Wsparcie dla młodych rolników
WPR na lata 2023–2027 przewiduje szereg form pomocy przeznaczonych specjalnie dla młodych rolników. Kraje UE dostosowują programy pomocowe do warunków krajowych w swoich planach strategicznych WPR.
Połączenie kilku form pomocy
Strategie na rzecz młodych rolników obejmują zazwyczaj łączenie kilku form pomocy, w tym:
- uzupełniającego wsparcia dochodu dla młodych rolników
- pomocy na rozpoczęcie działalności przez młodych rolników oraz nowych rolników i zakładanie przedsiębiorstw wiejskich typu start-up.
Płatności bezpośrednie
Kraje UE muszą przeznaczyć kwotę odpowiadającą co najmniej 3 proc. ich budżetu na płatności bezpośrednie na wsparcie młodych rolników. Wsparcie to może być przyznawane jako wsparcie dochodu, wsparcie na inwestycje lub pomoc na rozpoczęcie działalności dla młodych rolników (na poczet tego celu może być zaliczone jedynie 50 proc. odpowiedniego wsparcia na inwestycje).
Uzupełniające wsparcie dochodu dla młodych rolników
Uzupełniające wsparcie dochodu dla młodych rolników to dobrowolny system w ramach płatności bezpośrednich zapewniający zwiększone wsparcie dochodu młodym rolnikom, którzy po raz pierwszy rozpoczęli działalność i którzy są uprawnieni do podstawowego wsparcia dochodu. Wsparcie jest przyznawane w formie płatności rocznej na kwalifikujący się hektar lub w formie rocznej płatności ryczałtowej.
Polityka krajowa
Czynniki krajowe (np. dostęp do gruntów i prawo spadkowe) mogą mieć wpływ na wymianę pokoleń. Państwa UE są zatem zobowiązane do zbadania wzajemnych zależności między politykami krajowymi (w tym systemami ulg podatkowych, systemami emerytalno-rentowymi dla rolników, programami pożyczek, środkami regulacyjnymi związanymi z dzierżawą, zakupem lub dziedziczeniem gruntów) a pomocą w ramach WPR i środkami zapewniającymi spójność wszystkich działań.
Działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich a młodzi rolnicy
Pomoc na rozwój obszarów wiejskich, którą można uwzględnić w planach strategicznych WPR na lata 2023–2027, zapewnia dodatkowe możliwości wsparcia:
- na rozpoczynanie działalności przez młodych rolników, nowych rolników i zakładanie przedsiębiorstw wiejskich: jest to dobrowolna pomoc krajów UE finansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach WPR na lata 2023–2027, której celem jest zapewnienie rolnikom i firmom natychmiastowego wsparcia
- na programy współpracy: w kontekście dziedziczenia gospodarstw rolnych dotyczy to przede wszystkim wymiany pokoleń na poziomie gospodarstwa.
Młodzi rolnicy mogą otrzymać pomoc na inwestycje i zakładać organizacje producentów lub przystępować do nich w celu wzmocnienia swojej sytuacji rynkowej i gospodarczej.
Plany strategiczne WPR na lata 2023–2027 mogą obejmować pomoc na rozwój przedsiębiorstw wiejskich oraz doradztwo w zakresie sprawdzonych metod podejmowania działalności rolniczej.
Młodzi rolnicy w UE mogą ubiegać się o wsparcie z WPR w instytucjach zarządzających wymienionych w krajowym planie strategicznym WPR. Większość krajów UE wspiera wymianę pokoleń za pośrednictwem uzupełniającego wsparcia dochodu dla młodych rolników w ramach płatności bezpośrednich oraz za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Aby zwiększyć atrakcyjność obszarów wiejskich w oczach młodzieży, w WPR na lata 2023–2027 przewidziano konkretny cel dla krajów UE, którym jest promowanie zatrudnienia, wzrostu gospodarczego i rozwoju lokalnego na obszarach wiejskich. Poprawa warunków pracy i życia na obszarach wiejskich ma zapobiec ucieczce młodzieży ze wsi.
Dodatkowe informacje
Inicjatywa Komisji i EBI na rzecz młodych rolników
W kwietniu 2019 r. Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) i Komisja Europejska zapowiedziały przeznaczenie prawie 1 mld euro na finansowanie sektorów rolnictwa i biogospodarki w całej Europie.
Pakiet pożyczek Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) wzbudził zainteresowanie kilku pośredników finansowych z różnych krajów UE, a cele w zakresie finansowania osiągnięto w stosunkowo krótkim czasie, pomimo pogorszenia koniunktury gospodarczej spowodowanego pandemią COVID-19. Do wiosny 2023 r. 98 proc. umów o finansowanie podpisano z bankami pośredniczącymi z:
- Francji (375 mln euro na trzy operacje)
- Włoch (350 mln euro na cztery operacje)
- Grecji (210 mln euro na cztery operacje)
- Chorwacji (20 mln euro).
Minimalny cel finansowania dla młodych rolników został nieznacznie przekroczony – o 11 proc. całkowitej kwoty pożyczek. Ponadto około 30 proc. środków przeznaczono na działania w dziedzinie klimatu.
WPR na lata 2023–2027: nowy sposób działania
Wspólna polityka rolna (WPR) na lata 2023–2027 weszła w życie 1 stycznia 2023 r. Uproszczono ją, aby umożliwić unijnemu rolnictwu zaspokojenie stale zmieniających się potrzeb gospodarczych, społecznych i środowiskowych w zglobalizowanym świecie. Nowa WPR przenosi punkt ciężkości z przepisów i zasad na wyniki i realizację celów. Jest to nowy sposób działania, który obejmuje:
- 10 kluczowych celów WPR na lata 2023–2027, w tym wymianę pokoleń, stanowiących podstawę tej polityki i świadczących o ambitnych planach UE w związku z WPR
- plany strategiczne WPR umożliwiające krajom UE opracowanie strategii interwencji zgodnie z 10 kluczowymi celami WPR na lata 2023–2027 w wyznaczonych obszarach interwencji.
Każdy plan obejmuje szeroki zakres ukierunkowanych działań uwzględniających konkretne potrzeby danego kraju UE. Działania te przynoszą konkretne wyniki realizacji WPR w skali UE, przyczyniając się jednocześnie do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu.
Internetowa tabela wyników
Komisja Europejska opracowała internetową tabelę wyników, aby przedstawić cele określone przez każdy kraj UE w zatwierdzonym planie strategicznym WPR, a także cele na poziomie UE. Tablica ta obejmuje wymianę pokoleń (R.36) jako jeden z 44 „wskaźników rezultatu” określonych w przepisach WPR i powiązanych z 10 celami szczegółowymi. Jeżeli uda się zrealizować wyznaczony cel, do 380 tys. młodych rolników rozpocznie działalność przy wsparciu z WPR.
Źródło: Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich
Kraje UE nie muszą włączać wszystkich 44 celów do swoich krajowych planów strategicznych WPR. Planowanie celów zależy od potrzeb i działań przewidzianych w skali kraju.
The Commission launched an online dashboard presenting the targets set at national level by each approved CAP Strategic Plan, as well targets at EU level.
Definicja młodego rolnika
W rozporządzeniu (UE) 2021/2115 w sprawie planów strategicznych WPR określono minimalne wspólne kryteria, które trzeba spełnić, by w świetle przepisów UE zostać uznanym za „młodego rolnika”. Definicja obejmuje wymogi, które trzeba spełnić, aby kwalifikować się do wszystkich form pomocy w ramach wsparcia dochodu („pierwszy filar”) i rozwoju obszarów wiejskich („drugi filar”). Uwzględnienie przez kraje UE wymiany pokoleń w planach strategicznych WPR zapewnia spójność.
Po pierwsze, młody rolnik musi być „rolnikiem” zgodnie z definicją w art. 3 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/2115. Przy opracowywaniu definicji młodego rolnika, jak określono w art. 4 ust. 6 rozporządzenia (UE) 2021/2115, kraje UE muszą wziąć pod uwagę następujące obowiązkowe elementy:
- młody rolnik może mieć maksymalnie 35–40 lat (kraje UE mają ustalić dokładną górną granicę wieku)
- młody rolnik musi kierować gospodarstwem (tj. musi sprawować skuteczną kontrolę nad gospodarstwem, a kraje UE muszą szczegółowo określić specyfikacje)
- młody rolnik musi posiadać odpowiednie przeszkolenie lub umiejętności (kraje UE muszą szczegółowo określić specyfikacje).
Młodzi ludzie w rolnictwie
Rolnicy poniżej 40 roku życia zarządzają jedynie 11 proc. wszystkich gospodarstw rolnych w Unii Europejskiej (UE). W tej grupie osób zaledwie 3 proc. to kobiety. Przekonanie większej liczby młodych ludzi do podjęcia działalności rolniczej jest dużym wyzwaniem.
Źródło: Eurostat
Z uwagi na starzejącą się populację rolników UE intensywnie zachęca młodych ludzi do zajęcia się rolnictwem. Jest to ważne z uwagi na
- zrównoważony charakter rolnictwa i produkcji żywności: od niego zależy, czy młodzi, zmotywowani i dobrze wyszkoleni ludzie będą zainteresowani zamieszkaniem na wsi, pozostaną tam i będą zakładali rentowne gospodarstwa rolne
- zabezpieczenie dostaw żywności w Europie: wspieranie następnego pokolenia europejskich rolników nie tylko zwiększa przewagę konkurencyjną europejskiego rolnictwa, ale również pomaga zabezpieczyć dostawy żywności dla Europy w nadchodzących latach. Młodzi rolnicy są otwarci na innowacje, zmiany i orientują się w nowych technologiach.
Do najważniejszych wyzwań stojących obecnie przed młodymi rolnikami należą:
- trudności w dostępie do gruntów
- wysokie ceny gruntów
- niska rentowność i utrudniony dostęp do kredytów
- trudniejszy dostęp dla młodych rolników i ich rodzin do podstawowych usług użyteczności publicznej (woda, infrastruktura sanitarna, telekomunikacja, łączność szerokopasmowa) i usług socjalnych (opieka zdrowotna i długoterminowa, usługi edukacyjne).
Podejmowanie i rozwijanie rentownej działalności gospodarczej w sektorze rolnym przez młodych rolników ma zatem zasadnicze znaczenie dla konkurencyjności i długoterminowej stabilności unijnego sektora rolnego oraz obszarów wiejskich i regionów oddalonych.
Postępy transformacji cyfrowej w rolnictwie
Celem systemów wiedzy i innowacji w dziedzinie rolnictwa (AKIS) jest wspieranie transformacji cyfrowej w rolnictwie, opracowywanie nowych innowacyjnych projektów oraz rozpowszechnianie i powszechne wykorzystanie ich wyników.
W sytuacji gdy w rolnictwie i na obszarach wiejskich zachodzą duże zmiany, a liczba nowoczesnych technologii stale rośnie, AKIS wspiera rolników w procesie transformacji cyfrowej i pomaga im nadążać za nowinkami technicznymi.
