Informacje ogólne
Unia Europejska jest największym producentem wina na świecie. W latach 2016–2020 średnio produkowano w Unii rocznie 165 mln hektolitrów wina. W 2020 r. stanowiło to 64 proc. światowej produkcji i 48 proc. konsumpcji i było produkowane na obszarze stanowiącym 45 proc. światowych obszarów uprawy winorośli. Wino to największy unijny sektor rolno-spożywczy pod względem eksportu (7,6 proc. eksportu w tym sektorze w 2020 r.).
Od czasu powstania w 1962 r. pierwszej wspólnej organizacji rynków rolnych rynek wina znacznie się rozwinął. W ostatniej reformie sektora wina przyjętej w 2008 r., która w 2013 r. po kolejnych zmianach została włączona do rozporządzenia w sprawie jednolitej wspólnej organizacji rynków rolnych, przewidziano trzy następujące cele:
- dalsze zwiększenie konkurencyjności producentów wina w UE dzięki poprawie renomy win europejskich i odzyskaniu udziału w rynku zarówno w UE, jak i poza nią
- uproszczenie, doprecyzowanie i usprawnienie zasad zarządzania rynkiem w celu zrównoważenia podaży i popytu
- zachowanie najlepszych tradycji europejskiego sektora wina oraz zwiększenie jego roli w wymiarze społecznym i ochrony środowiska na obszarach wiejskich.
Ogólne cele rozporządzenia delegowanego UE 2018/273 dotyczyły ujednolicenia, usprawnienia i uproszczenia prawodawstwa. Oprócz tego w miejsce systemu praw do sadzenia wprowadziło ono system zezwoleń na nasadzenia winorośli w latach 2016–2030, umożliwiając tym samym konkurencyjnym producentom zwiększenie produkcji w pewnych granicach. W rozporządzeniu UE 2021/2117 przedłużono stosowanie systemu zezwoleń do 2045 r. W latach 2028 i 2040 Komisja oceni działanie systemu i ewentualnie zaproponuje zmiany.
Reformy rynku wina w UE
Organizacja rynku wina w UE rozpoczęła się w sposób bardzo otwarty: nie było ograniczeń dotyczących nasadzeń winorośli i istniało niewiele instrumentów regulacji rynku. Miało to na celu dostosowanie się do rocznych wahań w produkcji. W późniejszym czasie ograniczono swobodę nasadzeń oraz wprowadzono praktycznie gwarantowaną sprzedaż, co doprowadziło do powstania poważnej nadwyżki strukturalnej.
- 2013
Reforma przyjęta przez UE miała na celu ujednolicenie, usprawnienie i uproszczenie przepisów WPR wprowadzonych w trakcie poprzednich reform
- 2008
Reforma przyjęta przez UE obejmowała cele dotyczące zwiększenia konkurencyjności i poprawy reputacji win produkowanych w UE, uproszczenia zasad zarządzania rynkiem oraz ochrony unijnych tradycyjnych metod uprawy winorośli, a także zwiększenia ich roli społecznej i środowiskowej na obszarach wiejskich.
- 1999
Reforma miała na celu osiągnięcie lepszej równowagi między podażą a popytem poprzez umożliwienie producentom dostosowania produkcji do rynku wymagającego wyższej jakości produktów oraz zwiększenie konkurencyjności w perspektywie długoterminowej – zwłaszcza w obliczu rosnącej globalnej konkurencji w wyniku międzynarodowych negocjacji w sprawie umów handlowych – poprzez finansowanie restrukturyzacji dużej części istniejących winnic.
- 1980's
Pod koniec lat 80. zwiększono zachęty finansowe do rezygnacji z prowadzenia winnic w celu zmniejszenia produkcji.
- 1976-78
W związku z zakazem nasadzania i obowiązkiem destylacji nadwyżki organizacja rynku stała się bardzo interwencyjna.
- 1962
Pierwsza wspólna organizacja rynku
Programy wsparcia dla sektora wina
Programy wsparcia dla sektora wina wprowadzone w 2008 r. w wyniku reformy wspólnej organizacji rynków rolnych obejmowały początkowo 13 środków. Reforma z 2013 r. położyła kres wspieraniu destylacji alkoholu spożywczego, destylacji w sytuacji kryzysowej i wzbogacaniu przy pomocy zagęszczonego moszczu winogronowego.
W ramach rekompensaty wprowadzono nowy środek – innowację mającą na celu opracowanie nowych produktów, procesów i technologii w obszarze wyrobów winiarskich. Rozszerzono również działania promocyjne w krajach UE w celu informowania konsumentów o odpowiedzialnym spożyciu wina oraz o unijnych systemach nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych.
W zakres restrukturyzacji i przekształcania winnic wchodzi teraz także ponowne nasadzanie winnicy w następstwie obowiązkowego karczowania ze względów zdrowotnych lub fitosanitarnych.
Produkujące wino kraje UE mogą dziś wspierać następujące działania:
- promocja w krajach nienależących do UE
- informowanie konsumentów o odpowiedzialnej konsumpcji i systemach jakości UE
- restrukturyzacja i przekształcanie winnic, w tym ponowne nasadzanie ze względów zdrowotnych lub fitosanitarnych
- zielone zbiory
- fundusze wspólnego inwestowania
- ubezpieczanie zbiorów
- inwestycje w przedsiębiorstwie
- innowacje na rzecz rozwoju nowych produktów, procesów i technologii
- destylacja produktów ubocznych.
Roczne przydziały z budżetu UE są ustalone dla danego kraju UE z uwzględnieniem płatności dokonywanych przez niektóre państwa UE do systemu płatności jednolitych.
| 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014–16 | Od 2017 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bułgaria | 16 | 21 | 22 | 27 | 27 | 27 | 27 |
| Czechy | 3 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Niemcy | 23 | 31 | 32 | 39 | 39 | 39 | 39 |
| Grecja | 14 | 19 | 20 | 24 | 24 | 24 | 24 |
| Hiszpania | 214 | 284 | 279 | 358 | 353 | 210 | 210 |
| Francja | 172 | 227 | 224 | 284 | 280 | 281 | 281 |
| Chorwacja | 12 | 11 | |||||
| Włochy | 238 | 298 | 294 | 341 | 337 | 337 | 337 |
| Cypr | 3 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Litwa | 0,03 | 0,04 | 0,05 | 0,05 | 0,05 | 0,05 | 0,05 |
| Luksemburg | 0,3 | 0,5 | 0,5 | 0,6 | 0,6 | ||
| Węgry | 17 | 23 | 24 | 29 | 29 | 29 | 29 |
| Malta | 0,2 | 0,3 | 0,3 | 0,4 | 0,4 | ||
| Austria | 8 | 11 | 11 | 14 | 14 | 14 | 14 |
| Portugalia | 38 | 52 | 53 | 66 | 65 | 65 | 65 |
| Rumunia | 42 | 42 | 42 | 42 | 42 | 48 | 48 |
| Słowenia | 4 | 5 | 5 | 6 | 6 | 6 | 6 |
| Słowacja | 3 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Wielka Brytania | 0,2 | 0,2 | 0,2 | 0,3 | 0,3 |
Zezwolenia na nasadzenia
Zezwolenia na nasadzenia obowiązują od początku 2016 r. Kraje UE mogą teraz zarządzać systemem darmowych niezbywalnych zezwoleń na nasadzenia na poziomie krajowym.
Zasady obejmują również mechanizm ochronny dla nowych nasadzeń: wzrost liczby zezwoleń na nowe nasadzenia w winnicach kraju UE ma być ograniczony do maksymalnie 1% rocznie. W odpowiednio uzasadnionych przypadkach kraje mogą stosować ograniczenia wzrostu liczby zezwoleń na poziomie krajowym lub regionalnym lub w zależności od tego, czy dany obszar stosuje nazwy pochodzenia lub oznaczenia geograficzne.
Jeśli liczba wniosków plantatorów winorośli będzie większa niż możliwości obszarów udostępnionych przez dany kraj UE, przyznawanie zezwoleń może odbywać się proporcjonalnie lub na podstawie kryteriów wybranych przez ten kraj. Pozostałe po poprzednim systemie prawa do sadzenia można zamieniać na zezwolenia do 31 grudnia 2022 r. Po tym dniu kraje UE mogą udostępniać obszary odpowiadające pozostałym, niezamienionym na zezwolenia prawom do sadzenia na dodatkowe zezwolenia na nasadzenia.
- 10 LUTEGO 2022
Umowy handlowe
Aby ułatwić wymianę handlową między UE a innymi krajami, Komisja Europejska prowadzi – na podstawie noty negocjacyjnej Rady Europejskiej – negocjacje dwustronne i wielostronne, w wyniku których zawierane są umowy dwustronne i umowy o wolnym handlu.
Chronione nazwy win
Baza danych eAmbrosia składa się z rejestru nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych chronionych w UE oraz wykazów oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia win z państw trzecich, chronionych w UE zgodnie z dwustronnymi umowami w sprawie handlu winem.
Więcej informacji
Podstawa prawna
Sektor wina regulują różne akty prawne: rozporządzenia podstawowe, delegowane i wykonawcze, uzupełnione o wytyczne i interpretacje prawne.
Wykazy w sektorze wina to tabele zawierające:
- dane kontaktowe właściwych organów i urzędów w sektorze wina
- informacje na temat obszarów winnic i rejestru
- odmiany winorośli dopuszczone do produkcji i etykietowania.
Publikacja tych wykazów jest w UE obowiązkowa. Jest ona skierowana do zainteresowanych podmiotów w UE i poza jej granicami.
Więcej informacji
- 10 PAŹDZIERNIKA 2022
Monitorowanie rynku
Centrum monitorowania rynku wina śledzi najnowsze zmiany w zakresie produkcji, zapasów, handlu, obszarów upraw i konsumpcji wina. Posiada ono również informacje na temat unijnych i krajowych programów wsparcia dla sektora wina na potrzeby analizy i oceny.
Komitety
Komitety ds. zarządzania sektorowego zostały zastąpione przez jeden komitet zarządzający wspólną organizacją rynków rolnych.
Grupy dialogu obywatelskiego wspierają Komisję Europejską i pomagają w prowadzeniu regularnego dialogu z zainteresowanymi stronami we wszystkich kwestiach związanych ze wspólną polityką rolną, obejmującą również rozwój obszarów wiejskich, oraz z jej wdrażaniem.
