Krokos Kozanis ChNP, czyli grecki szafran, to roślina o wyjątkowej barwie i intensywnym zapachu. Wykorzystuje się ją do różnych celów. Rośliny są zbierane, suszone i pakowane zgodnie z surowymi zasadami, które pochodzą jeszcze z czasów starożytnych.
Pochodzenie
Kwiaty krokusa, z którego uzyskuje się szafran, zbierano już w czasach kultury minojskiej (od 2600 do 1100 r. p.n.e.). Na fresku „Zbieraczki szafranu” z 1600 r. p.n.e. widzimy kobiety zrywające kwiaty szafranu. Świadczy to o tym, że już w drugim tysiącleciu p.n.e. było to popularne zajęcie.
Nawiązania do kwiatu krokusa oraz szafranu można znaleźć w najstarszych dziełach literatury światowej, u Homera i w Starym Testamencie, jak również w mitologii greckiej. Mit mówi, że Hermes (syn Zeusa, posłaniec bogów i bóg kupców) ćwiczył rzut dyskiem w towarzystwie swojego przyjaciela Krokosa, młodego śmiertelnika. Po tym jak Hermes niechcący ugodził go w głowę dyskiem, młodzieniec zmarł. Trzy krople krwi, które wypłynęły z rany Krokosa, skapnęły na kielich kwiatu, tworząc w jego wnętrzu trzy czerwone pręgi. Tak narodził się szafran.
Produkcja
Obecnie grecki szafran pochodzi wyłącznie z regionu Kozani. Krokusy uprawia się tutaj od XVII wieku. Niepowtarzalne połączenie warunków klimatycznych i glebowych (osuszona, średnio urodzajna gleba i ciepły umiarkowany klimat) oraz specjalistycznej wiedzy z zakresu uprawy i zbioru roślin to czynnik decydujący o wysokiej jakości tutejszego szafranu.
Krokusy kwitną od połowy października przez 20-25 dni. Kwiaty zbiera się ręcznie od wschodu do zachodu słońca i delikatnie układa w fartuchu lub koszyku.
Zebrane kwiaty układa się na specjalnym stole i za pomocą wentylatora elektrycznego oddziela pręciki i znamiona od pozostałych części kwiatu. Najważniejszą i najtrudniejszą czynnością jest suszenie, które wymaga wyjątkowej staranności i znajomości rzeczy. Jakikolwiek błąd na tym etapie może narazić na szwank jakość i wyjątkowe właściwości przyprawy.
Świeże znamiona układa się w cienkich warstwach na ramach pokrytych jedwabną tkaniną. Potem ramy umieszcza się w dobrze wentylowanych ogrzewanych pomieszczeniach. Wszystkie te prace są wykonywane ręcznie a cały proces trwa od 20 do 60 dni. Po wysuszeniu pręciki trzeba posortować i oczyścić, a następnie umieścić w pojemnikach, w których pojadą do spółdzielni. Wszystkie te prace powinno się zakończyć do końca marca.
Pracownicy spółdzielni sprawdzają stan szafranu, szczególnie pod względem wilgotności, bo grzyby mogą być dla niego bardzo niebezpieczne. Poziom wilgotności nie powinien przekraczać 8-11,5 proc. Przeprowadza się też inne kontrole, aby sprawdzić, czy transport nie zawiera żadnych materiałów obcych i czy ilość pyłku nie jest zbyt duża.
Po tych wszystkich kontrolach można przystąpić do pakowania szafranu. Jako przyprawa szafran jest najczęściej pakowany w torebki zawierające jeden, dwa, cztery i 28 gramów. W postaci proszku może być jednak sprzedawany w mniejszych ilościach – od 0,25 do 1 grama.
Ze względu na wyrazisty smak szafranu wystarczy szczypta przyprawy, by danie nabrało smaku. Często przyprawia się nim ryż, ryby lub kurczaka. Jednak ze względu na szczególną barwę szafran Krokos Kozanis (ChNP) można wykorzystywać do produkcji farb i farbowania ubrań. Ze względu na swoje właściwości lecznicze często bywa składnikiem kosmetyków i produktów farmaceutycznych.