wykonywania zadań powierzonych agencji płatniczej wraz z informacjami potrzebnymi Komisji do ich rozliczenia
  • roczne sprawozdanie z realizacji celów zawierające najważniejsze informacje jakościowe i ilościowe dotyczące wdrażania planu strategicznego WPR oraz dowody na to, że wydatki przeprowadzono zgodnie z art. 37 rozporządzenia (UE) 2021/2116
  • roczne podsumowanie końcowych sprawozdań z audytu oraz przeprowadzonych kontroli
  • deklarację zarządczą dotyczącą kompletności, dokładności i prawdziwości sprawozdań i informacji, a także prawidłowego funkcjonowania działających systemów zarządzania.

Jeżeli w kraju UE akredytację posiada więcej niż jedna agencja, roczne sprawozdanie z realizacji celów dostarcza jednostka koordynująca, która dołącza do zgłoszenia deklarację zarządczą dotyczącą sporządzenia całego sprawozdania.

Dokładność tych sprawozdań jest później weryfikowana przez jednostkę certyfikującą, a następnie przez Komisję w ramach procedury rozliczania rachunków.

Ochrona interesów finansowych Unii

Ochrona interesów finansowych Unii ma fundamentalne znaczenie, a kraje UE są do niej zobowiązane na podstawie art. 59 rozporządzenia (UE) 2021/2116.

Ich obowiązkiem jest przyjmowanie wszystkich przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych oraz podejmowanie innych środków niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony.

Cel ten realizowany jest poprzez:

  • kontrolę legalności i prawidłowości operacji finansowanych z EFRG i EFRROW
  • skuteczne zapobieganie nadużyciom finansowym, polegające na zapobieganiu nieprawidłowościom i nadużyciom finansowym oraz ich wykrywaniu i korygowaniu
  • skuteczne, proporcjonalne oraz odstraszające kary zgodnie z prawem Unii i prawem krajowym
  • odzyskiwanie nienależnych płatności.

Kraje UE zapewniają właściwą ochronę interesów finansowych Unii również poprzez ustanowienie skutecznych i prawidłowo działających systemów zarządzania i kontroli.

Kontrole

Agencje płatnicze stosują surowy system kontroli dla każdego systemu wsparcia finansowanego z EFRG i EFRROW, aby zapewnić ich zgodność z przepisami.

Systemy zarządzania i kontroli przeznaczone dla konkretnych systemów wsparcia mają pewne cechy wspólne, ale kierują się także zasadami szczególnymi, dopasowanymi do właściwości danego systemu. Ogólnie rzecz biorąc, zapewniają one systematyczne kontrole skupiające się m.in. na obszarach, na których ryzyko wystąpienia błędów jest najwyższe.

Agencje płatnicze zarządzają większością płatności i kontroli za pośrednictwem zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli (IACS) – wzajemnie połączonej sieci baz danych wykorzystywanej do oceny wniosków i śledzenia płatności. W roku budżetowym 2022 w systemie IACS obsłużono 79,7 proc. wszystkich wydatków w ramach WPR. Do celów interwencji IACS kraje UE muszą ustanowić system kontroli i kar oraz przeprowadzać co roku kontrole administracyjne dotyczące wniosków o przyznanie pomocy oraz wniosków o płatność, aby weryfikować ich legalność i prawidłowość. Uzupełnieniem takich kontroli muszą być kontrole na miejscu, które mogą być przeprowadzane zdalnie przy użyciu odpowiedniej technologii.

W przypadku wydatków obsługiwanych w systemie IACS do celów automatycznych kontroli krzyżowych wykorzystuje się ponadto informacje zawarte w informatycznych bazach danych.

Zarówno kontrole przeprowadzane zdalnie, jak i kontrole na miejscu pozwalają ustalić, czy beneficjenci przestrzegają wszystkich obowiązujących przepisów. Terminy przeprowadzanych kontroli często wyznacza naturalny rytm działalności rolniczej. Na przykład wiele kontroli na miejscu, mających na celu zweryfikowanie kryteriów uprawniających do otrzymania środków, może odbyć się wyłącznie w określonych okresach roku. Środki obsługiwane poza IACS również mogą być poddawane kontrolom po zrealizowaniu płatności (kontrole ex post). Przeprowadza je konkretny organ kontrolny (w przypadku EFRG) lub sama agencja płatnicza (w przypadku EFRROW).

W przypadku wykrycia po stronie beneficjenta poważnych niezgodności z przepisami stosuje się odstraszające kary.

System monitorowania obszarów (AMS)

System monitorowania obszarów (AMS) jest obowiązkowym elementem zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli. Jest to procedura, w ramach której działalność rolnicza i związane z nią praktyki na użytkach rolnych są poddawane regularnej i systematycznej obserwacji, monitorowaniu i ocenie na podstawie danych satelitarnych.

Od 1 stycznia 2023 r. kraje UE muszą posiadać obowiązkowy system monitorowania obszarów (AMS), który obejmie interwencje obszarowe w celu zapobiegania błędom oraz oceny skuteczności polityki w zakresie działalności rolniczej. Obowiązkiem krajów UE jest przeprowadzanie rocznej oceny jakości AMS oraz wdrażanie odpowiednich działań zaradczych tam, gdzie stwierdzono niedociągnięcia.

Podstawa prawna

Rozporządzenie (UE) 2021/2116 w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej [Artykuł 9]

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2022/128 określające przepisy dotyczące stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2116 w odniesieniu do agencji płatniczych i innych organów, zarządzania finansami, rozliczania rachunków, kontroli, zabezpieczeń i przejrzystości

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2022/127 uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2116 o przepisy dotyczące agencji płatniczych i innych organów, zarządzania finansami, rozliczania rachunków, zabezpieczeń oraz stosowania euro

Wydarzenia