Cele zazieleniania

Około połowa obszaru Unii Europejskiej to grunty rolne. Rolnicy są gospodarzami obszarów wiejskich i kształtują ich krajobraz, a wynikiem ich pracy są dobra publiczne, z których korzystamy wszyscy. Dochody rolników zależą jednak również od zasobów naturalnych, takich jak gleba i woda. Na działalność rolniczą wpływają zjawiska klimatyczne, stan środowiska naturalnego, różnorodność biologiczna i jakość wody.

Płatności z tytułu zazieleniania wspierają rolników, którzy stosują praktyki rolnicze korzystne dla klimatu i środowiska w UE. Płatność z tytułu zazieleniania to sposób nagradzania rolników przez UE za ochronę zasobów naturalnych i dostarczanie dóbr publicznych. Działania te, z których korzysta całe społeczeństwo, nie są odzwierciedlone w cenach rynkowych.

Kraje UE muszą przeznaczyć 30 proc. swojego wsparcia dochodu na płatności z tytułu zazieleniania.

Nowa WPR: na lata 2023–2027

W czerwcu 2021 r. po intensywnych negocjacjach Parlament Europejski, Rada UE i Komisja Europejska osiągnęły porozumienie w sprawie reformy wspólnej polityki rolnej (WPR). Zostało ono oficjalnie przyjęte 2 grudnia 2021 r. Nowa WPR wejdzie w życie 1 stycznia 2023 r.

W ramach nowej WPR wprowadzone zostaną zmiany w istniejących systemach warunkowości i zazieleniania, które odzwierciedlą większe ambicje w zakresie ochrony środowiska i przyczynią się do osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu. Obejmuje to wprowadzenie ekoprogramów, które wprowadzą silniejsze zachęty do stosowania praktyk rolniczych przyjaznych dla klimatu i środowiska. Do 2023 r. obowiązują obecne środki, zgodnie z przepisami rozporządzenia przejściowego dotyczącego WPR.

Płatności z tytułu zazieleniania w praktyce

Rolnicy otrzymują płatności z tytułu zazieleniania, jeżeli stosują trzy obowiązkowe praktyki korzystne dla środowiska (w szczególności dla gleby i różnorodności biologicznej).

• Dywersyfikacja upraw: większe zróżnicowanie upraw podnosi odporność gleby i ekosystemów
• Utrzymywania trwałych użytków zielonych: użytki zielone przyczyniają się do lepszego pochłaniania dwutlenku węgla i chronią różnorodność biologiczną (siedliska)
• Przeznaczenie 5 proc. gruntów ornych na obszary korzystne dla różnorodności biologicznej: obszary proekologiczne, na przykład drzewa, żywopłoty lub grunty leżące odłogiem, które poprawiają różnorodność biologiczną i są korzystne dla siedlisk.

Dywersyfikacja upraw

W gospodarstwach rolnych o powierzchni gruntów ornych przekraczającej 10 hektarów muszą występować co najmniej dwie różne uprawy, natomiast w gospodarstwach rolnych o powierzchni przekraczającej 30 hektarów muszą występować co najmniej trzy różne uprawy. Uprawa główna nie może zajmować więcej niż 75 proc. tych gruntów. W zależności od indywidualnej sytuacji możliwe są wyjątki od tych zasad, na przykład w przypadku rolników posiadających duży odsetek użytków zielonych, które same w sobie są korzystne dla środowiska.

Utrzymywanie trwałych użytków zielonych

Stosunek trwałych użytków zielonych do gruntów rolnych określają kraje UE na szczeblu krajowym lub regionalnym (z zachowaniem 5 proc. marginesu elastyczności). Ponadto kraje UE wyznaczają obszary trwałych użytków zielonych wrażliwych pod względem środowiskowym. Na tych obszarach rolnicy nie mogą orać ani przekształcać położonych na nich trwałych użytków zielonych.

Obszary proekologiczne

W celu ochrony i poprawy różnorodności biologicznej w gospodarstwach rolnicy, którzy posiadają grunty orne o powierzchni przekraczającej 15 hektarów, muszą zapewnić, by co najmniej 5 proc. ich gruntów stanowiły obszary proekologiczne.

Wyjątki

Zasady zazieleniania nie mają zastosowania do rolników, którzy wybrali system dla małych gospodarstw ze względów administracyjnych i związanych z zasadą proporcjonalności.

Rolnicy ekologiczni automatycznie otrzymują płatność z tytułu zazieleniania, ponieważ uznaje się, że charakter ich pracy zapewnia korzyści dla środowiska.

W zależności od indywidualnej sytuacji danego rolnika mogą mieć zastosowanie inne wyjątki.

Alternatywy dla zazieleniania

Kraje UE mogą umożliwić rolnikom spełnienie jednego lub kilku wymogów z zakresu zazieleniania w drodze stosowania równoważnych praktyk. Równoważne praktyki muszą być oparte na programach rolnośrodowiskowych zgodnych z programami rozwoju obszarów wiejskich krajów UE lub krajowymi/regionalnymi systemami certyfikacji.

Każdy kraj UE gwarantuje, że rolnicy stosujący alternatywne praktyki nie korzystają jednocześnie ze wsparcia dochodu za obowiązkowe zazielenianie i z funduszy na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.

Więcej informacji

Rozwój obszarów wiejskich

Kary za nieprzestrzeganie przepisów

Rolnicy, którzy nie przestrzegają przepisów dotyczących zazieleniania, otrzymują mniej pieniędzy. Obniżenie płatności jest powiązane z liczbą hektarów zidentyfikowanych jako niespełniające wymogów, z uwzględnieniem charakteru wymogu w zakresie zazieleniania.

Od 2017 r. rządy krajowe mogą również, oprócz obniżania płatności z tytułu zazieleniania, nakładać kary administracyjne. Muszą być one proporcjonalne do wagi i zakresu nieprzestrzegania przepisów.

Przepisy

Płatności z tytułu zazieleniania są regulowane przez zasady dotyczące płatności bezpośrednich w ramach WPR (rozporządzenie UE 1307/2013, rozporządzenie delegowane UE 639/2014, rozporządzenie wykonawcze UE 641/2014)