Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο
Agriculture and rural development

Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Η κοινή γεωργική πολιτική επιδιώκει την αύξηση της ανθεκτικότητας της γεωργίας και της δασοκομίας έναντι της κλιματικής αλλαγής και τη στήριξη δράσεων που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα.

Κλιματική αλλαγή και γεωργία στην ΕΕ

Η γεωργία διαδραματίζει σημαντικό θετικό ρόλο στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής: οι καλλιέργειες, οι θαμνοστοιχίες και τα δέντρα που φύονται σε γεωργικές εκτάσεις παγιδεύουν τον άνθρακα της ατμόσφαιρας μέσω της φωτοσύνθεσης, ενώ τα εδάφη που υπόκεινται σε ορθή διαχείριση εξασφαλίζουν την αποθήκευση του άνθρακα.

Ωστόσο, η γεωργία αντιπροσωπεύει επίσης περίπου το 10 % (438 994 MtCO2e το 2017) των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ, ακολουθώντας τους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, των κατοικιών και του εμπορίου. Κυρίως δύο τύποι αερίων του θερμοκηπίου συνδέονται με τις γεωργικές πρακτικές:

  • το μεθάνιο (CH4) — από τη διαδικασία πέψης των ζώων, τη διαχείριση της κοπριάς και την καλλιέργεια ρυζιού·
  • το υποξείδιο του αζώτου (N2O) — από γεωργικά εδάφη στα οποία χρησιμοποιούνται βιολογικά και ανόργανα αζωτούχα λιπάσματα και από τη διαχείριση της κοπριάς.

Στην ΕΕ ο γεωργικός τομέας, από το 1990 έως το 2017, μείωσε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκαλεί κατά 19 %. Κατά την ίδια περίοδο, οι εκπομπές μεθανίου που οφείλονται στην εντερική ζύμωση που συντελείται στο πεπτικό σύστημα των βοοειδών σημείωσαν πτώση της τάξης του 21 %.

Μέσω της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ως στόχο να διασφαλίσει την ισχυρή συμβολή της γεωργίας στις ενωσιακές πολιτικές για το κλίμα.

Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» περιγράφει το πλαίσιο για τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων στο οποίο οι γεωργοί θα μπορούν να συνεχίζουν να καλύπτουν τις ανάγκες της κοινωνίας σε τρόφιμα ενώ, παράλληλα, θα προστατεύουν το κλίμα. Η ΚΓΠ είναι το βασικό εργαλείο στήριξης των γεωργών κατά την εν λόγω μετάβαση.

Δράσεις της ΚΓΠ

Η ΚΓΠ προάγει βιώσιμα γεωργικά συστήματα στην ΕΕ, δίνοντας τη δυνατότητα στους γεωργούς:

  • να παρέχουν στην κοινωνία ασφαλή και υγιεινά τρόφιμα που παράγονται με βιώσιμο τρόπο·
  • να εξασφαλίζουν σταθερό και δίκαιο εισόδημα το οποίο να αντικατοπτρίζει το πλήρες φάσμα των δημόσιων αγαθών που παρέχουν·
  • να προστατεύουν τους φυσικούς πόρους, να ενισχύουν τη βιοποικιλότητα και να συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Μέσω μιας σειράς κανόνων και μέτρων, η ΚΓΠ παρέχει στήριξη για την ανάληψη δράσης για το κλίμα στους τομείς της γεωργίας και της δασοκομίας.

Πολλαπλή συμμόρφωση

Στο πλαίσιο των κανόνων για την πολλαπλή συμμόρφωση, οι ενισχύσεις προς όλους τους δικαιούχους της ΚΓΠ συνδέονται με δέσμη κανονιστικών απαιτήσεων διαχείρισης (ΚΑΔ) και προτύπων καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης της γης (ΚΓΠΚ). Οι κανόνες πολλαπλής συμμόρφωσης συμβάλλουν στη διαφύλαξη των φυσικών πόρων που υφίστανται αυξανόμενες πιέσεις εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, ενώ ειδικοί κανόνες για την προστασία του εδάφους —όπως η απαίτηση για ελάχιστη εδαφοκάλυψη στο πλαίσιο του προτύπου ΚΓΠΚ 4— συμβάλλουν στην αποθήκευση άνθρακα.

Πράσινες άμεσες ενισχύσεις

Στο πλαίσιο των κανόνων της ΚΓΠ, οι γεωργοί λαμβάνουν πράσινες άμεσες ενισχύσεις όταν διατηρούν μόνιμους βοσκοτόπους, ακολουθούν την πρακτική της διαφοροποίησης των καλλιεργειών και διαθέτουν το 5 % της αρόσιμης γης σε περιοχές οικολογικής εστίασης (ΠΟΕ).

Η απαίτηση για μόνιμους βοσκοτόπους μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση του οργανικού άνθρακα στο έδαφος, ενώ ορισμένες από τις επιλογές για τις ΠΟΕ — όπως οι παρυφές αγρών, η αγροδασοπονία και η φυτοκάλυψη— μπορούν επίσης να συμβάλουν στην παγίδευση του άνθρακα.

Αγροτική ανάπτυξη

Ένας από τους έξι τομείς προτεραιότητας της αγροτικής ανάπτυξης (ο λεγόμενος «δεύτερος πυλώνας» της ΚΓΠ) είναι «η προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων και η στήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή στους τομείς της γεωργίας, των τροφίμων και της δασοκομίας». Στα προγράμματά τους για την αγροτική ανάπτυξη, οι χώρες της ΕΕ μπορούν να συμβάλουν στον εν λόγω τομέα προτεραιότητας με μέτρα που επιδιώκουν τους εξής στόχους:

  • διευκόλυνση της παροχής και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας·
  • μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και αμμωνίας από τη γεωργία·
  • προώθηση της διατήρησης και παγίδευσης του διοξειδίου του άνθρακα στη γεωργία και στη δασοκομία.

Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να κατευθύνουν μια σειρά μέτρων προς τη δράση για το κλίμα και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, όπως τα εξής:

  • γεωργο-περιβαλλοντικο-κλιματικά μέτρα (ΓΠΚΜ), στο πλαίσιο των οποίων οι γεωργοί μπορούν να δεσμευτούν για την εφαρμογή πρακτικών και συστημάτων διαχείρισης φιλικών προς το κλίμα, όπως η αγροοικολογία ή η αγροδασοπονία·
  • επενδύσεις σε υλικά στοιχεία του ενεργητικού, οι οποίες μπορούν να διοχετευτούν σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης κοπριάς που μειώνουν τις εκπομπές αμμωνίας·
  • μέτρα για την ανάπτυξη και διαχείριση της δασοκομίας τα οποία ενισχύουν τον σημαντικό ρόλο των δασών στην παγίδευση του άνθρακα·
  • χρήση μέτρου διαχείρισης κινδύνου για την ενίσχυση των ταμείων αλληλοβοήθειας έναντι των δυσμενών κλιματικών φαινομένων·
  • μέτρα για τη συνεργασία, τη μεταφορά γνώσης και την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών τα οποία προωθούν τη γνώση και την καινοτομία στον τομέα των σχετικών με το κλίμα γεωργικών πρακτικών.

Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αγροτικής Ανάπτυξης διευκολύνει την ανταλλαγή γνώσεων και τη συνεργασία στο πλαίσιο της βιοοικονομίας και της κλιματικής δράσης στις αγροτικές περιοχές.

ΚΓΠ 2023-27

Η ΚΓΠ 2023-27 τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2023. Φέρνει τη γεωργία πιο κοντά στις κλιματικές φιλοδοξίες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Ειδικοί στόχοι της ΚΓΠ

Με βάση τις προτάσεις της Επιτροπής, ένας από τους δέκα ειδικούς στόχους της ΚΓΠ 2023-27 θα εστιάσει στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν, καθώς και στην ανάπτυξη της χρήσης και της παροχής βιώσιμης ενέργειας στη γεωργία.

Στρατηγικά σχέδια για την ΚΓΠ

Στα οικεία στρατηγικά σχέδια ΚΓΠ, οι χώρες της ΕΕ μπορούν να εκπληρώσουν τους στόχους της ΕΕ για το κλίμα μέσω της στόχευσης των εθνικών αναγκών και δυνατοτήτων. Οι χώρες διαθέτουν περισσότερη ευελιξία για να σχεδιάσουν παρεμβάσεις με γνώμονα τις τοπικές και περιφερειακές απαιτήσεις ως προς την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και για να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες μείωσης των εκπομπών στον γεωργικό τους τομέα.

Νέα πράσινη αρχιτεκτονική

Η ΚΓΠ 2023-27 περιλαμβάνει μια νέα πράσινη αρχιτεκτονική που ενισχύει τις ευκαιρίες για φιλικές προς το κλίμα γεωργικές πρακτικές. Για παράδειγμα, η ενισχυμένη αιρεσιμότητα περιλαμβάνει τις υφιστάμενες απαιτήσεις, όπως την προστασία των μόνιμων βοσκοτόπων, πλην όμως σε ενισχυμένη και εξορθολογισμένη μορφή. Περιλαμβάνει, επίσης, απαιτήσεις όπως η προστασία των τυρφώνων και των υγροτόπων. Επιπλέον, σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού της ΚΓΠ για το 2023-27 θα διατεθεί σε οικολογικά προγράμματα τα οποία μπορούν να υποστηρίξουν εθελοντικές πρακτικές γεωργών που συμβάλλουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στη μείωση των εκπομπών. Τον Ιανουάριο του 2021 η Επιτροπή δημοσίευσε ενδεικτικό κατάλογο οικολογικών προγραμμάτων, στον οποίον συμπεριλαμβάνονται αρκετές πρακτικές που είναι επωφελείς για το κλίμα. Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο της στήριξης της αγροτικής ανάπτυξης θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούνται ενισχύσεις για τη διαχείριση της γης, επενδύσεις, η ανάπτυξη γνώσεων, η καινοτομία και η συνεργασία όσον αφορά τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν.

Παρακολούθηση της προόδου

Μέσω του κοινού πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης, η Επιτροπή συλλέγει ευρύ φάσμα δεικτών δεδομένων που αφορούν τη γεωργία και την κλιματική αλλαγή. Η πύλη δεδομένων της Επιτροπής για τον αγροδιατροφικό τομέα (Agri-food Data Portal) περιλαμβάνει πίνακες που παρουσιάζουν τους πιο συναφείς δείκτες για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα, καθώς και για την κλιματική αλλαγή και την ποιότητα του αέρα.

Το ΚΠΠΑ διευκολύνει επίσης μια σειρά αξιολογήσεων και εξωτερικών μελετών για τη μέτρηση των επιδόσεων της ΚΓΠ. Τον Ιούνιο του 2021, η Επιτροπή δημοσίευσε ανεξάρτητη αξιολόγηση για την εκτίμηση των επιπτώσεων της ΚΓΠ στην κλιματική αλλαγή και στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Η ΚΓΠ 2023-27 περιλαμβάνει ενισχυμένο πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης των επιδόσεων, το οποίο διευκολύνει την ενίσχυση της λογοδοσίας και τη μετάβαση σε ένα μοντέλο υλοποίησης που θα βασίζεται στις επιδόσεις.

Γνώση, έρευνα και καινοτομία

Χρηματοδοτώντας την έρευνα και καινοτομία, η Επιτροπή στηρίζει την ανάπτυξη σύγχρονων συστημάτων γεωργίας και δασοκομίας που μπορούν να συμβάλλουν στη δράση για το κλίμα ενώ, παράλληλα, θα παραμένουν παραγωγικά και αποδοτικά. Για παράδειγμα, η αποστολή του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» για την υγεία του εδάφους επιδιώκει την αξιοποίηση της δυνατότητας που έχουν τα εδάφη να μετριάζουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Το σύστημα παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις επιτρέπει την ανταλλαγή γνώσεων και βέλτιστων πρακτικών που βοηθούν τους γεωργούς να εφαρμόσουν κατάλληλες λύσεις που ανταποκρίνονται στην ιδιαίτερη κατάσταση ενός εκάστου.

Η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας για τη γεωργία (EIP-AGRI) συγκεντρώνει ομάδες εστίασης, επιχειρησιακές ομάδες, έργα, δημοσιεύσεις και εκδηλώσεις με σκοπό την προώθηση της καινοτομίας στους τομείς της γεωργίας και της κλιματικής αλλαγής. Οι τομείς εστίασης περιλαμβάνουν την αποθήκευση άνθρακα στις αρόσιμες καλλιέργειες, τη γεωργοδασοκομία, τη μείωση των εκπομπών στην εκτροφή βοοειδών και τη χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.

Νομική βάση

Η πολλαπλή συμμόρφωση διέπεται από κανόνες σχετικά με τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής – Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1306/2013, Εκτελεστικός Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 809/2014, κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 640/2014.

Οι κανόνες για τις πράσινες άμεσες ενισχύσεις ορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1307/2013, στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 639/2014, και στον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 641/2014.

Η στήριξη της ΕΕ για την αγροτική ανάπτυξη προέρχεται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) – Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1305/2013.

Έγγραφα

6 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ 2019
What the CAP does for climate change
English
(164.65 KB - PDF)
Τηλεφόρτωση