Νέο μοντέλο υλοποίησης

Το νέο μοντέλο υλοποίησης (NMY) αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της νέας κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) που τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2023. Αντιπροσωπεύει στροφή προς μια ισχυρή εστίαση στις επιδόσεις και τα αποτελέσματα, καθώς και την εκ νέου εξισορρόπηση των ευθυνών μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της Επιτροπής, διατηρώντας παράλληλα το ισχυρό σύστημα διασφάλισης των δαπανών της ΚΓΠ. Το NMY λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες κάθε χώρας της ΕΕ και τους παρέχει μεγάλο περιθώριο για τη διαμόρφωση της γεωργικής πολιτικής. Αναγνωρίζει μεν τις ιδιαιτερότητες των χωρών της ΕΕ, διασφαλίζει δε τα κοινά συμφέροντά τους.

Τα θεμέλια του νέου μοντέλου υλοποίησης είναι τα στρατηγικά σχέδια για την ΚΓΠ των χωρών της ΕΕ και τα εύρυθμα συστήματα διακυβέρνησής τους. Στόχος των στρατηγικών σχεδίων για την ΚΓΠ είναι οι χώρες της ΕΕ να σχεδιάζουν και να στοχεύουν τις παρεμβάσεις τους για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων αναγκών, επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα τους στόχους σε επίπεδο ΕΕ.

Με το νέο μοντέλο υλοποίησης, η ΚΓΠ μετατοπίστηκε από ένα μοντέλο που βασίζεται στη συμμόρφωση σε ένα μοντέλο που βασίζεται στις επιδόσεις με μια πιο εξορθολογισμένη προσέγγιση, η οποία θέτει στόχους για την πολιτική στο σύνολό της και αποσκοπεί στην επίτευξη των αποτελεσμάτων λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές ανά χώρα ανάγκες.

Ως εκ τούτου, έχει θεσπιστεί ένα λιγότερο λεπτομερές σύνολο κανόνων σε επίπεδο ΕΕ, το οποίο επιτρέπει στις χώρες της ΕΕ να επιδιώκουν κοινούς στόχους της ΕΕ μέσω των δικών τους στρατηγικών σχεδίων για την ΚΓΠ που ταιριάζουν καλύτερα στο εθνικό και περιφερειακό τους πλαίσιο.

Η νομοθεσία της ΚΓΠ περιλαμβάνει πλέον ένα κοινό σύνολο δεικτών για ένα ‏πλαίσιο επιδόσεων, παρακολούθησης και αξιολόγησης. Οι δείκτες θα παρακολουθούνται μέσω ετήσιων εκθέσεων επιδόσεων για την αξιολόγηση της προόδου των χωρών της ΕΕ όσον αφορά την επίτευξη των στόχων τους και των στόχων της ΚΓΠ.

Στο πλαίσιο της ετήσιας εκκαθάρισης επιδόσεων, η Επιτροπή θα ελέγχει αν οι δαπάνες των χωρών της ΕΕ αντιστοιχούν στις πραγματοποιηθείσες εκροές, ενώ, σε μια πολυετή προοπτική, θα παρακολουθούνται οι επιδόσεις των χωρών της ΕΕ όσον αφορά την επίτευξη οροσήμων και στόχων.

Αυτή η εστίαση στις επιδόσεις πολιτικής θα αντικατοπτρίζεται επίσης στη νέα προσέγγιση για τη διασφάλιση. Δεδομένου ότι η νομοθεσία της ΕΕ δεν θα καθορίζει πλέον λεπτομερείς κανόνες συμμόρφωσης σε επίπεδο δικαιούχου, οι επιδόσεις σε εθνικό επίπεδο θα αποτελούν τη νέα πηγή διασφάλισης για την εφαρμογή της ΚΓΠ.

Η επιλεξιμότητα των δαπανών στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδίου για την ΚΓΠ θα εξαρτάται από την εύρυθμη λειτουργία των συστημάτων διακυβέρνησης των χωρών, συμπεριλαμβανομένων της τήρησης των βασικών απαιτήσεων της ΕΕ και της αντιστοίχισης των δαπανών με τις εκροές.

Η Επιτροπή διαθέτει μέσα για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης σε περίπτωση που οι δαπάνες των χωρών της ΕΕ δεν έχουν αντίστοιχο αποτέλεσμα ή σε περίπτωση που τα συστήματα διακυβέρνησης των χωρών δεν λειτουργούν σωστά.

Όταν οι χώρες της ΕΕ δεν έχουν προοδεύσει αρκετά όσον αφορά τις επιδόσεις τους, η Επιτροπή θα συνεργάζεται στενά μαζί τους μέσω σχεδίων δράσης για τη βελτίωση των επιδόσεών τους και τη διασφάλιση της επίτευξης των στόχων της ΚΓΠ σε επίπεδο ΕΕ. Προβλέπεται επίσης η δυνατότητα να αναστέλλεται η επιστροφή από τον προϋπολογισμό της Ένωσης στη χώρα της ΕΕ εάν το σχέδιο δράσης δεν εφαρμοστεί ή εάν είναι προδήλως ανεπαρκές για τη διόρθωση της κατάστασης. 

Με το νέο μοντέλο υλοποίησης, οι χώρες της ΕΕ μπορούν να προσαρμόσουν τη στήριξη στη γεωργία με βάση τις δικές τους ανάγκες και τις ανάγκες των γεωργών τους με σκοπό την επίτευξη των στόχων της ΚΓΠ. Αυτό επιτρέπει επίσης τη μείωση της πολυπλοκότητας και του διοικητικού φόρτου.

Το νέο μοντέλο υλοποίησης προωθεί την απλούστευση επιτρέποντας στις χώρες της ΕΕ να διαμορφώσουν τα δικά τους συστήματα ελέγχου και κυρώσεων.

Το προηγούμενο πλαίσιο της ΚΓΠ στηριζόταν σε λεπτομερείς απαιτήσεις σε επίπεδο ΕΕ και περιλάμβανε αυστηρούς ελέγχους, κυρώσεις και δικλίδες ασφαλείας. Οι προηγούμενοι κανόνες ήταν πολύ περιοριστικοί, έως και στο επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης. Στην ΕΕ, ωστόσο, με την ιδιαίτερη διαφοροποίηση της γεωργίας και του φυσικού περιβάλλοντος, ούτε η προσέγγιση «από την κορυφή προς τη βάση» ούτε η ενιαία προσέγγιση ενδείκνυνται πλέον για την επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων και της ενωσιακής προστιθέμενης αξίας.

Στο νέο μοντέλο υλοποίησης, η νομοθεσία της ΕΕ καθορίζει τις βασικές παραμέτρους πολιτικής (στόχοι της ΚΓΠ, γενικοί τύποι παρέμβασης, βασικές απαιτήσεις), ενώ οι χώρες της ΕΕ αναλαμβάνουν μεγαλύτερη ευθύνη και απολαμβάνουν μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνουν τους συμφωνηθέντες στόχους.

Για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας και τη διατήρηση μιας λειτουργικής εσωτερικής αγοράς στον γεωργικό τομέα, οι χώρες της ΕΕ εργάζονται στο πλαίσιο μιας διαρθρωμένης διαδικασίας με τη μορφή στρατηγικών σχεδίων για την ΚΓΠ, η οποία θα καλύπτει παρεμβάσεις για άμεσες ενισχύσεις, για τομείς και για την αγροτική ανάπτυξη, διασφαλίζοντας τη συνοχή των πολιτικών. Το μοντέλο λειτουργίας θα συνεχίσει συνεπώς να εξασφαλίζει ίσους όρους, διατηρώντας τον κοινό χαρακτήρα και τους δύο πυλώνες της πολιτικής. Η έγκριση των στρατηγικών σχεδίων για την ΚΓΠ από την Επιτροπή θα αποσκοπεί στη μεγιστοποίηση της συμβολής της ΚΓΠ στις προτεραιότητες και τους στόχους της ΕΕ και στην επίτευξη των στόχων των χωρών της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια. Αυτό είναι σημαντικό για να διασφαλιστεί η διατήρηση μιας κοινής προσέγγισης στην υλοποίηση των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων σε όλες τις χώρες της ΕΕ.

Η νομική βάση της κοινής γεωργικής πολιτικής καθορίζεται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ΚΓΠ 2023-27 καλύπτεται από τρεις κανονισμούς, οι οποίοι εφαρμόζονται από την 1η Ιανουαρίου 2023:

• τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/2116 σχετικά με τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1306/2013·
• τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/2115 σχετικά με τη θέσπιση κανόνων για τη στήριξη των εθνικών στρατηγικών σχεδίων για την ΚΓΠ και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 και 1307/2013·
• τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/2117 σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των αγορών γεωργικών προϊόντων, του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1151/2012 για τα συστήματα ποιότητας των γεωργικών προϊόντων, του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 251/2014 σχετικά με τις γεωγραφικές ενδείξεις των αρωματισμένων αμπελοοινικών προϊόντων και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 228/2013 για τον καθορισμό μέτρων για τη γεωργία στις εξόχως απόκεντρες περιοχές της ΕΕ.