Fava Santorinis ChNP uzyskuje się z nasion Lathyrus clymenum L., kwitnącej rośliny uprawianej na ośmiu wyspach należących do archipelagu Cyklady, zlokalizowanych na południu Morza Egejskiego. Od wysiewu po pakowanie – każdy etap produkcji odbywa się na wyspach przy użyciu lokalnych metod wykorzystywanych od tysiącleci.
Produkt końcowy ma postać małych złotych krążków, które po ugotowaniu nabierają słodkiego smaku, a ich konsystencja staje się aksamitna, dzięki czemu stanowią idealną podstawę wielu dań lub smaczny dip.
Historia
Nazwa „fava” (bób) pojawiła się po raz pierwszy we fragmentach zaginionej tragedii Ajschylosa pochodzącej z VI–V wieku p.n.e.
Źródeł historii Fava Santorinis ChNP można jednak szukać nawet 1000 lat wcześniej, gdy miało miejsce pewne historyczne zdarzenie sejsmiczne.
W XVI wieku p.n.e. na wyspie Santoryn doszło do jednej z największych odnotowanych erupcji wulkanu. Erupcja ta doprowadziła do zniszczenia topografii wyspy i zmusiła lokalną społeczność do ucieczki. Jedną z największych osad, które musiały zostać opuszczone, było minojskie miasto Akrotiri, które zostało pokryte warstwami popiołu i pyłu wulkanicznego.
Tysiące lat później dzięki wykopaliskom odkryto zachowaną znaczną część tego miasta. Wśród licznych odnalezionych dzieł sztuki i artefaktów archeolodzy znaleźli pozostałości nasion, które zidentyfikowano jako nasiona rośliny Lathyrus clymenum L. Wykazano, że roślinę zbierano, a nasiona mielono do spożycia.
Powróciwszy na wyspę po erupcji, jej mieszkańcy na nowo podjęli praktykę uprawiania Lathyrus clymenum L., jednej z nielicznych upraw, które dobrze rosną na glebach wulkanicznych.
Produkcja Fava Santorinis przetrwała nie tylko wybuch wulkanu, przeszła również próbę czasu – bób stał się podstawową uprawą wyspiarzy, a Fava Santorinis uwielbianym daniem także poza wyspą.
W 2010 r. wyjątkowe dziedzictwo Fava Santorinis zostało uznane przez Unię Europejską, gdy produkt otrzymał status chronionej nazwy pochodzenia (ChNP).
Produkcja
Fava Santorinis ChNP produkuje się z nasion Lathyrus clymenum L., rośliny pnącej, o kwiatach o karmazynowych płatkach z fioletowymi lub liliowymi akcentami. Roślina ta występuje powszechnie i rośnie dziko w całym rejonie basenu Morza Śródziemnego, jednak uprawiana jest jedynie na niewielkiej grupie wysp na południu Morza Egejskiego.
Te znajdujące się w rejonie Cykladów wyspy to Santoryn (znany również jako Thira) oraz siedem otaczających go wysepek: Thirasia, Palea Kameni, Nea Kameni, Aspro (Aspronisi), Christiani i Askania, stanowiące część Cykladów.
Na skąpanych w słońcu wyspach odnotowuje się zazwyczaj ponad 200 dni słonecznych w roku. Wieją tu także suche północne wiatry Morza Egejskiego zwane meltemia.
Pnącze Lathyrus clymenum L. przyczepia się do powierzchni, co pomaga mu oprzeć się wiatrom meltemia. Jako roślina kserofilna, może przetrwać w suchych, niemal pustynnych warunkach panujących na wyspach. Przy minimalnych lub nawet nieistniejących zasobach wodnych roślina pochłania wodę z wilgotnego morskiego powietrza w procesie osmozy,, dzięki czemu ma tak wysoką zawartość cukru.
Roślina ta ma również zdolność do wiązania azotu z powietrza, dzięki czemu potrafi przetrwać na wulkanicznych glebach, które są bogate w kamień pumeksowy i lawę, jednak brakuje w nich zarówno materii organicznej, jak i podstawowych związków i pierwiastków nieorganicznych, jakimi są potas i azot.
Przez wieki wiedza fachowa rozwinęła się na tyle, że gwarantuje stałe uprawy w tych trudnych warunkach środowiskowych. Bób jest przetwarzany zgodnie z tradycyjnymi metodami, przy czym na większości etapów produkcja nadal odbywa się ręcznie.
Nasiona są tradycyjnie wysiewane w środku zimy. Niektórzy producenci nadal zachowują zwyczaj siania pierwszych nasion 21 grudnia, w dniu przesilenia zimowego.
Po wysiewie uprawę należy umiejętnie pielęgnować i monitorować, aż będzie gotowa do zbioru.
Zebrane nasiona są następnie suszone w egejskim słońcu przed ich złożeniem w magazynach wykopanych w skale wulkanicznej. Magazyny te, znane jako kanaves, zapewniają idealne warunki dojrzewania nasion, chroniąc je przed szkodnikami i utrzymując ich twardość na tyle, aby przetrwały proces przetwarzania.
Odbywa się ono w kamiennych młynach do przemiału, gdzie usuwa się łuski, a nasiona oddziela od liścieni.
Uzyskane w ten sposób spłaszczone żółte krążki są szybko pakowane, aby uniknąć uszkodzenia w wyniku działania wilgoci, szkodników i chorób.
