Producten onder de bioregels van de EU
EU-regels voor biologische productie zijn er voor allerlei landbouwproducten, aquacultuurproducten en gist. Zij betreffen alle stadia van het productieproces, van zaden tot het verwerkte eindproduct. Er zijn dus specifieke bepalingen voor een grote verscheidenheid aan producten, zoals:
- zaden en teeltmateriaal, zoals stekken, wortelstokken enz., waaruit planten of gewassen worden geteeld;
- levende of onverwerkte landbouwproducten;
- diervoeder;
- verwerkte landbouwproducten voor gebruik als levensmiddel.
Voorts bevat bijlage I bij Verordening (EU) 2018/848 een lijst van nieuwe producten die nauw verband houden met de landbouw en nu ook onder de biologische wetgeving vallen. Hierbij gaat het onder meer om zouten, kurkstoppen van natuurlijke kurk, etherische oliën, ruwe katoen, ruwe wol en bijenwas.
De EU-verordeningen over biologische productie gelden niet voor de visserij en de jacht op wilde dieren, maar wel voor het oogsten van wilde planten wanneer bepaalde natuurlijke habitatomstandigheden worden nageleefd. Er zijn specifieke regels voor planten, vee, verwerkte levensmiddelen en wijn, gist, aquacultuur enz.
Wetgeving voor de biologische sector
Regels voor biologische productie
Biologisch produceren is produceren volgens de voorschriften voor biologische landbouw. Deze voorschriften op basis van algemene en specifieke beginselen zijn er om het milieu te beschermen, de biodiversiteit van Europa in stand te houden en de consument meer vertrouwen te geven in biologische producten. De voorschriften staan in verordeningen voor alle gebieden van de biologische productie en zijn gebaseerd op een aantal belangrijke beginselen, zoals:
- verbod op het gebruik van ggo’s;
- verbod op het gebruik van ioniserende straling;
- beperking van het gebruik van kunstmest, onkruidverdelgers en pesticiden;
- verbod op het gebruik van hormonen en beperking van het gebruik van antibiotica tot gevallen waarin deze nodig zijn voor de diergezondheid.
Dit betekent dat biologische producenten de vruchtbaarheid van de bodem en de gezondheid van dieren en planten op andere manieren in stand moeten houden, wat bijvoorbeeld het volgende inhoudt:
- teeltwisseling;
- teelt van stikstofbindende planten en andere groenbemestingsgewassen om de vruchtbaarheid van de bodem te herstellen;
- verbod op gebruik van minerale stikstofhoudende meststoffen;
- resistente variëteiten en rassen, en technieken om onkruid en plaagorganismen op natuurlijke wijze te bestrijden;
- stimulering van de natuurlijke immuniteit van dieren;
- kleinere bestanden om de dieren gezond te houden en hun welzijn te bevorderen.
Regels inzake vee
Ook veehouders moeten aan specifieke voorwaarden voldoen als zij hun producten als biologisch in de handel willen brengen. Zo moeten zij zorgen voor het dierenwelzijn en dieren voederen volgens hun behoeften. Alle regels draaien om de gezondheid van het dier en de bescherming van het milieu. Biologisch gekweekte dieren mogen ook niet samen met andere worden gehouden. Zo wordt het consumentenvertrouwen vergroot. Dit zijn enkele voorbeelden van regels voor veehouders:
Beginselen van de biologische productie
- Niet-biologisch gehouden dieren mogen niet op het bedrijf komen, tenzij voor fokdoeleinden en ook dan moeten zij aan specifieke voorschriften voldoen.
- Boeren moeten hun dieren 100 % biologisch voederen om hun producten als biologisch in de handel te kunnen brengen.
- Het diervoeder moet in hoofdzaak van de boerderij komen waar de dieren worden gehouden of van andere biologische boerderijen in dezelfde regio.
- Het klonen van dieren en het overbrengen van embryo’s is strikt verboden.
- Er mogen geen groeibevorderaars of synthetische aminozuren worden gebruikt.
- Zogende dieren moeten met natuurlijke melk, bij voorkeur moedermelk, worden gevoed.
- Er moet worden gebruikgemaakt van natuurlijke voortplantingsmethoden, maar kunstmatige inseminatie is wel toegestaan.
- Niet-biologische voedermiddelen van plantaardige oorsprong, voedermiddelen van dierlijke en minerale oorsprong, diervoederadditieven, bepaalde in diervoeding gebruikte producten en technische hulpstoffen mogen alleen worden gebruikt als zij uitdrukkelijk voor gebruik in de biologische productie zijn toegelaten.
Dierenwelzijn
- Het personeel dat de dieren verzorgt, moet over de nodige basiskennis en vaardigheden beschikken wat betreft de gezondheid en de welzijnsbehoeften van de dieren.
- Bijzondere aandacht moet gaan naar de huisvesting van de dieren, de houderijpraktijken en de naleving van de bezettingsdichtheid en de minimumoppervlakken voor binnen- en buitenruimten.
- Het aantal dieren moet worden beperkt om overbegrazing, erosie en vervuiling door de dieren of door de verspreiding van hun mest tot een minimum te beperken.
- De dieren moeten zo veel mogelijk toegang hebben tot de open lucht of tot weidegrond.
- Het aanbinden of isoleren van dieren is verboden, tenzij het gaat om individuele dieren gedurende een beperkte tijd om veiligheids-, welzijns- of veterinaire redenen.
- Hormonen of soortgelijke stoffen zijn niet toegelaten, tenzij als vorm van diergeneeskundige behandeling van individuele dieren.
- Als dieren ziek zijn, mogen zo nodig onder strikte voorwaarden allopathische diergeneesmiddelen, waaronder antibiotica, worden gebruikt. Dit is alleen toegestaan als het gebruik van fytotherapeutische, homeopathische en andere middelen niet aangewezen is.
- Het gebruik van immunologische diergeneesmiddelen is toegestaan.
Regels voor de voedselketen
De regels hebben betrekking op alle stadia van de productie, bereiding en distributie (van de primaire productie tot opslag, verwerking, vervoer, distributie en levering aan de eindverbruiker). Dit betekent dat alle biologische producten in de EU aan strikte regels beantwoorden van boer tot bord.
Specifiek voor de verwerking van biologische levensmiddelen en diervoeders is het volgende voorgeschreven:
- afscheiding in ruimte en tijd tussen biologische en niet-biologische producten;
- om als biologisch te worden geëtiketteerd met het biolabel moet minstens 95 % van de ingrediënten uit de biologische landbouw stammen en zijn er strikte voorwaarden voor de resterende 5 %;
- duidelijke regels inzake etikettering en het gebruik van het biolabel;
- specifieke grenswaarden voor de stoffen die aan levensmiddelen en diervoeders mogen worden toegevoegd, en een beperkte lijst van goedgekeurde additieven en technische hulpstoffen voor gebruik in de biologische productie.
Toegestane stoffen in de biologische productie
Een van de doelstellingen van de biologische productie is het verminderen van het gebruik van externe productiemiddelen. Elke stof die in de biologische landbouw wordt gebruikt om plagen of plantenziekten te bestrijden, moet vooraf door de Europese Commissie worden goedgekeurd.
Daarnaast mogen externe productiemiddelen, zoals meststoffen, bestrijdingsmiddelen en levensmiddelenadditieven, alleen worden gebruikt als zij in specifieke wetgeving vermeld worden onder de goedgekeurde stoffen en verbindingen.
Verwerkte levensmiddelen moeten hoofdzakelijk worden geproduceerd met ingrediënten die uitsluitend van agrarische oorsprong zijn (en eventueel toegevoegd water en keukenzout). Daarnaast gelden de volgende regels:
- preparaten van micro-organismen en enzymen, mineralen, sporenelementen, additieven, technische hulpstoffen, smaakstoffen, vitamines, aminozuren en andere micronutriënten die voor bijzondere voedingsdoeleinden worden toegevoegd, mogen alleen worden gebruikt indien zij volgens de biologische regels zijn toegestaan;
- er mogen geen stoffen of technieken worden gebruikt die eigenschappen herstellen die bij de verwerking en opslag van biologische levensmiddelen verloren zijn gegaan, die de gevolgen van nalatigheid bij de verwerking van deze producten ongedaan maken, of die anderszins misleidend kunnen zijn met betrekking tot de ware aard van deze producten;
- niet-biologische ingrediënten van agrarische oorsprong mogen alleen worden gebruikt indien zij in de bijlagen bij de wetgeving zijn toegelaten of door een EU-lidstaat voorlopig zijn toegelaten.
En bovenal moeten alle gebruikte stoffen in overeenstemming zijn met de horizontale EU-regels en vervolgens door de Europese Commissie grondig worden geëvalueerd en goedgekeurd voor gebruik in de biologische landbouw.
Regels inzake wijn, aquacultuur en hydrocultuur
Wijn
Er zijn specifieke regels vastgesteld voor biologische wijnbereiding, waaronder een technische definitie van biologische wijn.
Biologische wijn moet worden bereid met biodruiven en biogist. Er gelden echter nog andere beperkingen. Daarbij gaat het onder meer om:
- een verbod op het gebruik van sorbinezuur en ontzwaveling;
- een lager sulfietgehalte dan bij conventionele wijn (afhankelijk van het restsuikergehalte).
Aquacultuur
Er zijn ook specifieke regels voor de biologische aquacultuur. De belangrijkste punten zijn:
- strikte maximale bezettingsdichtheid;
- waterkwaliteitseisen;
- respect voor biodiversiteit, en verbod op het gebruik van kunstmatige hormonen voor geïnduceerd paaien;
- zo min mogelijk transport om stress en fysieke schade te voorkomen;
- verplicht gebruik van biologische diervoeders, aangevuld met visvoer afkomstig van duurzaam beheerde visserij;
- specifieke bepalingen voor tweekleppige weekdieren en zeewier.
Hydrocultuur en aquaponie
De EU-regels staan niet toe dat planten die in hydrocultuur worden geteeld, als biologisch in de handel worden gebracht, behalve wanneer zij van nature in water groeien. Biologische productie is namelijk alleen mogelijk als de planten op natuurlijke wijze in de bodem worden geteeld. Dit geldt ook voor planten die worden geteeld in een aquaponiesysteem (waarbij de teelt van planten en vissen wordt gecombineerd).
Vis die in een aquaponiesysteem wordt gekweekt, kan echter wel als biologisch worden verkocht als de wetgeving voor biologische aquacultuur wordt nageleefd.
Databanken voor biologisch plantaardig teeltmateriaal
Alle als biologisch in de handel gebrachte planten en gewassen moeten worden geteeld uit plantaardig teeltmateriaal (zaden, wortelstokken enz.) dat ook aan de biologische normen voldoet.
Soms is het wel moeilijk voor landbouwers om geschikt plantaardig teeltmateriaal te vinden. Daarom houden de EU-landen databanken voor plantaardig teeltmateriaal bij om landbouwers in contact te brengen met leveranciers.
