Η Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση της μετάβασης προς ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων και στην ενίσχυση των προσπαθειών που καταβάλλουν οι Ευρωπαίοι γεωργοί για να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα και την προστασία του περιβάλλοντος.
Τα οικολογικά προγράμματα αποτελούν ένα νέο μέσο της ΚΓΠ για τη στήριξη αυτής της μετάβασης. Οι χώρες της ΕΕ προβλέπουν οικολογικά προγράμματα στα στρατηγικά τους σχέδια για την ΚΓΠ. Η Επιτροπή αξιολόγησε και ενέκρινε τα μέτρα αυτά ως βασικά εργαλεία για την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας από την ΚΓΠ.
Τα οικολογικά προγράμματα με μια ματιά
Οι γεωργικές πρακτικές που θα μπορούσαν να στηριχθούν στο πλαίσιο οικολογικών προγραμμάτων πρέπει να πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
- να καλύπτουν δραστηριότητες που σχετίζονται με το κλίμα, το περιβάλλον, την καλή διαβίωση των ζώων και τη μικροβιακή αντοχή·
- να καθορίζονται με βάση τις ανάγκες και τις προτεραιότητες που προσδιορίζονται σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο·
- το επίπεδο φιλοδοξίας τους πρέπει να υπερβαίνει τις απαιτήσεις και τις υποχρεώσεις που καθορίζονται στο βασικό σενάριο (συμπεριλαμβανομένης της αιρεσιμότητας)·
- πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ.
Στόχοι της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ
Μείωση κατά 50 % της συνολικής χρήσης και επικινδυνότητας των χημικών φυτοφαρμάκων και μείωση κατά 50 % της χρήσης των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων έως το 2030
Επίτευξη γεωργικής γης υπό βιολογική γεωργία της ΕΕ σε ποσοστό τουλάχιστον 25 % και σημαντική αύξηση της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας έως το 2030
Μείωση των πωλήσεων αντιμικροβιακών φαρμάκων για τα εκτρεφόμενα ζώα και τις υδατοκαλλιέργειες κατά 50 % έως το 2030
Μείωση της απώλειας θρεπτικών ουσιών κατά τουλάχιστον 50 %, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι δεν υποβαθμίζεται η γονιμότητα του εδάφους· Με τον τρόπο αυτό θα μειωθεί η χρήση λιπασμάτων τουλάχιστον κατά 20 % έως το 2030.
Τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ θέτουν σε εφαρμογή ενισχυμένες προϋποθέσεις, οικολογικά προγράμματα, γεωργικές συμβουλευτικές υπηρεσίες, καθώς και γεωργοπεριβαλλοντικά και κλιματικά μέτρα και επενδύσεις για την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας, ιδίως εκείνων που απορρέουν από τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, και για την εκπλήρωση των ειδικών στόχων της ΚΓΠ για το κλίμα και το περιβάλλον.
Ειδικοί στόχοι της ΚΓΠ
Συμβολή στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν, καθώς και στη βιώσιμη ενέργεια
Προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και της αποτελεσματικής διαχείρισης των φυσικών πόρων, όπως το νερό, το έδαφος και ο αέρας
Συμβολή στην προστασία της βιοποικιλότητας, ενίσχυση των υπηρεσιών οικοσυστήματος και διατήρηση οικοτόπων και τοπίων
Βελτίωση της καλής μεταχείρισης των ζώων και αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής
Δράσεις στο πλαίσιο των στρατηγικών σχεδίων της ΚΓΠ
Τα μέτρα των χωρών της ΕΕ που περιγράφονται λεπτομερώς στα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ καλύπτουν διάφορους τομείς του περιβάλλοντος, της κλιματικής αλλαγής και των δράσεων για την καλή διαβίωση των ζώων, οι οποίοι είναι οι εξής:
α) Μετριασμός της κλιματικής αλλαγής, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από γεωργικές πρακτικές, καθώς και διατήρηση των υφιστάμενων δεξαμενών άνθρακα και ενίσχυση της δέσμευσης του άνθρακα
β) Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από γεωργικές πρακτικές, καθώς και διατήρηση των υφιστάμενων δεξαμενών άνθρακα και ενίσχυση της δέσμευσης του άνθρακα
γ) Προστασία ή βελτίωση της ποιότητας των υδάτων και μείωση της πίεσης στους υδάτινους πόρους,
δ) Πρόληψη της υποβάθμισης του εδάφους, αποκατάσταση του εδάφους, βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους και της διαχείρισης των θρεπτικών στοιχείων
ε) Προστασία της βιοποικιλότητας και διατήρηση ή αποκατάσταση οικοτόπων ή ειδών, συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης και της δημιουργίας χαρακτηριστικών τοπίου ή μη παραγωγικών εκτάσεων
στ) Δράσεις για βιώσιμη και μειωμένη χρήση φυτοφαρμάκων
ζ) Δράσεις για τη βελτίωση της διαβίωσης των ζώων ή την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής
Τα στρατηγικά σχέδια των χωρών της ΕΕ για την ΚΓΠ συνδυάζουν ευρύ φάσμα στοχευμένων παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών τους και την επίτευξη απτών αποτελεσμάτων σχετικά με τους στόχους σε επίπεδο ΕΕ, και παράλληλα συμβάλλουν στην Πράσινη Συμφωνία.
Τα σχέδια πρέπει να συμβάλλουν στη νομοθεσία και στις δεσμεύσεις της ΕΕ για το κλίμα και το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που καθορίζονται στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και στη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, και να συνάδουν με αυτές.
Παραδείγματα γεωργικών πρακτικών
Οι πληροφορίες που παρέχονται σχετικά με τις γεωργικές πρακτικές που θα μπορούσαν να στηρίξουν τα οικολογικά προγράμματα, παρέχουν στους γεωργούς, στους διοικητικούς υπαλλήλους, στους επιστήμονες, στα ενδιαφερόμενα μέρη και στο κοινό την ευκαιρία να μάθουν περισσότερα για τα οικολογικά προγράμματα και να μοιραστούν την εμπειρία τους. Ο κατάλογος αυτός καταρτίστηκε μετά από διεξοδική συζήτηση με εμπειρογνώμονες.
Οι ακόλουθες πρακτικές αντιστοιχούν σε δράσεις στο πλαίσιο των στρατηγικών σχεδίων της ΚΓΠ που καλύπτουν τους τομείς του περιβάλλοντος, της κλιματικής αλλαγής και της καλής μεταχείρισης των ζώων, που απαριθμούνται ανωτέρω.
Πρακτικές που έχουν καθιερωθεί στα εργαλεία χάραξης πολιτικής της ΕΕ
- Πρακτικές βιολογικής γεωργίας, όπως ορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2018/848 (β, γ, δ, στ, ζ)
- Μετατροπή σε βιολογική γεωργία (β, γ, δ, στ, ζ)
- Διατήρηση της βιολογικής γεωργίας (β, γ, δ, στ, ζ)
- Ολοκληρωμένες πρακτικές διαχείρισης επιβλαβών οργανισμών, όπως ορίζονται στην οδηγία για την ορθολογική χρήση (β, γ, δ, ε, στ) και περιλαμβάνουν:
- Ζώνες ανάσχεσης με πρακτικές διαχείρισης και χωρίς φυτοφάρμακα (γ, ε, στ)
- Μηχανική καταπολέμηση ζιζανίων (γ, ε, στ)
- Αυξημένη χρήση ανθεκτικών και ανθεκτικών στους επιβλαβείς οργανισμούς ποικιλιών και ειδών (β)
- Γη υπό αγρανάπαυση με σύνθεση ειδών για σκοπούς βιοποικιλότητας (γ, ε, στ)
Άλλες πρακτικές
- Αμειψισπορά με καλλιέργειες ψυχανθών (α, β, δ, στ)
- Μεικτή καλλιέργεια — πολυκαλλιέργεια (β, δ, ε, στ)
- Καλλιέργεια κάλυψης μεταξύ σειρών δένδρων σε μόνιμες καλλιέργειες — οπωρώνες, αμπελώνες, ελαιόδεντρα — σε βαθμό που υπερβαίνει τις προϋποθέσεις (α, γ, δ, ε, στ)
- Χειμερινή εδαφοκάλυψη και εμβόλιμες καλλιέργειες σε βαθμό που υπερβαίνει τις προϋποθέσεις (α, β, γ, δ)
- Σύστημα κτηνοτροφίας χαμηλής έντασης με βάση τη βόσκηση (α, γ, δ, ζ)
- Χρήση καλλιεργειών/φυτικών ποικιλιών πιο ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή (β, γ, ε, στ)
- Μεικτά είδη/ποικιλόμορφοι μόνιμοι βοσκότοποι για σκοπούς βιοποικιλότητας (επικονίαση, πτηνά, ζωοτροφές θηραμάτων) (γ, δ, ε, στ)
- Βελτιωμένη καλλιέργεια ρυζιού για τη μείωση των εκπομπών μεθανίου (π.χ. εναλλαγή υγρών και ξηρών τεχνικών) (α)
- Πρακτικές και πρότυπα όπως ορίζονται στους κανόνες για τη βιολογική γεωργία (β, γ, δ, στ)
- Σχέδια σίτισης: καταλληλότητα και πρόσβαση σε ζωοτροφές και νερό, αναλύσεις ποιότητας ζωοτροφών και νερού (π.χ. για μικροτοξίνες), βελτιστοποιημένες στρατηγικές ζωοτροφών (ζ)
- Ευνοϊκές συνθήκες στέγασης: αύξηση του διαθέσιμου χώρου ανά ζώο, βελτίωση του δαπέδου (π.χ. στρωμνή από άχυρο που παρέχεται σε καθημερινή βάση), ελεύθερος τοκετός, παροχή εμπλουτισμένου περιβάλλοντος (π.χ. σκάψιμο με το ρύγχος για τους χοίρους, κούρνιασμα, υλικά εμφώλευσης, κ.λπ.), σκίαση/ψεκαστήρες/αερισμός για την αντιμετώπιση της θερμικής καταπόνησης (β, ζ)
- Πρακτικές και πρότυπα όπως ορίζονται στους κανόνες για τη βιολογική γεωργία (ζ)
- Πρακτικές που αυξάνουν την ανθεκτικότητα, τη γονιμότητα, τη μακροβιότητα και την προσαρμοστικότητα των ζώων, π.χ. διάρκεια ζωής των αγελάδων γαλακτοπαραγωγής· αναπαραγωγή ζώων με χαμηλότερες εκπομπές, προώθηση της γενετικής ποικιλότητας και της ανθεκτικότητας (α, β, ζ)
- πρόληψη και σχέδια ελέγχων για την υγεία των ζώων: συνολικό σχέδιο για τη μείωση του κινδύνου λοιμώξεων που απαιτούν αντιμικροβιακές ουσίες, το οποίο να καλύπτει όλες τις σχετικές κτηνοτροφικές πρακτικές, π.χ. εμβολιασμός και θεραπείες, ενισχυμένη βιοασφάλεια, χρήση πρόσθετων υλών στις ζωοτροφές, κ.λπ. (ζ)
- Παροχή πρόσβασης σε βοσκοτόπους και αύξηση της περιόδου βόσκησης για τα ζώα βοσκής (α, β, ζ)
- Παροχή και διαχείριση τακτικής πρόσβασης σε υπαίθριους χώρους (ζ)
- Καθορισμός και διατήρηση χαρακτηριστικών τοπίου σε βαθμό που υπερβαίνει τις προϋποθέσεις (α, γ, δ, ε)
- Σχέδιο διαχείρισης και περικοπής χαρακτηριστικών τοπίου (ε, στ)
- Δημιουργία και διατήρηση δασολιβαδικών συστημάτων υψηλής βιοποικιλότητας
- Γη υπό αγρανάπαυση με σύνθεση ειδών για σκοπούς βιοποικιλότητας (επικονίαση, πτηνά, ζωοτροφές θηραμάτων, κλπ.) (γ, ε, στ)
- Φύλαξη ζώων σε ανοικτούς χώρους και μεταξύ μόνιμων καλλιεργειών, διαχείμαση και βόσκηση σε κοινά εδάφη (β, δ, ε, στ, ζ)
- Δημιουργία και βελτίωση ημιφυσικού οικοτόπου (α, β, γ, δ, ε, στ, ζ)
- Μείωση της χρήσης λιπασμάτων, διαχείριση χαμηλής έντασης στις αροτραίες καλλιέργειες (α, β, γ, δ, ε, στ, ζ)
- Γεωργία διατήρησης (α, δ)
- Επανύγρανση υγροτόπων/τυρφώνων, καλλιέργεια ελωδών εκτάσεων (α, γ, δ, ε)
- Ελάχιστη στάθμη υδροφόρου ορίζοντα κατά τη διάρκεια του χειμώνα (α, γ, δ)
- Κατάλληλη διαχείριση των υπολειμμάτων, δηλαδή καύση γεωργικών υπολειμμάτων, σπορά σε κατάλοιπα (α, γ, δ)
- Δημιουργία και διατήρηση μόνιμων βοσκοτόπων (α, γ, δ, ε, στ)
- Εκτεταμένη χρήση μόνιμων βοσκοτόπων (α, γ, δ)
- Σχέδιο διαχείρισης θρεπτικών ουσιών, χρήση καινοτόμων προσεγγίσεων για την ελαχιστοποίηση της απελευθέρωσης θρεπτικών ουσιών, βέλτιστο pH για την πρόσληψη θρεπτικών ουσιών, κυκλική γεωργία (α, γ, δ, στ)
- Καλλιέργεια ακριβείας για τη μείωση των εισροών (λιπάσματα, νερό, φυτοπροστατευτικά προϊόντα) (ε, στ)
- Βελτίωση της απόδοσης της άρδευσης (β)
- Εφαρμογή μέτρων σχετικών με τα νιτρώδη που υπερβαίνουν τις υποχρεώσεις αιρεσιμότητας (γ, δ, ε)
- Μέτρα για τη μείωση και την πρόληψη της ρύπανσης των υδάτων, του αέρα και του εδάφους από πλεονάζοντα θρεπτικά συστατικά, όπως η δειγματοληψία του εδάφους, εάν δεν είναι ήδη υποχρεωτική, δημιουργία παγίδων θρεπτικών στοιχείων (γ, δ, ε)
- Διαχείριση της ζήτησης νερού των καλλιεργειών (μετάβαση σε καλλιέργειες μικρότερης έντασης νερού, αλλαγή ημερομηνιών φύτευσης, βελτιστοποιημένα προγράμματα άρδευσης) (β)
- Λωρίδες πρόληψης της διάβρωσης και διαλείμματα ανέμου (β, δ, ε)
- Δημιουργία ή διατήρηση αναβαθμίδων και καλλιεργειών λωρίδων (β, δ, ε)
- Πρόσθετες ύλες ζωοτροφών για τη μείωση των εκπομπών από την εντερική ζύμωση (α)
- Βελτιωμένη διαχείριση και αποθήκευση κοπριάς (α)
Νομική βάση
Κανονισμός (ΕΕ) 2018/848 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου
